PODHALE Widok z polany Tarasówka

Podhale zajmuje środkową część Kotliny Podhala, na południu wkracza w Tatry

Region kulturowy w południowej Polsce u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca z wyłączeniem obszarów leżących na prawym brzegu Białki i prawym brzegu Dunajca, poniżej ujścia Białki.

KULTURA Jan Stanisław Bystroń(etnograf oraz socjolog) utrzymywał, że Podhalanie są grupą najoryginalniejszą, najbardziej charakterystyczną i zarazem wykazującą najwięcej obcych wpływów. Ich gwara ze względu na popularność często jest mylnie utożsamiana z gwarą góralską. Również grupa ta często może być określana: góralami, prawdziwymi góralami.

PODHALANIE (GÓRALE PODHALAŃSCY) Góralska grupa etnograficzna ludności polskiej zamieszkująca obszar najbliższych okolic Tatr, sięgający terenów na północ od Nowego Targu. Region etnograficzny zamieszkiwany przez tę grupę zwany jest Podhalem. Ludność posługuje się gwarą podhalańską.

JĘZYK PODHALAŃSKI Podhalanie posługują się gwarą podhalańską. Została ona spopularyzowana na przełomie XIX i XX wieku przez Kazimierza Przerwę-Tetmajera, który wydał cykl opowiadań pt. „Na skalnym Podhalu”. Posiada ona wiele cech wspólnych z innymi gwarami południowej Małopolski, np. z gwarą żywiecką czy sądecką.

Mieszkańcy Podhala mają charakterystyczny strój tradycyjny.→

KUCHNIA PODHALAŃSKA KWAŚNICA OSCYPKI BRYNDZOWE KLUSKI

Do podstawowych potraw kuchni podhalańskiej zaliczyć należy to wszystko, co ubogie góralskie gospodarstwo wyprodukowało, a nie przetworzyło w celu odsprzedania. Podstawą były gotowane ziemniaki (gwar. grule, rzepa) oraz bryjka lub jej gęstsza postać zwana kluską. Inne produkty używane na co dzień w kuchni podhalańskiej to mąka jarcana czyli jęczmienna, owsiana lub kukurydziana. Z nabiału stosowano głównie serwatkę, maślankę oraz żętycę. Jako omasty używano topionej słoniny, skwarków czasami oleju lnianego. Mleko słodkie i kwaśne jedynie odświętnie, gdyż gospodarstwo góralskie produkty takie jak ser biały, masło, oscypki, jaja starało się zbyć i były to produkty spożywane sporadycznie.

MOSKOLE

Warzywa - głównie kapusta - uprawiane były przede wszystkim w Kotlinie Nowotarskiej oraz Spiszu i Orawie, gdzie panują nieco łagodniejsze warunki klimatyczne. Kapustę kiszono (gwar. kiscenie) w całych główkach przekładanych liśćmi w beczkach (gwar. sudek). Natomiast w Zakopanem, Bukowinie Tatrzańskiej i innych wyżej położonych miejscowościach już sama uprawa ziemniaków była niezmiernie trudna, o czym wspomina Ksiądz Józef Stolarczyk w swoich pamiętnikach, jak to na przełomie września i października wykopki odbywały się spod śniegu, a urodzaj był tak słaby, że na jeden posadzony ziemniak wykopywało się dwa.

Chleba w domach na Skalnym Podhalu nie wypiekano Chleba w domach na Skalnym Podhalu nie wypiekano. Kupowano go w targowy dzień w Nowym Targu. Według świadectwa Agnieszki Prymuli, prowadzącej w okresie międzywojennym pensjonat w Bukowinie Tatrzańskiej, codziennie dla całej wsi z piekarni w Poroninie dostarczano 15 bochenków chleba i 80 bułek - głównie dla pensjonatów. Pieczywo zastępowano w okresie międzywojennym moskolami - plackami pieczonymi na blasze aż do lat 60. ubiegłego stulecia. Największym przysmakiem jest kwaśnica.

TRADYCYJNA KWAŚNICA

SŁYNNE POSTACIE Z HISTORII PODHALA STANISŁAW DZIWISZ

Poza Stanisławem Dziwiszem z regionu Podhala pochodzą takie osoby jak: Kornel Makuszyński, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Andrzej Galica, Józef Tichner, Stanisław Marusarz, Bronisław Czech, Rafał Malczewski, Jan Kasprowicz.

PODHALE NOWY TARG Podhale najbardziej kojarzone jest z klubem hokejowym Podhale Nowy Targ, który reprezentuje region w całej Polsce i w Europie. Jest to najbardziej utytułowany klub hokejowy w Polsce, 19-krotny Mistrz Polski, dwukrotny zdobywca Pucharu Polski, zwycięzca rozgrywek Interligi.

Podhale słynie z dużej ilości kurortów, ośrodków wypoczynkowych, dzięki którym nasz pobyt na południu Polski staje się jeszcze przyjemniejszy. Do najbardziej znanych kurortów możemy zaliczyć m.in.: Białkę Tatrzańską, Bukowinę Tatrzańską, Poronin.

WARTO ZOBACZYĆ: -Muzea poświęcone Tatrom, Podhalu i historii Zakopanego, zwłaszcza Muzeum Tatrzańskie, Muzeum Stylu Zakopiańskiego. -Zakopiańskie zabytki: Stary Kościółek i Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, Kościół św. Rodziny na Krupówkach, XIX-wieczną zabudowę turystyczną przy Krupówkach, XIX-wieczną zabudowę drewnianą przy ul. Kościeliskiej, zabytki stylu zakopiańskiego, zagrodę Sabały, kolejkę linową na Kasprowy Wierch. -Dla miłośników kolei lub rodzin z dziećmi: Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce (15 km za Nowym Targiem).

CZARNA GÓRA

NARCIARSTWO ZJAZDOWE I BIEGOWE Najciekawsze ośrodki narciarstwa biegowego znajdują się w Kościelisku oraz u wylotu doliny Chochołowskiej. Ciekawsze widokowo są trasy w tym drugim ośrodku, za to łatwiejsze i zazwyczaj lepiej przygotowane są trasy w Kościelisku. W Tatrach wytyczonych jest wiele szlaków narciarskich, jednak są trudne technicznie i wymagają dość dużych umiejętności. Wypożyczalnie sprzętu do narciarstwa biegowego znajdują się w Zakopanem i w Kościelisku. Ośrodki narciarstwa zjazdowego rozsiane są praktycznie po całym Podhalu, największe znajdują się w Białce Tatrzańskiej i w Zakopanem. W Polskich Tatrach jedyne trasy zjazdowe znajdują się wokół Kasprowego Wierchu.

NAJCZĘSTSZA TRASA ZJAZDOWA-TATRY ZACHODNIE-CIEMNIAK

ŹRÓDŁA TEKSTU I FOTOGRAFII: pl.wikipedia.org na-szlaku.pl google.pl podhale-sport.pl myzakopane.pl tatrywszystko.republika.pl dialektologia.uw.edu.pl MUZYKA W TLE PREZENTACJI: Muzyka góralska -Podhale (youtube.com)

DZIĘKUJĘ ZA POŚWIĘCONY CZAS NA OBEJRZENIE MOJEJ PREZNETACJI. DOMINIK MAZUR KLASA III 'AT'