Aktualne rozwiązania prawne dotyczące palenia tytoniu w miejscu pracy – stan i problemy interpretacyjne Eliza Iwanowicz Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi Konferencja szkoleniowa WSSE w Olsztynie, 14.05.2009r.

O czym będzie mowa??? Polskie ustawodawstwo dot. palenia tytoniu w zakładach pracy Interpretacja tych przepisów wg Sądów Administracyjnych Kontrowersje wokół interpretacji przepisów „antytytoniowych” Kontrola i przestrzeganie uregulowań problemu palenia tytoniu w polskich zakładach pracy Wg badań KCPZwMP IMP w Łodzi

Polskie ustawodawstwo dot. palenia tytoniu w zakładach pracy

Ograniczenia palenia tytoniu w zakładach pracy w Polsce wynikają z dwóch grup aktów prawnych Mających na celu zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy KONSTYTUCJA RP z dn. 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dn. 16.07.1997r.) KODEKS PRACY - USTAWA z dn. 26.06. 1974r. (Dz.U.98.21.94 z zm.) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ W SPRAWIE OGÓLNYCH PRZEPISÓW BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY z dn. 26.09. 1997 r. (Dz.U.03.169.1650) Mających na celu ochronę zdrowia przed następstwami palenia tytoniu USTAWA z dn. 9.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U.96.10.55 z zm.)

Ograniczenia palenia tytoniu w zakładach pracy wg „Ustawy antytytoniowej” Art. 5. 1. Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi: 3) w pomieszczeniach zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej, a w małych, jednoizbowych lokalach gastronomicznych - poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami. 1a. Za wprowadzenie zakazu palenia tytoniu w miejscach, o których mowa w ust. 1, odpowiedzialny jest właściciel lub użytkownik obiektu.

Ograniczenia palenia tytoniu w zakładach pracy wynikające z aktów prawnych mówiących o zapewnianiu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy KONSTYTUCJA RP z dn. 2.04.1997 r. (Dz. U. z dn. 16.07.1997r.) Art. 66. pkt. 1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

KODEKS PRACY - USTAWA z dn. 26.06.1974r. (Dz.U.98.21.94 z zm.) Art. 233. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ W SPRAWIE OGÓLNYCH PRZEPISÓW BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY z dn. 26.09.1997 r. (Dz.U.03.169.1650) § 111. 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana.

ZAŁĄCZNIK NR III DO ROZPORZĄDZENIA „WYMAGANIA DLA POMIESZCZEŃ I URZĄDZEŃ HIGIENICZNOSANITARNYCH” Rozdział 7 Palarnie § 40. 1. Palenie tytoniu w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach (palarniach) wyposażonych w dostateczną ilość popielniczek. 2. Palarnie powinny być usytuowane w sposób nienarażający osób niepalących na wdychanie dymu tytoniowego. § 41. W palarni powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany korzystającego z tego pomieszczenia, z tym jednak, że powierzchnia poszczególnych pomieszczeń przeznaczonych na palarnie nie powinna być mniejsza niż 4 m2. § 42. W palarni należy zapewnić przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny. § 1. 3. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny być ogrzewane, oświetlone i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami. § 1. 4. Wysokość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczeń higieniczno-sanitarnych do 2,2 m w świetle - w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu.

ZAŁĄCZNIK NR III DO ROZPORZĄDZENIA „WYMAGANIA DLA POMIESZCZEŃ I URZĄDZEŃ HIGIENICZNOSANITARNYCH” § 3.2. Pracodawca zatrudniający do dwudziestu pracowników powinien zapewnić im co najmniej ustępy i umywalki, a także warunki do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków. Jeżeli w zakładzie pracy takiego pracodawcy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują szczególne wymagania sanitarne, miejsca do spożywania posiłków, przechowywania odzieży oraz umywalki mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu.

Zakłady pracy zatrudniające do 20 pracowników stanowiły 71% wszystkich firm objętych ewidencją pionów higieny pracy PIS w 2007 roku. [1]

Interpretacja przepisów antytytoniowych wg Sądów Administracyjnych

Interpretacja wymienionych przepisów antytytoniowych przez Sądy Administracyjne Interpretacja ta wynika m.in. z następujących wyroków Sądów Administracyjnych: z dn. 24.01.2003r. – IISA/Łd 1887/99 z dn. 7.06.2002r. – SA/Bk 230/02 z dn. 4.04.2007r. – I OSK 892/06

Wprowadzenie całkowitego zakazu palenia na terenie firmy może być postrzegane jako przejaw dyskryminacji pracowników palących Wprowadzenie całkowitego zakazu palenia tytoniu (bez zapewnienia palarni na terenie zakładu pracy) będzie skutkowało tym, że przy każdorazowym wyłamaniu się grupy pracowników z tego zakazu osoby niepalące będą eksponowane na dym tytoniowy Pracodawca zatrudniający przynajmniej 20 pracowników jest zobligowany do założenia palarni spełniającej wymagania Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp

Interpretacja wymienionych przepisów antytytoniowych przez Państwową Inspekcję Pracy Interpretacja wg Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy, np.: z dn. 20.06.2007r. – GNP/112/4560-311/07/PE

Pracodawca nie ma obowiązku tworzenia palarni w swoich oddziałach, w których liczba pracowników jest mniejsza niż 20. W ww. opinii PIP kryterium zatrudnienia należy odnosić osobno do każdego z oddziałów zlokalizowanych w różnych punktach geograficznych, a nie do ogólnego stanu zatrudnienia firmy. [3]

Kontrowersje wokół interpretacji przepisów „antytytoniowych”

Kontrowersje wokół interpretacji przepisów ograniczających palenie tytoniu w zakładzie pracy § 111. 1. Rozporzadzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp mówi, iż pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne. Natomiast pojawiają się wątpliwości, czy palarnie można w ogóle zaliczyć do pomieszczeń higieniczno – sanitarnych. Art. 5. 1. Ustawy antytytoniowej zabrania palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi w pomieszczeniach zakładów pracy Tak więc nie ma tu bezpośredniego nakazu założenia palarni § 40. 1. Załącznika III do Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp podaje, iż palenie tytoniu w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach (palarniach) Tak więc z tego zapisu trudno wywnioskować, że w zakładach pracy nie można wprowadzać całkowitego zakazu palenia, tak wiec że palarnia mus być

§ 2. art. 207 Kodeksu Pracy mówi, że pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (…). Zwraca się uwagę, że ciążący na pracodawcy obowiązek stwarzania higienicznych i bezpiecznych warunków pracy zasadniczo przeczy tezie o dopuszczalności palenia tytoniu. Art. 20 Konstytucji RP mówi, iż społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Stawia się pytanie, czy czasem nakaz tworzenia miejsc do palenia nie narusza konstytucyjnie chronionej wolności gospodarczej § 41.2 Załącznika III do Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp mówi, iż w palarni powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany korzystającego z tego pomieszczenia (…). Właściwe przygotowanie palarni wg tego przepisu wymaga wcześniejszego zdobycia informacji nt. liczby palących pracowników, natomiast zwraca się uwagę, iż to stoi w sprzeczności z art. 27 ust. 1 Ustawy z dn. 29.08.1997r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002r. Nr 101, poz. 926 ze zm.), który zabrania przetwarzania danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym oraz danych dotyczących skazań, orzeczeń o ukaraniu i mandatów karnych, a także innych orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym lub administracyjnym.

Kontrola i przestrzeganie uregulowań problemu palenia tytoniu w polskich zakładach pracy

Kontrola uregulowań problemu palenia tytoniu w polskich zakładach pracy [2] Na podstawie badania zrealizowanego w 2006r. przez Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytutu Medycyny Pracy im. J. Nofera w Łodzi na zlecenie Ministerstwa Zdrowia (Projekt „Utworzenie Ogólnopolskiej sieci zakładów pracy uwalniających się od dymu tytoniowego” nr 41/MP/2006/312/3734, Umowa z 14. 09. 2006) Badanie przeprowadzone techniką wywiadu kwestionariuszowego na próbie 611 przedsiębiorstw z terenu całego kraju Wylosowana próba dobrana została jako reprezentatywna dla ogółu przedsiębiorstw w Polsce, zatrudniających pow. 50 pracowników (z wyłączeniem ochrony zdrowia oraz edukacji w/g sekcji PKD)

Odpowiedź na pytanie: „Jakie uregulowania dotyczące miejsc palenia tytoniu aktualnie obowiązują w Państwa przedsiębiorstwie? Jeżeli obowiązuje więcej niż jedno takie rozwiązanie, proszę wskazać wszystkie aktualne.” N = 571

Uregulowania dotyczące miejsc palenia tytoniu Odsetek firm [%] Pracowników obowiązuje całkowity zakaz palenia tytoniu w pomieszczeniach przedsiębiorstwa - palić można tylko na wolnym powietrzu lub np. poza bramą 28 W pomieszczeniach przedsiębiorstwa można palić tytoń w zamkniętych palarniach przygotowanych zgodnie z przepisami bhp 31 W pomieszczeniach przedsiębiorstwa można palić tytoń tylko w tych miejscach, które zostały oznakowane i wyposażone w popielniczki (w szatniach, korytarzach, klatkach schodowych itp.) 33 Przyjęto, że tytoń można palić w różnych innych miejscach - zasadniczo wszędzie tam, gdzie nie powoduje to zagrożeń (np. związanych z pożarem) lub problemów (np. konfliktów z niepalącymi) 5 Istnieją inne rozwiązania 1 W przedsiębiorstwie nie obowiązują żadne regulacje dotyczące miejsc palenia tytoniu 10

Odpowiedź na pytanie: „Czy w minionych dwóch latach instytucje kontrolujące przedsiębiorstwo (m.in. PIS, PIP) zgłaszały uwagi dotyczące uregulowań problemu palenia tytoniu w Państwa firmie?” N = 607

Literatura Stan sanitarny kraju 2007. Główny Inspektorat Sanitarny, Warszawa 2008. Raport z realizacji projektu 41/MP/2006/312/3734 (umowa z 14. 09. 2006), finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia pt. „Utworzenie Ogólnopolskiej sieci zakładów pracy uwalniających się od dymu tytoniowego”, Kierownik zadania: dr Elżbieta Korzeniowska [raport niepublikowany]. Rzeczpospolita z 27.06.2007r. – Dodatek „Dobra Firma”.