Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów Aleksandra Krotowska, Alicja Lalka

Mszaki

Charakterystyka mszaki występują na wszystkich kontynentach i w każdej strefie klimatycznej zajmują środowiska wilgotne oraz suche (np. półpustynie), w których przechodzą w stan życia utajonego preferują miejsca zacienione (np. lasy), wchodzą w skład runa leśnego, porastają skały, pnie i gałęzie drzew można je spotkać na murach, płotach, dachach oraz na podmokłych terenach (bagna, rzeki, jeziora)

Budowa mszaków zarodnia – odpada gdy dojrzeją zarodniki czepek – osłona zarodni bezlistna łodyżka – pobiera substancje odżywcze zarodniki – kiedy są dojrzałe, wysypują się z zarodni zielona łodyżka – wraz z listkami uczestniczy w fotosyntezie chwytniki – wyrostki utrzymujące roślinę w glebie

Znaczenie mchów magazynowanie dużych ilości wody (zapobieganie powodziom i zapobieganie wysychaniu gleby) są roślinami pionierskimi (pierwsze zajmują środowiska niedostępne dla innych roślin) schronienie dla drobnych zwierząt stanowią pożywienie ptaków i ssaków po obumarciu wzbogacają glebę w próchnicę stosowane do produkcji leków i kosmetyków tworzą torfowiska

Torfowce należą do mchów wchłaniają ogromne ilości wody tworzą zbiorowiska wodne – torfowiska, a ulegając powolnemu rozkładowi wchodzą w skład torfu - wykorzystywany jako opał - wykorzystywany do uszczelniania budynków - wykorzystywany w ogrodnictwie, kosmetologii - działa leczniczo

Paprotniki

Charakterystyka do paprotników należą: paprocie, skrzypy i widłaki są bardzo starą grupą roślin rosną w wilgotnych, zacienionych środowiskach (np. lasy, brzegi jezior i rzek) ale występują też w bardziej suchych siedliskach (np. pola, nasypy kolejowe, pobocza dróg) paprocie, widłaki i skrzypy występujące miliony lat temu miały ogromne rozmiary i z ich szczątków powstały złoża węgla kamiennego

Budowa paproci dojrzały liść – uczestniczy w fotosyntezie, na spodniej stronie posiadają zarodnie z zarodnikami młody liść – pastorałowato zwinięty, uczestniczy w fotosyntezie kłącza – magazyn substancji pokarmowych, umożliwiają przetrwanie zimy korzenie – pobierają wodę z solami mineralnymi, utrzymują roślinę w glebie

Liście zarodnionośne

Budowa skrzypu PĘD WIOSENNY PĘD LETNI kłos zarodnionośny – skupienie liści z zarodniami boczne odgałęzienia łodygi łodyga nadziemna liście łodyga nadziemna kłącze (łodyga podziemna) kłącze (łodyga podziemna) korzenie korzenie

Budowa widłaka kłos zarodnionośny łodyga liście korzenie

Znaczenie paprotników kopalne formy paprotników (paproci, skrzypów i widłaków) uczestniczyły w tworzeniu pokładów węgla kamiennego stanowią substancje lecznicze rośliny ozdobne wchodzą w skład kosmetyków pożywienie, miejsce schronienia zwierząt

Rośliny nasienne

Charakterystyka roślin nasiennych grupa roślin wytwarzających nasiona zapłodnienie odbywa się dzięki zapyleniu i wzrostowi łagiewki pyłkowej proces rozmnażania nie zależy od obecności wody mają ogromne znaczenie dla ludzi: źródło pokarmu, surowców przemysłowych rośliny nagonasienne i okrytonasienne okrytonasienne: jednoliścienne i dwuliścienne

Formy roślin nasiennych DRZEWA Rośliny wieloletnie o wyraźnie wykształconym pniu i gałęziach tworzących koronę

Formy roślin nasiennych KRZEWY Rośliny wieloletnie, drzewiaste, ale nie wykształcają pnia i korony

Formy roślin nasiennych ROŚLINY ZIELNE Rośliny, których nadziemne pędy mają delikatną budowę i są nietrwałe; obumierają przed nadejściem zimy; mogą zimować w postaci cebul, bulw

Budowa roślin nasiennych Rośliny nasienne oprócz korzeni, łodyg i liści wytwarzają kwiaty i nasiona. Kwiaty służą do rozmnażania się. Nasiona umożliwiają przetrwanie w czasie trudnych warunków oraz rozprzestrzenianie się.

Budowa roślin nasiennych

Korzeń najczęściej podziemny organ rośliny nigdy nie wytwarza liści funkcje: pobieranie wody wraz z solami mineralnymi utrzymywanie rośliny w glebie zazwyczaj składa się z korzenia głównego i odchodzących od niego korzeni bocznych niektóre rośliny mają korzenie przybyszowe (wyrastają u nasady pędu z łodyg lub liści) wszystkie korzenie tworzą system korzeniowy rośliny

Systemy korzeniowe występuje u roślin dwuliściennych i nagonasiennych składa się z korzenia głównego i korzeni bocznych występuje u roślin jednoliściennych korzeń główny zanika; z łodygi wyrastają liczne korzenie o podobnej długości

Wybrane funkcje i modyfikacje korzeni Korzenie poza podstawowymi funkcjami mogą pełnić dodatkowe funkcje. Dzięki modyfikacjom rośliny mogą lepiej przystosować się do warunków środowiska.

Spichrzowe (bulwy korzeniowe) Czepne Podporowe Oddechowe Kurczliwe są zgrubiałe, magazynują substancje zapasowe np. marchew, mniszek lekarski wyrastają z łodygi, umożliwiają jej wspinanie się po podporach np. bluszcz występują u roślin żyjących na grząskim gruncie, pomagają utrzymać roślinę w pionie np. mangrowce występują u roślin żyjących na wilgotnych glebach, rosną pionowo w górę, pobierają tlen np. cypryśnik błotny przed zimą „wciągają” cebulkę w głąb gleby np. krokus

Łodyga stanowi rusztowanie dla liści, kwiatów i owoców pośredniczy w wymianie substancji między korzeniem a pozostałymi organami wyróżniamy w niej węzły (miejsca, z których wyrastają liście) oraz międzywęźla (odcinki pomiędzy węzłami)

Wybrane funkcje i modyfikacje łodyg Pnące Rozłogi Kłącza Bulwy Spichrzowe owijają się wokół podpór lub zaczepiają o nie za pomocą wąsów np. winobluszcz długie, płożące się pędy nadziemne, na ich końcu pojawiają się sadzonki młodych roślin np. poziomka długie podziemne łodygi, za pomocą których roślina rozrasta się np. perz zgrubiałe łodygi np. ziemniak zawierają tkankę, która może magazynować np. wodę – kaktusy

Liść spłaszczony roślinny organ główna funkcja to odżywianie (fotosynteza) składa się z ogonka, nasady i blaszki liściowej blaszka liściowa ogonek nasada

Różnorodność budowy zewnętrznej liścia

Wybrane funkcje i modyfikacje liści Spichrzowe Czepne Obronne Pułapki zgrubiałe, mają dobrze rozwiniętą tkankę magazynującą wodę lub substancje pokarmowe np. kapusta zredukowane do wąsów, które owijają się wokół podpór np. groch przekształcone w kolce, które chronią przed roślinożercami np. kaktus są przystosowane do chwytania owadów, mogą posiadać włoski z enzymami trawiennymi np. rosiczka

Kwiat Jest organem rozmnażania. Występuje u roślin nasiennych. Okwiat – zewnętrzna część okwiatu, pełni funkcje ochronne. Dodatkowo może odpowiadać za wabienie owadów – wówczas jest duży i kolorowy. Pręciki – męskie organy rozrodcze. Wytwarzają ziarna pyłku. Słupek – żeński organ rozrodczy. Dno kwiatowe – na nim osadzone są wszystkie elementy kwiatu.

Rodzaje kwiatostanów Kwiatostan – skupienie (zbiór) kwiatów. koniczyna łąkowa słonecznik koper konwalia majowa bez lilak żyto

Owoce występują u roślin okrytonasiennych rozwijają się z zalążni słupka składają się z nasion oraz owocni – soczystej (owoce mięsiste) lub suchej (owoce suche) owoce mięsiste roznoszone są przez zwierzęta, dla których stanowią pokarm owoce suche rozprzestrzeniają się samorzutnie, przez wiatr lub zwierzęta

Rośliny nagonasienne są to drzewa i niektóre gatunki krzewów są wiatropylne rozmnażają się płciowo większość z nich należy do roślin iglastych przedstawiciele to np. sosna, świerk, jodła

Znaczenie roślin nagonasiennych są pokarmem i schronieniem dla wielu organizmów korzenie nagonasiennych umacniają glebę dostarczają surowców przemysłowych: drewna, materiałów do produkcji papieru wykorzystywane do produkcji leków uprawiane jako rośliny ozdobne wykorzystywane do zalesiania

Rośliny okrytonasienne najliczniejsza grupa roślin – obejmuje drzewa, krzewy i rośliny zielne opanowały wszystkie środowiska na kuli ziemskiej dzielą się na dwie klasy – jednoliścienne i dwuliścienne

Znaczenie roślin okrytonasiennych tworzą zbiorowiska roślinne, kształtują krajobraz stanowią pożywienie człowieka (np. ryż, kukurydza, pszenica) wykorzystywane do produkcji pasz (np. trawy) są roślinami ozdobnymi (np. róża) używane jako materiał budowlany (np. bambus) są surowcem do wyrobu papieru

Grzyby

Charakterystyka grzybów tworzą odrębne królestwo mogą być organizmami jednokomórkowymi (np. drożdże) lub wielokomórkowymi (np. pieczarka) są to organizmy cudzożywne zbudowane są ze strzępek (komórek ułożonych jedna za drugą w długiej nitce) najczęściej zasiedlają środowisko lądowe. Preferują miejsca ciepłe i wilgotne o słabym nasłonecznieniu (las, park, trawnik, łąka) pojawiają się na murach, w wilgotnych pomieszczeniach , na źle przechowywanych produktach spożywczych (pleśń)

Budowa grzyba owocnik - zbudowany przez ciasno splecione strzępki

Mikoryza Polega na współżyciu grzybów z korzeniami drzew. Grzyby dostarczają wodę i sole mineralne. Drzewo dostarcza pokarm i umożliwia kiełkowanie zarodników. Przykładem może być borowik i korzenie dębu.

Ostrożnie z grzybami… na terenie naszego kraju, istnieje kilka trujących gatunków, które do złudzenia przypominają gatunki jadalne większość tych najbardziej niebezpiecznych, śmiertelnie trujących grzybów ma blaszki o białym zabarwieniu zbieranie grzybów z blaszkami na spodzie kapeluszy wymaga dużej wiedzy i ostrożności – takie owocniki należy szczególnie dokładnie obejrzeć przed włożeniem do koszyka. należą do nich wszystkie muchomory, a wśród nich muchomor sromotnikowy – 50g tego grzyba może spowodować śmierć dorosłego człowieka pierwsze objawy zatrucia mogą pojawić się długo po spożyciu, w niektórych przypadkach nawet po kilku dniach – czasem kilka godzin po zjedzeniu grzyba

Muchomor jadowity i Czubajka kania

Piestrzenica kasztanowata i Smardz praski

Jeżeli nie jesteśmy pewni, czy grzyb, który wkładamy do koszyka, jest jadalny – nie ryzykujmy – nawet najbardziej doświadczonym grzybiarzom przytrafiają się pomyłki, które mogą być tragiczne w skutkach!

Znaczenie grzybów rozkładają martwą materię organiczną (liście, rośliny, zwierzęta) tworzą poziom próchnicy w glebie stanowią pokarm dla ludzi i zwierząt wykorzystywane w przemyśle spożywczym (drożdże piekarnicze) służą do produkcji leków tworzą plechę porostu powodują psucie się pokarmów spożywczych wywołują choroby

Porosty zbudowane są ze strzępek grzyba, które tworzą zewnętrzną część porostu komórki glonów znajdują się wewnątrz ciała porostu glony dostarczają substancje pokarmowe grzyb zapewnia schronienie i dostarcza wodę są bardzo odporne na różne czynniki środowiskowe: suszę, niskie i wysokie temperatury mogą żyć w trudnych warunkach, ubogich w związki organiczne (skały, mury) są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza

Chwytniki (umocowują w podłożu) Strzępki grzyba Glony Strzępki grzyba Chwytniki (umocowują w podłożu)

Źródła Podręcznik do przyrody Wielka Encyklopedia Przyrody, PWN Vademecum Biologia dla Gimnazjum, Operon