PROGRAM EDUKACYJNY „Trzymaj formę!” ZAŁOŻENIA na rok szkolny 2008/2009 Aleksandra Wasilewska Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie

„Trzymaj Formę!” I. CEL GŁÓWNY Zwiększenie świadomości dotyczącej wpływu żywienia i aktywności fizycznej na zdrowie

„Trzymaj Formę!” II. CELE SZCZEGÓŁOWE Pogłębienie wiedzy na temat znaczenia zbilansowanej diety i aktywności fizycznej dla organizmu człowieka

„Trzymaj Formę!” 2. Kształtowanie zmiany postaw i zachowań związanych z: a/ prawidłowym żywieniem b/ odpowiednią jakością zdrowotną żywności c/ aktywnością fizyczną

„Trzymaj Formę!” 3. Dostarczenie wiedzy i umiejętności korzystania z informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów spożywczych

„Trzymaj Formę!” III. ADRESACI PROGRAMU uczniowie szkół gimnazjalnych (I-III) uczniowie szkół podstawowych (V-VI) rodzice uczniów

„Trzymaj Formę!” IV. UCZESTNICY PROGRAMU dyrekcje szkół, nauczyciele, społeczność szkolna pielęgniarki środowiska szkolnego władze wojewódzkie i lokalne inne osoby i instytucje - wg możliwości i potrzeb środowiskowych

„Trzymaj Formę!” V. CZAS TRWANIA PROGRAMU 2006–2009 III edycja – rok szkolny 2008/09

„Trzymaj Formę!” VI. ORGANIZATORZY PROGRAMU Główny Inspektorat Sanitarny Stowarzyszenie „Polska Federacja Producentów Żywności”

„Trzymaj Formę!” VII. PARTNERZY PROGRAMU Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie Ministerstwo Edukacji Narodowej Ministerstwo Sportu

„Trzymaj Formę!” Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie

„Trzymaj Formę!” VIII. KOORDYNATORZY PROGRAMU poziom wojewódzki - WSSE st. asystent Aleksandra Wasilewska Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej tel. 089/524-83-82 (85) faks 089/527-99-24 a.wasilewska@wsse.olsztyn.pl

„Trzymaj Formę!” poziom powiatowy – PSSE pracownicy pionu promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych (wykaz koordynatorów – na www.wsse.olsztyn.pl) poziom szkolny – dyrekcje szkół zaproponowani przez dyrektorów koordynatorzy szkolni

„Trzymaj Formę!” IX. WSPÓŁREALIZATORZY PROGRAMU Z PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ poziom wojewódzki – WSSE mł. asystent Barbara Brakoniecka Oddział Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej tel. 089/524-84-40 hz607@wsse.olsztyn.pl

„Trzymaj Formę!” poziom powiatowy – PSSE Pracownicy pionu higieny żywienia, żywności i przedmiotów użytku zaproponowani przez Powiatowych Inspektorów Sanitarnych

„Trzymaj Formę!” X. TREŚCI PROGRAMOWE Żywienie młodzieży – zbilansowana dieta Wybrane elementy edukacji konsumenckiej Aktywność fizyczna

„Trzymaj Formę!” ŻYWIENIE MŁODZIEŻY Piramida zdrowia – bloki produktów Rozkład posiłków w ciągu dnia i % dobowego zapotrzebowania na energię Dzienne zalecenia żywieniowe dla młodzieży Rola podstawowych składników odżywczych Zasady zdrowego żywienia (10 zasad) Alternatywne sposoby żywienia na przykładzie diety wegetariańskiej

„Trzymaj Formę!” Zaburzenia stanu zdrowia i rozwoju związane z nieprawidłowym odżywianiem: - otyłość - nadwaga - niedobór masy ciała - anoreksja, bulimia – pomoc specjalisty

i młodzieży służą specjalnie opracowane siatki centylowe UWAGA – PRZYPOMNIENIE!!! Do interpretowania BMI/masy ciała dzieci i młodzieży służą specjalnie opracowane siatki centylowe

Siatki centylowe

„Trzymaj Formę!” WYBRANE ELEMENTY EDUKACJI KONSUMENCKIEJ Prawa konsumenta Konstrukcja etykiet na produktach spożywczych (w tym informacje o GDA !)

UWAGA Nie można dyskryminować żadnych produktów spożywczych („zdrowe” – „niezdrowe”) Skoro zostały dopuszczone do sprzedaży – nie mogą być szkodliwe dla zdrowia Szkodliwa może być nieprawidłowo jakościowo i ilościowo skomponowana dieta

„Trzymaj Formę!” AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA Znaczenie aktywności fizycznej dla zdrowia: - pożądana aktywność fizyczna dla dzieci i młodzieży - test wydolności fizycznej (ćwiczenia) - test sprawności fizycznej (ćwiczenia)

Trzymaj Formę!” Przykłady z omówieniem metodycznym: - ćwiczenia mięśni brzucha - ćwiczenia mięśni bioder - ćwiczenia mięsni grzbietu - ćwiczenia mięśni klatki piersiowej - ćwiczenia oddechowe - ćwiczenia utrzymywania poprawnej postawy ciała - ćwiczenia marszu

Trzymaj Formę!” Kształtowanie sylwetki poprzez właściwy dobór mebli szkolnych do wzrostu ucznia

„Trzymaj Formę!” XI. METODA REALIZACJI – METODA PROJEKTU Uczniowie przy wsparciu nauczycieli/rodziców/innych osób ze środowiska lokalnego opracowują i realizują projekty służące propagowaniu zasad zdrowego stylu życia w szkole i w rodzinie

„Trzymaj Formę!” Najbardziej wartościowe są projekty interdyscyplinarne, traktujące problem zdrowego trybu życia całościowo, odnoszących się zarówno do zdobywania konkretnych umiejętności, jak też kształtowania postaw i zwiększania zainteresowania problematyką prozdrowotną.

„Trzymaj Formę!” Informacje na temat metody projektu są zamieszczone na www.wsse.olsztyn.pl - w części poświęconej „Trzymaj formę” Na www.wsse.olsztyn.pl są także zamieszczone materiały nadesłane przez szkoły, które realizowały I i II edycję programu

XII. HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU

HARMONOGRAM Przedstawienie oferty programowej dyrektorom szkół (PZiOZ PSSE – VI-IX 2008) Opracowanie bazy szkół, które wyraziły zgodę na przystąpienie do programu; zamieszczenie wykazu na stronie internetowej WSSE (PZiOZ PSSE/WSSE – IX 2007)

W woj.warmińsko-mazurskim udział w III edycji programu zgłosiły 203 (205)* szkoły w tym: 175 (188)* gimnazjów 28 (17)* szkół podstawowych *dane z II edycji

Liczba zgłoszonych szkół L.p. POWIAT Liczba zgłoszonych szkół Liczba szkół nowych OGÓŁEM SP G 1 Bartoszyce 7 2 Braniewo 9 3 Działdowo 12 4 Elbląg 14 6 8 5 Ełk 13 Giżycko Gołdap Iława 10 Kętrzyn 15 Lidzbark 11 Mrągowo Nidzica Nowe Miasto Olecko Olsztyn 31 16 Ostróda 17 Pisz 18 Szczytno 19 Węgorzewo RAZEM 203 28 175

SZKOŁY PODSTAWOWE 11 8 9 GIMNAZJA 135 33 7 realizujące program od I edycji od II edycji od III edycji 11 8 9 GIMNAZJA realizujące program od I edycji od II edycji od III edycji 135 33 7

HARMONOGRAM Dalsze doskonalenie powiatowych koordynatorów i współrealizatorów programu z PIS (PZiOZ i HŻŻiPU WSSE – praca ciągła) Dalsze doskonalenie szkolnych koordynatorów programu, realizatorów i innych przedstawicieli środowiska szkolnego oraz lokalnego (szkolenia, poradnictwo) (PZiOZ i HŻŻiPU PSSE, lokalni partnerzy – praca ciągła)

HARMONOGRAM Nawiązywanie współpracy na rzecz realizacji programu w środowiskach lokalnych Wykonawcy: PZiOZ PSSE/WSSE Termin: praca ciągła Prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych w środkach masowego przekazu oraz organizacja imprez masowych w środowiskach lokalnych Wykonawcy: koordynatorzy, realizatorzy i partnerzy

HARMONOGRAM Dystrybucja materiałów do PSSE/szkół Wykonawcy: PZiOZ PSSE Termin: praca ciągła! Realizacja programu w szkołach metodą projektu Wykonawcy: nauczyciele/pielęgniarki/inne osoby zaangażowane w projekcie Termin: do VI 2009

HARMONOGRAM Nadzorowanie i monitorowanie przebiegu programu Wykonawcy: PZiOZ PSSE/WSSE Termin: IX 2008-VIII 2009

WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA Analiza meldunków dwutygodniowych Kontrole dokumentacji w PSSE Uczestnictwo w szkoleniach/naradach/itp. organizowanych przez PSSE Omawianie zrealizowanych zadań na spotkaniach z pracownikami pionu PZiOZ Wykonawcy: koordynator wojewódzki; kierownik OPZiOZ Termin: IX 2008-VIII 2009 Zasięg: minimum 50% PSSE

POWIATOWE STACJE SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNE Spotkanie/a robocze z koordynatorami szkolnymi w trakcie roku szkolnego Wizytacje oceniające realizację programu w szkołach Analiza informacji otrzymanych ze szkół

HARMONOGRAM Podsumowanie i ocena realizacji programu na poziomie szkolnym, powiatowym, wojewódzkim, krajowym: liczby placówek biorących udział w programie liczby uczniów objętych edukacją liczby rodziców objętych edukacją zakresu prowadzonej edukacji uzyskanych efektów w zakresie żywienia uczniów w szkołach.

Badanie efektywności wdrażania programu Planowane jest przeprowadzenie ewaluacji ogólnopolskiej programu. Wykonawca główny – Instytut Matki i Dziecka w Warszawie. Szkoły do badań – losowanie. Ankietyzacja w szkołach - PSSE

Konkurs na projekt

§ 1. Postanowienia ogólne Konkurs na projekt edukacyjny najpełniej realizujący założenia programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę!” przeprowadzony będzie na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w szkołach uczestniczących w III edycji programu. Organizatorami konkursu są: Główny Inspektorat Sanitarny Stowarzyszenie „Polska Federacja Producentów Żywności”.

§ 2. Cel konkursu Celem konkursu jest wyłonienie projektu edukacyjnego najpełniej realizującego założenia programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę!” – ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z kształtowaniem prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promowanie zasad prawidłowego odżywiania i aktywności fizycznej. Cele projektu muszą być zgodne z celami programu edukacyjnego „Trzymaj Formę!”

§ 3. Zakres tematyczny Tematyka przygotowanego projektu powinna obejmować zagadnienia ściśle związane z założeniami programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę!”.

§ 5. Zasady uczestnictwa w konkursie Uczestnikami konkursu są szkoły biorące udział w realizacji III edycji programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę!”, które opracowały własny projekt edukacyjny, zgodnie z zasadami programu. Każdemu uczestnikowi przysługuje prawo zgłoszenia tylko jednego projektu. Do konkursu mogą być zgłaszane wyłącznie projekty autorstwa uczestnika, nie naruszające praw autorskich osób trzecich, nigdzie uprzednio niepublikowane. Konkurs odbywa się na poziomie: szkolnym, powiatowym, wojewódzkim i krajowym

Osobami odpowiedzialnymi za przeprowadzenie poszczególnych etapów konkursu oraz wybór laureatów są: poziom szkolny - dyrektorzy szkół, szkolni koordynatorzy programu pt. „Trzymaj Formę!”, poziom powiatowy - powiatowi koordynatorzy programu pt. „Trzymaj Formę!”, poziom wojewódzki - wojewódzcy koordynatorzy programu pt. „Trzymaj Formę!”, poziom krajowy - pracownicy Departamentu Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia Głównego Inspektoratu Sanitarnego, pracownicy Stowarzyszenia „Polska Federacja Producentów Żywności”.

§ 7. Nagrody konkursowe Na każdym z etapów konkursu wyłania się następującą liczbę laureatów, odpowiednio: na etapie szkolnym 1-3 laureatów na etapie powiatowym 3 laureatów (I, II, III miejsce) na etapie wojewódzkim 3 laureatów (I, II, III miejsce) na etapie krajowym 16 laureatów (I, II, III miejsce, 13 wyróżnień)

Rodzaje nagród przyznawanych na poszczególnych etapach konkursu: na poziomie szkolnym, powiatowym i wojewódzkim - wg możliwości i ustaleń odpowiednio: dyrekcji szkół, Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych oraz Państwowych Wojewódzkich Inspektorów Sanitarnych. na poziomie krajowym I nagroda główna -sprzęt sportowy dla szkoły o wartości 10 tysięcy złotych, II nagroda - sprzęt sportowy dla szkoły o wartości 5 tysięcy złotych, III nagroda - sprzęt sportowy dla szkoły o wartości 3 tysięcy złotych, wyróżnienie (13) - sprzęt sportowy dla szkoły o wartości 1 tysiąca złotych

Nagrody etapu krajowego ufundowane zostaną przez Stowarzyszenie „Polska Federacja Producentów Żywności”. Organizatorzy zastrzegają sobie prawo do zmiany nagród na równorzędne lub do zmiany podziału nagród w związku z ustaleniami podjętymi w czasie obrad Komisji Konkursowej

XIII. MATERIAŁY

MATERIAŁY poradnik dla szkolnych koordynatorów i realizatorów programu Do pobrania na stronie www.trzymajforme.pl www.wsse.olsztyn.pl poradnik dla szkolnych koordynatorów i realizatorów programu

MATERIAŁY broszura dla uczniów - należy posługiwać się Do pobrania na stronie www.trzymajforme.pl www.wsse.olsztyn.pl broszura dla uczniów plakat „Piramida zdrowia” - należy posługiwać się wyłącznie tą piramidą, gdyż jest dostosowana i zatwierdzona przez Instytut Żywienia i Żywności dla grupy wiekowej 13-15 lat

edukacyjna strona internetowa www.trzymajforme.pl

www.trzymajforme.pl MATERIAŁY EDUKACYJNE DO POBRANIA: BROSZURA DLA MŁODZIEŻY PORADNIK DLA NAUCZYCIELI PORADNIK DLA SZKÓŁ PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ MATERIAŁY DODATKOWE (Wartość kaloryczna produktów, przykłady  jednej  porcji  produktów, moja aktywność ruchowa, ile energii potrzebujesz?, rozkład posiłków w ciągu dnia, test wydolności fizycznej, wydatkowanie energii w czasie wykonywania różnych czynności oraz uprawiania sportów u dzieci i młodzieży w zależności od masy ciała, jak ocenić swoją sprawność fizyczną?, aktywność fizyczna, wydatek energii i pokrywająca go ilość produktów spożywczych) PLAKAT Z PIRAMIDĄ ZDROWEGO ŻYWIENIA

Opracowania IMiDZ w Warszawie Poradnik „Jak pomóc otyłemu nastolatkowi?” (2006) – do pobrania „Otyłość u polskich nastolatków – epidemiologia, styl życia, samopoczucie” (2007) – do pobrania

Wydawnictwa Instytutu Onkologii w Warszawie Poradnik „Dbaj o zdrowie. Jedz 5 razy dziennie warzywa i owoce” (wydawnictwo Instytutu Onkologii w Warszawie) Ulotki „Jedz 5 razy dziennie Do pobrania

Opracowanie WSSE w Bydgoszczy „Etykieta rozszyfrowana – wiem, co kupuję i jem” - przewodnik po etykiecie spożywczej (Mirosława Kierblewska Dział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE Bydgoszcz) Kserokopia dla każdego koordynatora!

Opracowania WHO „5 kroków do bezpieczniejszej żywności” (www.who.int/foodsafety) plakat (PL) ulotka (EN) poradnik (EN) „Five keys to safer food manual” Do pobrania

Lista produktów zalecanych do rozszerzenia asortymentu w sklepikach szkolnych – do pobrania

Strona internetowa WSSE w Olsztynie www.wsse.olsztyn.pl - materiały merytoryczne i metodyczne związane z tematyką programu

www.wsse.olsztyn.pl O problemie nadwagi i otyłości: Biała Księga - Europejska Strategia dla problemów zdrowotnych związanych z odżywianiem się, nadwagą i otyłością (dokument *.doc) Biała Księga - Stanowisko Rządu Rzeczpospolitej Polskiej (dokument *.doc) Demograficzne uwarunkowania nadwagi i otyłości u uczniów gimnazjów w Polsce w 2005 roku (dokument *.ppt) Otyłość u polskich nastolatków - opracowanie Instytutu Matki i Dziecka (dokument *.pdf) Poradnik - Jak pomóc otyłemu nastolatkowi?

www.wsse.olsztyn.pl O żywności i żywieniu: Żywienie człowieka - (prezentacja) Zbilansowana dieta dla młodzieży - (prezentacja) Zbilansowana dieta młodzieży 13-15 letniej - (prezentacja) Profilaktyka chorób dietozależnych - (prezentacja) GMO - szansa czy zagrożenie? - (prezentacja) Mleko i jego przetwory - niezbędne produkty w zachowaniu zdrowia – (dokument*pdf) Najnowsze doniesienia na temat spożycia mleka i przetworów mlecznych oraz ich oddziaływania na zdrowie człowieka - (dokument *.pdf) Dbaj o zdrowie. Jedz 5 razy dziennie warzywa i owoce - opracowanie Instytutu Onkologii - (dokument *.pdf)

www.wsse.olsztyn.pl O zaburzeniach odżywiania: Zaburzenia odżywiania (dokument pdf) Anoreksja, bulimia (prezentacja) O aktywności fizycznej: Aktywność fizyczna (prezentacja) Edukacja konsumenta: Elementy edukacji konsumenckiej (prezentacja) Znakowanie wartością odżywczą GDA Pięć kroków do bezpieczniejszej żywności (plakat pdf)

www.wsse.olsztyn.pl Dla dyrektorów szkół: "Zasady systemu HACCP oraz GHP/GMP w zakładach produkcji i obrotu żywnością oraz żywienia zbiorowego – broszura „Przewodnik do wdrażania zasad GMP/GHP i systemu HACCP w zakładach żywienia zbiorowego” Lista produktów żywnościowych zalecanych do rozszerzenia asortymentu sklepików szkolnych Wykaz literatury przydatnej dla pracowników odpowiedzialnych za żywienie zbiorowe w stołówkach szkół gimnazjalnych. Jak prawidłowo dobrać meble do wzrostu ucznia

www.wsse.olsztyn.pl Linki: Europejska Rada Informacji o Żywności - www.eufic.org Instytut Żywności i Żywienia - www.izz.waw.pl Rada Promocji Zdrowego Żywienia Człowieka - www.mleko.com Stowarzyszenie Konsumentów Polskich - www.skp.pl Federacja Konsumentów - www.federacja-konsumentow.org.pl Centers for Disease Control and Prevention – www.cdc.gov

PORADNICTWO INTERNETOWE www.wsse.olsztyn.pl PORADNICTWO INTERNETOWE DLA REALIZATORÓW PROGRAMU Szkolnych  realizatorów programu zapraszamy do korzystania z poradnictwa internetowego prowadzonego przez pracowników Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.  Pytania dotyczące żywności oraz zasad żywienia człowieka prosimy przesyłać na adres: a.wasilewska@wsse.olsztyn.pl. Odpowiedzi będą zamieszczane raz w tygodniu na naszej stronie internetowej.

www.wsse.olsztyn.pl Możliwość prezentacji projektów i innych przedsięwzięć realizowanych przez szkoły Szkoły realizujące program w roku szkolnym … >> zobacz listę<< Jak szkoły realizowały program w roku szkolnym … - >> zobacz << „Ruch i dietę wprowadź w życie, „Odrzuć chipsy i siedzenie, będziesz czuć się znakomicie” zyskasz formę jak marzenie”