Elastyczność popytu i podaży

Elastyczność oznacza intensywność (wielkość) reakcji jednej zmiennej (zależnej) na zmiany innej zmiennej (niezależnej)

Elastyczność popytu

Elastyczność popytu - relacja między wyrażoną w procentach zmianą popytu, a wyrażoną w procentach zmianą czynnika, który tę zmianę wywołał. Elastyczność popytu można określić tylko w odniesieniu do tych czynników kształtujących popyt, które da się zmierzyć. Informuje o wrażliwości popytu na zmiany czynników go kształtujących zewnętrznych i wewnętrznych.

W przypadku popytu rozpatruje się wpływ cen i dochodów na tę kategorię W przypadku popytu rozpatruje się wpływ cen i dochodów na tę kategorię. Stąd wyróżniamy: elastyczność cenową popytu elastyczność dochodową popytu elastyczność mieszaną popytu

I. Elastyczność cenowa popytu stosunek względnej zmiany ilości pożądanego dobra, do względnej zmiany jego ceny, wyrażony współczynnikiem cenowej elastyczności popytu:

Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie elastyczności lub nieelastyczności jest wskaźnik cenowej elastyczności popytu. Pozwala on określić o ile zmniejszy się (zwiększy) wielkość popytu na dane dobro, przy wzroście (spadku) ceny.

Wskaźnik cenowej elastyczności popytu możemy liczyć trzema metodami: Metodą punktową Metodą łukową

Metoda współczynnikowa /interpretacyjna przedstawia procentową zmianę ilości (wielkości) popytu do procentowej zmiany ceny

Metoda punktowa

Metoda łukowa

Ponieważ popyt jest na ogół ujemną funkcją ceny, zatem elastyczność cenowa popytu jest ujemna, tj. Epd< 0 Wynik elastyczności cenowej popytu będziemy jednak podawać w liczbie bezwzględnej!

Rodzaje popytu w Epd Epd= 0 popyt sztywny - elastyczność zerowa Epd>-1 Epd<1 popyt nieelastyczny (względnie nieelast.) elastyczność niska EpdЄ(-1;0) EpdЄ(0;1) Epd=-1 Epd=1 popyt jednostkowy (proporcjonalny) elastyczność równa jedności Epd<-1 Epd>1 popyt elastyczny (względnie elastyczny) elastyczność wysoka EpdЄ(-∞;-1) EpdЄ(1;) Epd=- Epd= popyt doskonale elastyczny elastyczność nieskończenie wielka

Epd= popyt doskonale elastyczny zmiana wielkości popytu nie jest spowodowana zmianą ceny, gdyż cena jest stała; przykładem są dobra wyższego rzędu P P1 D Q1 Q2 Q

Epd>1 popyt elastyczny (względnie elast Epd>1 popyt elastyczny (względnie elast.) EpdЄ(1;) % zmiana wielkości popytu jest większa niż % zmiana ceny; przykładem są dobra wyższego rzędu; te, na które wydatki stanowią poważną część ogółu wydatków P P1 D P2 Q1 Q2 Q

Epd=1 popyt wzorcowy % zmiana wielkości popytu jest doskonale równa % zmianie ceny; zbliżone dobra to: radio i tv, prywatne szkoły, buty P P1 D 45˚ Q1 Q

Epd<1 popyt nieelastyczny (mało elast Epd<1 popyt nieelastyczny (mało elast.)EpdЄ(0;1) % zmiana wielkości popytu jest mniejsza od % zmiany ceny; przykładem są dobra podstawowe, przede wszystkim żywność oraz produkty, na które wydatki stanowią niewielką część ogółu wydatków P P1 P2 D Q1 Q2 Q

Epd= 0 popyt sztywny Zmiana ceny nie wywołuje żadnych zmian w wielkości popytu; przykładem są dobra o fundamentalnym znaczeniu dla człowieka, np. leki, często używki na skutek nałogu P P1 P2 D Q1 Q

Częstym błędem popełnianym w interpretacji elastyczności cenowej popytu jest mniemanie, że można mówić o elastyczności w odniesieniu do całej krzywej popytu Błąd polega na tym, że w większości przypadków elastyczność zmienia się wzdłuż danej krzywej popytu

P Epd=  popyt doskonale elastyczny D EpdЄ(1;) popyt elastyczny Epd=1 popyt jednost. EpdЄ(0;1) popyt nieelast. Epd= 0 popyt sztywny Q

Determinanty cenowej elastyczności popytu

Poziom ceny Przy niskiej cenie określona zmiana ceny, np Poziom ceny Przy niskiej cenie określona zmiana ceny, np. podwyżka ceny o 5%, powoduje na ogół słabszą reakcję nabywców niż analogiczna podwyżka przy wysokiej już cenie

2. Wysokość dochodu Ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany ceny, zwłaszcza dóbr droższych.

3. Dostępność substytutów Dostępność bliskich substytutów zwiększa wrażliwość nabywców na podwyżkę ceny danego dobra; popyt zależy od substytutów-im większa ilość substytutów, tym popyt jest bardziej elastyczny-mamy większą możliwość wyboru, zamiany jednego dobra na inne

4. Preferencje nabywców Przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr zmniejsza reakcję na podwyżkę ceny

5. Rodzaj dobra Popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny na zmiany cen aniżeli popyt na dobro luksusowe

6. Szerokość kategorii dobra Popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt na konkretny gatunek owoców, gdyż w obrębie szerszej grupy towarowej istnieją większe możliwości wyboru (substytucji)

7. Długość okresu W dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą zmianę ceny jest pełniejsza niż w okresie krótkim (możliwość pełniejszego dostosowania się nabywców do zmienionej ceny - np. przez wykorzystanie substytutów); w krótkim okresie możliwości substytucji są ograniczone, czyli: im dłuższy okres bierzemy pod uwagę, tym pełniejsze jest dostosowanie i tym większa (bardziej ujemna) elastyczność, długość tego okresu zależy od rodzaju dobra

8. Konkurencja Im większa konkurencja, tym popyt jest bardziej elastyczny; tym większa możliwość zastępowania dobra substytutami, dzięki większej konkurencji, która mobilizuje producentów do produkowania szerokiej gamy produktów

Decyzje cenowe wobec elastyczności cenowej popytu Całkowite wydatki konsumentów (TE) muszą równać się całkowitym przychodom producentów (TR) TR=P•Q TE=TR

Epd>1 popyt elastyczny TR=TE ↓ (maleje) TR=TE ↑ (rośnie)   P ↑ (rośnie) P↓ (maleje) Epd>1 popyt elastyczny TR=TE ↓ (maleje) TR=TE ↑ (rośnie) Epd<1 popyt nieelastyczny

Przykład: Elastycz. cenowa popytu na niektóre dobra i usługi Elastycz.cenowa w USA Elastycz. cenowa w Polsce pomidory 4,6 gry hazard. 1,9 meble 1,0 kino 0,87 autobus 0,20 energia elektryczna 0,13 0,2 chleb 0,3 Jajka 0,9 wołowina 1,2 prasa 1,4

Elastyczność a nachylenie krzywej popytu Często interesuje nas ogólna ocena elastyczności na całej długości krzywej popytu, tzn. przy różnych poziomach ceny. Popyt o wysokiej elastyczności wyraża krzywa o małym nachyleniu (płaska). Popyt nieelastyczny wyraża krzywa o dużym nachyleniu (stroma).

Na przykład, popyt na dobra luksusowe jest zwykle bardziej elastyczny niż popyt na dobra podstawowe - i to przy każdym poziomie ceny P Epd= 0 Epd=  EpdЄ(1;) EpdЄ(0;1) Epd= 1 Q

II. Elastyczność dochodowa popytu To intensywność reakcji konsumentów, przejawiająca się w skali zmiany popytu na zmiany dochodów

Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie elastyczności lub nieelastyczności jest wskaźnik dochodowej elastyczności popytu. Pozwala on określić o ile zmniejszy się (zwiększy) popyt na dane dobro, przy wzroście (spadku) dochodu.

Wskaźnik dochodowej elastyczności popytu możemy liczyć trzema metodami: Metodą współczynnikową (interpretacyjną) Metodą punktową Metodą łukową

Metoda współczynnikowa /interpretacyjna przedstawia procentową zmianę popytu do procentowej zmiany dochodu

Metoda punktowa

Metoda łukowa

Ponieważ popyt jest na ogół dodatnią funkcją dochodu, zatem elastyczność dochodowa popytu jest dodatnia, tj. Eyd> 0 z małym wyjątkiem.

Rodzaje popytu Popyt elastyczny Eyd>1 dla dóbr wyższego rzędu (luksusowych); Procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana dochodu, np. dobra wyższego rzędu; Popyt jednostkowy (proporcjonalny) Eyd=1 Procentowa zmiana popytu jest dokładnie równa procentowej zmianie dochodu Popyt nieelastyczny Eydє(0;1); procentowa zmiana popytu jest mniejsza od procentowej zmiany dochodu, np. żywność Popyt sztywny Eyd =0; zmiana dochodu nie powoduje zmiany popytu Popyt odwrotnie elastyczny Eyd<0; wzrost dochodu powoduje spadek popytu, np. dobra Giffena

Elastyczność dochodowa popytu na niektóre dobra i usługi w USA Samochód 2,5 Mieszkanie 1,5 Meble Książki 1,4 Odzież 1,0 Usługi lekarskie 0,75 Papierosy 0,64 Mięso wieprzowe -0,20 Mąka -0,36

Rodzaje popytu Popyt substytucyjny, dotyczy substytutów Exy>0; wzrost ceny na jedno dobro powoduje wzrost popytu na drugie dobro Popyt niezależny, Exy=0; zmiana ceny jednego dobra nie powoduje zmian w popycie na drugie dobro Popyt komplementarny, dotyczy dóbr komplementarnych, Exy<0; wzrost ceny na jedno dobro wywołuje spadek popytu na drugie dobro

Dla dóbr substytucyjnych elastyczność mieszana popytu jest dodatnia (wzrost ceny kawy pobudza popyt na herbatę).   Dla dóbr komplementarnych elastyczność mieszana popytu jest ujemna (wzrost ceny benzyny obniża popyt na samochody).

Przykład Cenowa elastyczność popytu na niektóre dobra w Wielkiej Brytanii - prosta i mieszana Elastyczność popytu w reakcji na zmiany cen żywności odzieży i obuwia transportu i łączności żywność -0,37 -0,03 -0,12 odzież i obuwie +0,19 -0,30 -0,23 transport i łączność +0,42 -0,01 -0,61

Elastyczność podaży - cenowa

Cenowa elastyczność podaży To intensywność reakcji sprzedawców (producentów), przejawiająca się w skali zmiany poziomu sprzedaży (produkcji) towarów lub usług na zmiany ceny.

Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie elastyczności czy nieelastyczności jest wskaźnik cenowej elastyczności podaży. Pozwala on określić o ile zmniejszy się (zwiększy) wielkość podaży na dane dobro, przy wzroście (spadku) ceny.

Wskaźnik cenowej elastyczności podaży możemy liczyć trzema metodami: Metodą współczynnikową (interpretacyjną) Metodą punktową Metodą łukową

Metoda współczynnikowa /interpretacyjna przedstawia procentową zmianę ilości (wielkości) podaży do procentowej zmiany ceny

Metoda punktowa

Metoda łukowa

Ponieważ podaż jest dodatnią funkcją ceny, zatem elastyczność cenowa podaży jest dodatnia, tj. Eps> 0.

Rodzaje podaży Eps= 0 podaż sztywna-elastyczność zerowa Eps<1 podaż nieelastyczna (względnie nieelast.) elastyczność niska Eps=1 podaż jednostkowa (proporcjonalna)-elastycz- ność równa jedności Eps>1 podaż elastyczna (względnie elastyczna)-elastycz- ność wysoka Eps= podaż doskonale elastyczna-elastyczność nieskończenie wielka

Podaż doskonale elastyczna Eps= ∞ Eps= podaż doskonale elastyczna Zmiana wielkości podaży nie jest spowodowana zmianą ceny, gdyż cena jest stała; przykładem są dobra wyższego rzędu; przy tej cenie producenci są skłonni dostarczyć każdą ilość dobra P P1 S Q1 Q2 Q

Eps є(1; ∞) podaż elastyczna (względnie elastyczna) zmiana wielkości podaży jest większa niż % zmiana ceny; krzywa podaży przecina oś rzędnych P P1 P2 S   Q1 Q2 Q

Eps=1 podaż jednostkowa (proporcjonalna) % zmiana wielkości podaży jest doskonale równa % zmianie ceny P S 45˚ Q

Eps є(0;1) podaż nieelastyczna (względnie nieelast Eps є(0;1) podaż nieelastyczna (względnie nieelast.) % zmiana wielkości podaży jest mniejsza od % zmiany ceny; krzywa podaży przecina oś odciętych P S P1 P2 Q1 Q2 Q

Eps=0 podaż sztywna zmiana ceny nie wywołuje żadnych zmian w wielkości podaży P S P1 P2 Q1 Q