Koncepcje wyjaśniające cd. Płeć a przestępczość

Przestępczość kobiet > Płeć a przestępczość przez wiele lat nie była przedmiotem zainteresowania badaczy początkowo zaczęto tłumaczyć przestępczość kobiet przy użyciu „tradycyjnych” teorii dotyczących „męskiej” przestępczości - obecnie mówi się o konieczności uwzględniania wpływu płci na aktywność kryminalną i sposób jej traktowania przez wymiar sprawiedliwości >takie podejście nosi nazwę zorientowanej płciowo teorii przestępczości (gendered theory of crime) * ang. terminy sex i gender mają różne znaczenia! pojęcie sex dotyczy różnic biologicznych a gender różnic społecznych; w jęz. polskim mamy tylko jedno słowo płeć i ono nie różnicuje językowo aspektu biologicznego od społecznego

Płeć a przestępczość Różnice ilościowe w przestępczości „męskiej” i „kobiecej” tłumaczy się m.in. : - selektywnym traktowaniem sprawców ze względu na płeć przez organy WS - różnicami w efektywności państwowego systemu kontroli przestępczości: uważa się, że w przypadku przestępczości kobiecej ciemna liczba jest większa, gdyż chodzi o czyny popełnione wewnątrz rodziny - tendencją do faworyzowania kobiet przez organy sprawujące kontrolę nad przestępczością (głównie mężczyzn): ta hipoteza nie została potwierdzona w badaniach a ponadto w warunkach polskich zawody prawnicze są bardzo sfeminizowane 

Płeć a przestępczość Zdefiniowanie problemu: -przestępczość kobiet stanowi niewielki odsetek w ogólnej liczbie przestępstw podejście z lat 70 tych: przestępczość kobieca nie jest mniejsza niż męska, ale tradycyjne role kobiece pomagają ukryć fakt popełnienia czynu

Płeć a przestępczość Teorie dotyczące „kobiecej przestępczości”* (uzasadnienia dla faktu niewielkiego udziału kobiet w przestępczości ogólnej): (m.in.) - predyspozycje biologiczne: kobiety z natury mają być słabsze, ulegle, pasywne -wg C.Lombroso i W.Ferrero kobieta stoi niżej niż mężczyźni -O. Pollak: przestępczość kobieca ze względu na swój charakter (drobne kradzieże sklepowe, w domu, aborcje, prostytucja) pozostaje w dużej mierze nieujawniona *termin „przestępczość kobieca” jest nietrafny, lepiej mówić o przestępstwach popełnionych przez kobiety (których sprawcami są kobiety)

Płeć a przestępczość Polska: J.R.Kubiak, J.Błachut, Z.Majchrzyk Kryminologia feministyczna nie stanowi alternatywy dla kryminologii tradycyjnej; prawidłowe jest spojrzenie holistyczne, uwzględniające w analizie kryminologicznej płeć jako zmienną mająca istotny wpływ na przestępczość

Jean Bottcher: Gender as Social Control: A Qualitative Study of Incarcerated Youth and Their Siblings in Greater Sacramento, “Justice Quarterly” 12 (1995), nr 1. -badania jakościowe młodzieży objętej resocjalizacją instytucjonalną -metoda self-report

J.Bottcher Ustalenia Bottchera: -siostry popełniały znacznie mniej przestępstw niż ich bracia -choć rodzeństwo pochodziło z tego samego środowiska rodzinnego to ich „światy” były zupełnie odmienne: dziewczęta na ogół miały jednego chłopaka i kilkoro przyjaciół, chłopcy natomiast mieli kilka dziewczyn i bardziej „rozmyte” wzorce relacji z rówieśnikami

-wg Bottchera świat dziewcząt wyróżniał się stałością partnerów, bardziej ekskluzywnymi relacjami przyjaźni, częstymi ciążami i opieką nad dziećmi Wniosek: wzorce zachowań dotyczące płci są podobne do wzorców z przeszłości (lat 70. XX wieku) a przestępczość „ciągle odpowiada bardziej zachowaniom chłopców niż dziewcząt”

Darrell Steffensmeier i Emilie Allan (Gender and Crime: Toward a Gendered Theory of Female Offending, “Annual Revue of Sociology”, 22 (1996) teoria oparta na założeniach tradycyjnych teorii socjologicznych:   tradycyjne teorie socjologiczne (anomii, zróżnicowanych powiązań, zróżnicowanych możliwości) ukazują – tkwiące w uwarunkowaniach społecznych – podstawowe przyczyny warunkujące przestępczość zarówno mężczyzn jak i kobiet

Darrell Steffensmeier i Emilie Allan -płeć/rodzaj (gender) oddziałuje na sposób, w jaki te uwarunkowania wywołują występujące u obu płci różnice w typie, częstotliwości i kontekście zachowań przestępczych > istnieją wspólne czynniki wyjaśniające przestępczość mężczyzn i kobiet natomiast różnice w nasileniu i jakości (rodzaju) przestępczości pomiędzy płciami należy tłumaczyć przez sposób w jaki mężczyźni dostosowują się lub reagują na te czynniki

Darrell Steffensmeier i Emilie Allan założenia klasycznych teorii socjologicznych tłumaczą bardziej naturę drobnych przestępstw, natomiast wyjaśnienie przyczyn „cięższych” przestępstw wymaga podejścia teoretycznego uwzględniającego odmienność płci, które winno zawierać przynajmniej cztery kluczowe elementy: 1/struktura (organizacja) płci (organization of gender) 2/ kontekst przestępstwa 3/ różnice w dochodzeniu do przestępczości między kobietami a mężczyznami 4/różnice biologiczne

Ad.1/struktura (organizacja) płci odnosi się do rzeczy odmiennych rodzajowo (normy, tożsamości, instytucje, relacje) >istnieje kilka typów relatywnie stabilnych cech, które zwiększają prawdopodobieństwo zachowań prospołecznych i altruistycznych ze strony kobiet a zachowań dewiacyjnych ze strony mężczyzn >pięć obszarów życia, które przyczyniają się do ograniczenia przestępczości kobiet a sprzyjają przestępczości mężczyzn: 1.odmienne normy 2.rozwój moralny i otwartość na relacje 3.kontrola społeczna 4.siła fizyczna i agresja 5.seksualność

Ad.1/struktura (organizacja) płci Ad.1.odmienne normy: dwie centralne cechy przypisywane kobietom – rola wychowawcza i kobiece piękno/seksualność, z których wynika „zakaz przestępczości” kobiet Ad.2.rozwój moralny i otwartość na relacje: socjalizacja kobiet wymaga od nich nie tylko troski o zaspokojenie potrzeb innych, ale tez wytwarza lęk przed utratą osoby kochanej, co powoduje, że kobiety powstrzymują się od zachowań, które mogą ranić innych

Ad.1/struktura (organizacja) płci Ad.3.kontrola społeczna: większy nadzór i kontrola redukuje u kobiet podejmowanie ryzyka oraz wzmacnia przywiązanie do rodziców, nauczycieli przyjaciół (co obniża wpływ grupy rówieśniczej) Ad.4.siła fizyczna i agresja: w świecie przestępczym wymagana jest siła fizyczna i przemoc >kobiety ograniczają się do drobnych czynów i ich przestępczość występuje w mniejszym nasileniu Ad. 5.seksualność: kobiety rozwinęły możliwość zysku finansowego przez prostytucję, co redukuje potrzebę popełniania poważniejszych przestępstw przeciwko mieniu

Ad.2/ kontekst przestępstwa podejście teoretyczne uwzględniające odmienność płci winno uwzględniać nie tylko różnice w typie i częstotliwości przestępstw, ale też różnice w kontekście popełniania przestępstwa: np. czy przestępstwo popełnione w grupie, rola sprawcy w inicjowaniu i dokonaniu czynu, rodzaj ofiary, związek/ relacja sprawcy i ofiary, uzycie broni, rozmiary obrażeń, (wartość skradzionej lub zniszczonej własności), cel przestępstwa wniosek: nawet jeśli kobiety i mężczyźni uczestniczą w tym samym typie przestępstwa, to postać ich czynów może się różnić a różnice kontekstualne widoczne są najbardziej w przypadku poważniejszych form przestępczości

Ad.3/ różnice w dochodzeniu do przestępczości - między kobietami a mężczyznami dotyczą: 1.bardziej rozmytych granic między byciem ofiarą a osobą wiktymizującą w przypadku kobiet 2.wykluczenia kobiet z najbardziej lukratywnych okazji do przestępstwa 3.zdolności kobiet do wykorzystywania seksualności jako nielegalnego źródła dochodu 4.konsekwencji macierzyństwa i opieki nad dzieckiem 5.większej troski o relacje i sposób w jaki kobiety są nakłaniane do przestępstwa przez swych partnerów życiowych 6. wymagania większej ochrony przed wykorzystywaniem ze strony mężczyzn (dla kobiet „żyjących na ulicy”)

Ad.4/różnice biologiczne konieczność zbadania zakresu, w jakim odmienność zachowań przestępczych u obu płci wynika nie tylko ze złożonych czynników społecznych, historycznych, kulturowych, ale także z różnic biologicznych  

Deborah H.Denno Deborah H.Denno: Gender, Crime and the Criminal Law Defences, “The Journal of Criminal Law and Criminology” 85 (1994), nr 1. Badania karier przestępczych kobiet i mężczyzn

Deborah H.Denno Badania karier przestępczych: -uwzględniają uczestnictwo (porównanie m. osobami popełniającymi przestępstwa i niepopełniającymi) i częstotliwość (liczba przestępstw popełnionych przez daną osobę), ale podkreślają, że znaczenie przy określaniu momentu rozpoczęcia i kontynuacji kariery przestępczej mają również takie czynniki jak: - wiek w chwili rozpoczęcia kariery przestępczej - eskalacja (rozwój działalności) - zaprzestanie zachowań przestępnych - prowadzone oddziaływania (polityka karna)

Deborah D.Denno porównanie karier przestępczych mężczyzn i kobiet (analiza literatury): >obecność istotnych różnic u obu płci, szczególnie w przypadku przestępstw gwałtownych [z użyciem przemocy - violent crime]

Deborah D.Denno >obecność istotnych różnic u obu płci, szczególnie w przypadku przestępstw gwałtownych: 1/przestępstwa gwałtowne stanowią niewielki odsetek wszystkich przestępstw, ale uczestnictwo kobiet w tych przestępstwach jest o wiele mniejsze niż mężczyzn (tzw. gender gap) 2/kariery przestępcze kobiet zarówno mają swój początek jak też osiągają największe nasilenie wcześniej niż kariery mężczyzn 3/kobiety o wiele rzadziej niż mężczyźni dopuszczają się przestępstw gwałtownych (por. pkt 1/) 4/kobiety częściej powstrzymują się od popełniania dalszych przestępstw

A.Walsh A.Walsh: Intellectual Imbalance, Love Deprivation and Violent Delinquency: A Biosocial Perpective, Springfield, Il 1991 Biosociology: An Emerging paradigm, Westport, CT 1995

A.Walsh Teoria integrująca wpływ czynników biologicznych i środowiskowych: m.in. - różnice w lateralizacji mózgu oraz praktyki wychowawcze mogą wpływać na rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego -zaburzenia normalnej reakcji na stres u dzieci zaniedbanych

A.Walsh Wg.Walsha biologiczne różnice płci redukują przestępczość gwałtowną u kobiet a zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia u mężczyzn (por.D. Denno)

Podejście wieloczynnikowe Jego zwolennicy wskazują, że konieczne jest uwzględnienie różnych czynników: natury biologicznej, psychologicznej i socjologicznej Nie chodzi o podejście deterministyczne, ale o uwzględnienie interakcji występujących między poszczególnymi zmiennymi i wskazanie w jakim stopniu poszczególne czynniki warunkują powstawanie (występowanie) zachowań przestępczych

Podejście wieloczynnikowe „Teorie biologiczne są niezbędną częścią wieloczynnikowego podejścia do badania zachowań przestępczych . Znaczy to, ze obecność pewnych biologicznych czynników może zwiększyć prawdopodobieństwo, ale nie może absolutnie zdecydować, że jednostka zaangażuje się w działalność przestępczą. Te czynniki generują zachowania przestępcze, gdy wchodzą w interakcję z czynnikami psychologicznymi i socjologicznymi”

Podejście wieloczynnikowe w/w cytat podsumowujący z pracy: G.B.Vold, T.J.Bernard, J.B.Snipes: Theoretical Criminology, New York 1998, (za : Krzysztof Biel: Przestępczość dziewcząt. Rodzaje i uwarunkowania, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedaogiczna Ignatianum, Wyd.WAM, Kraków 2008, s.190)