Makroekonomia

185-209 Globalna podaż, ceny i proces dostosowań

Realna podaż pieniądza gdzie: M – nominalna podaż pieniądza P – poziom cen L – popyt na realne zasoby pieniężne zależny od poziomu realnego dochodu oraz stopy procentowej (r) = L (Y,r) Zakładając, że poziom cen jest stały, podaż pieniądza zmienia się wyłącznie pod wpływem zmian nominalnej podaży pieniądza Uchylając założenie o stałości cen o realnej podaży pieniądza nie będzie decydowała wyłącznie nominalna podaż pieniądza, lecz także poziom cen. ergo Realna podaż pieniądza może się zmieniać nawet wtedy, gdy nominalna podaż pieniądza pozostaje bez zmian.

Krzywa popytu makroekonomicznego Krzywa popytu makroekonomicznego (MDS – Macroeconomic Demand Schedule) pokazuje kombinację różnego rodzaju poziomu cen oraz dochodu realnego w gospodarce przy stanie równowagi na rynku dóbr i usług (planowane wydatki są równe produkcji) oraz na rynku pieniądza (popyt na pieniądz równy jest podaży pieniądza przy odpowiedniej stopie procentowej) Innymi słowy krzywa MDS pokazuje, w jaki sposób niższe ceny zwiększą popyt globalny poprzez wzrost realnej podaży pieniądza oraz obniżkę stopy procentowej równoważącej rynek pieniądza

Krzywa popytu makroekonomicznego LM0 LM1 Spadek P powoduje zwiększenie realnej podaży pieniądza (LM0  LM1) Wzrost realnej podaży pieniądza powoduje obniżkę stopy procentowej oraz wzrost dochodu w równowadze Nowy poziom równowagi E1 jest osiągnięty przy poziomie cen P1 Obniżka stóp procentowych powoduje wzrost wydatków na dobra i usługi więc krzywa IS0 przesuwa się do IS1 wyznaczając nowy punkt równowagi na rynku dóbr i usług oraz pieniądza przy danym poziomie cen P1 E0 r0 E1 E2 r1 IS1 IS0 Y0 Y1 Y2 Y P E0 P0 P1 E2 E1 MDS1 MDS0 Y0 Y1 Y2 Y

Zmiany położenia krzywej popytu makroekonomicznego Przesunięcia równoległe są wynikiem zmian wielkości realnych: Na rynku dóbr i usług (np. zmiana poziomu wydatków rządowych, inwestycji) Na rynku pieniądza – zmiana nominalnej podaży pieniądza Wzrost tych kategorii prowadzi do przesunięcia krzywej w górę, spadek w dół

Efekt realnych zasobów pieniądza Efekt realnych zasobów pieniądza polega na zmianie popytu konsumpcyjnego w odpowiedzi na zmiany realnej wartości zasobów pieniężnych konsumentów Wnioski: Jeżeli zwiększy się realna wartość pieniądza zgromadzonego przez gospodarstwa domowe, zwiększy się także ich konsumpcja Wzrost konsumpcji przez gospodarstwa domowe nie musi więc zależeć wyłącznie od zmian ich dochodów lub spadku stopy procentowej, lecz będzie wynikał także ze zmiany poziomu cen (wraz ze spadkiem poziomu cen wartość zgromadzonego pieniądza przez gospodarstwa domowe rośnie)

Kanał kredytowy Obniżka cen wpływa na wzrost wartości (bieżącej) nominalnej ceny aktywów Realny majątek gospodarstw domowych rośnie Wartość zabezpieczeń kredytów, które mogą zaoferować gospodarstwa domowe bankom także rosną Podaż kredytów rośnie, ponieważ przy każdej stopie procentowej (przy niższym poziomie cen) więcej gospodarstw domowych stać na kredyt

Iluzja pieniądza Zjawisko zachodzące wtedy, gdy ludzie nie odróżniają wielkości nominalnych od realnych. Przykład 1: Można mówić, że ktoś uległ iluzji pieniądza, jeśli ktoś twierdzi, że: w warunkach inflacji 4% r/r nominalnym oprocentowaniu lokaty 4,5% rocznie ten ktoś twierdzi, że jego zasoby, sytuacja materialna poprawi się o 4,5% Przykład 2: Jeśli ceny i płace się podwajają, a przedsiębiorstwa w wyniku wzrostu płac nominalnych redukują zatrudnienie to ulegają iluzji pieniądza, ponieważ de facto płace realne pozostają na niezmienionym poziomie. Klasyczna teoria ekonomii zakłada, że nie występuje iluzja pieniądza, a płace nominalne są elastyczne (szybko dostosowują się do poziomu cen).

Płace nominalne a ceny w modelu klasycznym Zakładając spadek cen: Zwiększa się płaca realna Zwiększona płaca realna powoduje nadwyżkę podaży pracy Doskonale giętkie (elastyczne) płace dostosowują się do nowych warunków obniżając się do wyjściowego poziomu płacy realnej (do stanu równowagi) Zostaje więc utrzymany poziom pełnego zatrudnienia i produkcji potencjalnej

Założenie modelu klasycznego – produkcja potencjalna Na rynku znajdującym się w równowadze produkcja równa się produkcji potencjalnej, a zatem wykorzystane są wszystkie moce produkcyjne. Dzięki doskonałej elastyczności płac i nie występowaniu iluzji pieniądza zmiany podaży pieniądza nie wpływają na wielkość produkcji potencjalnej, wywołują jedynie dostosowania cen i płac nominalnych, które z powrotem osiągają swoje wartości realne ze stanu równowagi.

Czynniki powodujące zmiany produkcji potencjalnej AS E Poziom cen P MDS YP Produkcja Zmiany podaży pracy(LF) – wzrost zasobu siły roboczej, chętnych do pracy zwiększa możliwości produkcyjne Zmiany zasobów kapitału rzeczowego (wzrost zasobu kapitału rzeczowego powoduje wzrost wydajności pracy, produkcji potencjalnej i zatrudnienia)

Skutki zmian popytu makroekonomicznego AS P1 E1 E0 P0 Poziom cen MDS0 MDS1 YP Produkcja W ujęciu klasycznym zmiany popytu makroekonomicznego nie wywołują zmian podaży, a zatem i produkcji potencjalnej lecz tylko zmiany poziomu cen

Dostosowania płac w0 w1 w2 WW0 AS WW1 E1 WW2 E0 WW- funkcja płac YP Płaca nominalna w2 WW- funkcja płac YP Produkcja Odchylenia produkcji od produkcji potencjalnej będą sprawiały, że początkowo nie będą obserwowane zmiany bezrobocia, ponieważ producenci będą starali się odpowiednio dostosowywać warunki pracy (czas pracy i płace) w ramach obowiązujących umów. Jeśli np. w sytuacji spadku popytu nie będzie on wracał do poziomu równowagi w średnim okresie , to przedsiębiorcy będą musieli dostosowywać wynagrodzenie oraz ceny do rzeczywistej sytuacji (poniżej poziomu w0). Skutkiem będzie spadek wynagrodzeń oraz zwolnienia Ponieważ zwalnianie pracowników jest kosztowne, a rekrutacja często przysparza wielu kłopotów (czas i koszty) przedsiębiorcy nie zwolnią od razu dostatecznej liczby osób, wynagrodzenia nie spadną do ostatecznego poziomu w średnim okresie, stanie się to w długim

Nachylenie funkcji płac Płaskie nachylenie funkcji płac sprawia, że zmiany popytu będą miały większy wpływ na produkcję (odchylenia od produkcji potencjalnej) aniżeli na same wynagrodzenia. Jest to wynikiem faktu, że łatwiej przedsiębiorcom dostosowywać produkcję aniżeli wysokość płac, będących często efektem trudnych negocjacji.

Krótkookresowa podaż globalna (SAS) Poziom cen YP Produkcja Podobnie do funkcji płac krzywa krótkookresowej podaży ma niewielkie nachylenie. Analogicznie do wynagrodzeń łatwiej jest przedsiębiorcom ograniczyć podaż lub ją zwiększyć w niewielkim stopniu (oferując np. nadgodziny), aniżeli dokonywać zmian cen produktów - podejście keynesowskie W przejściowym okresie zmianie ulegnie podaż oraz zatrudnienie, w dłuższym okresie dostosowania jednak nastąpią, jeśli bodźce rynkowe były odpowiednio silne i wtedy dostosują się zarówno ceny jak i wynagrodzenia (aby płaca realna pozostała na niezmienionym poziomie) – podejście klasyczne

Dostosowania przy spadku nominalnej podaży pieniądza SAS0 AS SAS1 E0 P0 SAS2 E1 P1 E2 P2 Poziom cen P3 E3 MDS0 MDS1 Y1 YP Produkcja Spadek nominalnej podaży pieniądza prowadzi do przesunięcia krzywej popytu makroekonomicznego do MDS1, spadku cen i dużego ograniczenia produkcji Niższe ceny oraz wzrost bezrobocia prowadzi do obniżki płac nominalnych (aby dostosować płace realne do wyjściowego poziomu) i przesunięcia krótkookresowej krzywej podaży do SAS1 Takie zmiany jednak nie są wystarczające dla rynku i zachodzą one do momentu aż obniżka płac nominalnych i cen nie osiągną takiego poziomu, który odpowie nominalnej zmianie podaży pieniądza (nie zostaną osiągnięte wartości realne sprzed zmiany nominalnej podaży pieniądza)

Dostosowania P0 YP Poziom cen P1 Produkcja Y1 P3 t0 t0 Czas Czas Odchylenia od poziomu równowagi następują względnie szybko, natomiast znacznie dłużej zajmuje wskaźnikom powrót do tego stanu

Wnioski W rzeczywistej gospodarce reakcja na szoki nie przebiega natychmiastowo Wskaźniki zazwyczaj mają tendencję do szybkiego pogarszania swych wartości, dłużej je natomiast odbudowują Stąd ekonomia keynesowska pomocna jest w analizie krótkookresowej działania narzędzi polityki fiskalnej i monetarnej, klasyczna natomiast w długiej

Bezrobocie Źródło: Eurostat

Keynes vs Neoklasycy (1) Neoklasyscy O rozmiarach produkcji decyduje popyt globalny, tzn. wydatki na konsumpcję, na inwestycje, wydatki rządowe, nadwyżka eksportu nad importem Niedostateczny popyt efektywny jest przyczyną niepełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych Rosnąca podaż sama dla siebie stwarza odpowiedni popyt, bowiem zarobione przez czynniki produkcji dochody są w całości wydane (prawo Saya) Popyt jest zawsze wystarczający do wchłonięcia produkcji (podaży) wytworzonej w granicach pełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych Źródło: Nasiłowski M., System rynkowy, Podstawy mikro- i makroekonomii, Key Tex, Warszawa 2010

Keynes vs Neoklasycy (2) Neoklasyscy Przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych krzywa agregatowej podaży jest pozioma Gospodarka funkcjonuje w warunkach konkurencji niedoskonałej Ceny i płace są sztywne. Bank centralny aktywnie wykorzystuje podaż pieniądza w celu oddziaływania na składniki popytu globalnego i stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych Przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych krzywa agregatowej podaży jest pionowa Gospodarka funkcjonuje przy założeniu konkurencji doskonałej Ceny i płace nominalne są doskonale elastyczne Bank centralny za pomocą polityki pieniężnej może zmieniać jedynie wartości nominalne, a nie jest w stanie zmienić wartości realnych, dlatego realny dochód narodowy będzie wytwarzany przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych Źródło: Nasiłowski M., System rynkowy, Podstawy mikro- i makroekonomii, Key Tex, Warszawa 2010

Keynes vs Neoklasycy (3) Oszczędności dostosowują się do inwestycji za pośrednictwem zmian wytwarzanego dochodu narodowego przy stałej skłonności do oszczędzania W warunkach niewykorzystanych rezerw produkcyjnych rosnący deficyt budżetowy jest uzasadniony tak długo, jak długo wynikające stąd efekty podażowe są znacznie większe od ewentualnych efektów inflacyjnych. Inwestycje dostosowują się natychmiastowo do nagromadzonych oszczędności za pośrednictwem elastycznie zmieniającej się stopy procentowej W warunkach pełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych budżet państwa powinien być zrównoważony, gdyż rosnący deficyt będzie prowadził jedynie do inflacyjnego wzrostu cen bez wzrostu podaży produkcji Źródło: Nasiłowski M., System rynkowy, Podstawy mikro- i makroekonomii, Key Tex, Warszawa 2010

Keynes vs Neoklasycy (4) Bezrobocie ma charakter przymusowy i jest spowodowane niedostatecznym efektywnym popytem i tym samym niepełnym wykorzystaniem istniejących zdolności produkcyjnych Rynek jest zawodny w rozwiązywaniu podstawowych problemów społeczno – gospodarczych. Wynika stąd konieczność aktywnej roli państwa korygującego niedoskonałości samoregulującego mechanizmu rynkowego. Bezrobocie ma charakter dobrowolny i naturalny na skutek braku możliwości idealnego dopasowania podaży pracy do popytu na pracę. Bezrobocie przymusowe jest spowodowane wpływem związków zawodowych i państwa (płaca nominalna, zasiłki dla bezrobotnych) na poziom płac realnych. Samoregulujący mechanizm rynkowy najlepiej rozwiązuje wszystkie problemy społeczno – gospodarcze, gdyż zapewnia największą efektywność ekonomiczną. Dlatego ingerencja państwa jest zbędna, a nawet szkodliwa, ponieważ powoduje biurokrację życia gospodarczego i wprowadza uznaniowe decyzje sprzeczne z rozwiązaniami optymalnymi. Źródło: Nasiłowski M., System rynkowy, Podstawy mikro- i makroekonomii, Key Tex, Warszawa 2010