Upadłość osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka)

W 2018 r. ogłoszono 6570 upadłości konsumenckich; w 2017 r W 2018 r. ogłoszono 6570 upadłości konsumenckich; w 2017 r. – 5535; w 2016 r. – 4434.

Postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe – zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu (art. 2 ust. 2 Pr. Upadł.).

Art. 4911 Pr. Upadł. Przepisy niniejszego tytułu stosuje się wobec osób fizycznych, których upadłości nie można ogłosić zgodnie z przepisami działu II tytułu I części pierwszej.

Art. 4912 Pr. Upadł. 1. W sprawach nieuregulowanych w niniejszym tytule przepisy o postępowaniu upadłościowym stosuje się odpowiednio, z tym że przepisów art. 13, art. 21, art. 22a, art. 25, art. 32 ust. 5, art. 36, art. 38, art. 38a, art. 40, art. 74, art. 163, art. 164, art. 307 ust. 1 i art. 361 nie stosuje się.

Odmienności upadłości konsumenckiej: postępowanie upadłościowe prowadzi się także wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela, 2) co do zasady wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić tylko dłużnik (z uwzględnieniem art. 8 i 9 Pr. Upadł.), 3) dłużnik nie ma obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, 4) sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie jednego sędziego zawodowego, 5) po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd nie może dokonać zabezpieczenia majątku dłużnika, 6) nie wyznacza się zastępcy sędziego-komisarza.

Art. 8 Pr. Upadł. 1. Wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok. Postępowanie toczy się według przepisów tytułu V części trzeciej. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osób, które przestały być wspólnikami osobowych spółek handlowych.

Art. 9 Pr. Upadł. Wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas gdy nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok. Postępowanie toczy się według przepisów tytułu V części trzeciej.

Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 ust. 1 Pr. Upadł.). Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy (3) miesiące (art. 11 ust. 1a Pr. Upadł.). Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa (art. 4914 ust. 1 Pr. Upadł.).

Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien spełniać wymogi formalne wskazane w art. 4912 ust. 4 Pr. Upadł. Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza wierzyciel, przepisów art. 4912 ust. 4 pkt 2 i 4-8 Pr. Upadł. nie stosuje się (art. 4912 ust. 5 zd. 1). Wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości dłużnik nie ma obowiązku złożenia oświadczenia na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku, o którym mowa w art. 25 ust. 1 Pr. Upadł.

Zgodnie z art. 4915 Pr. Upadł. w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd m. in.: 1) określa, że upadły jest osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej, 2) wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności w terminie trzydziestu (30) dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze, 3) wyznacza sędziego-komisarza oraz syndyka.

Syndyk może pisemnie upoważnić upadłego do sprzedaży ruchomości należących do masy upadłości. Do upoważnienia stosuje się odpowiednio przepisy o pełnomocnictwie (art. 49112 Pr. Upadł.).

„Syndyk bowiem dokonuje czynności w imieniu własnym (art. 160 ust. 1 Pr. Upadł.) w procesie zarządzania, korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym w skład masy upadłości (art. 75 ust. 1 Pr. Upadł.). Tym samym upadły nie ma innej możliwości dokonywania czynności prawnych względem masy upadłości niż tylko na podstawie pełnomocnictwa udzielanego wedle uznania syndyka, o ile takiej możliwości nie ograniczył sędzia-komisarz na podstawie art. 152 ust. 1 Pr. Upadł.”. A.J. Witosz, [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, red. A.J. Witosz

„Sprzedaż dokonana na podstawie udzielonego upadłemu upoważnienia ma skutki sprzedaży egzekucyjnej zgodnie z art. 313 Pr. Upadł.”. P. Janda, Prawo upadłościowe. Komentarz

Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu (12) do dwudziestu czterech (24) miesięcy (art. 49113 ust. 1 Pr. Upadł.).

Kwotę, o której mowa w art. 49113 ust. 1 Pr. Upadł Kwotę, o której mowa w art. 49113 ust. 1 Pr. Upadł., na wniosek upadłego, określa sędzia-komisarz, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka (art. 49113 ust. 2 zd. 1 Pr. Upadł.).

„Kwota wydzielona upadłemu ze sprzedaży mieszkania lub domu jednorodzinnego nie podlega planowi podziału i wypłaca się ją upadłemu do rąk własnych lub na wskazany rachunek bankowy przed innymi wierzycielami biorącymi udział w postępowaniu upadłościowym, również tymi, których wierzytelności były zabezpieczone rzeczowo poprzez wpisy hipoteczne”. P. Janda, Prawo upadłościowe. Komentarz

W przypadku postępowania wszczętego na wniosek wierzyciela przepisów art. 49113 ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa (art. 49113 ust. 4 Pr. Upadł.).

„Jest to wyrazem egzekucyjnej, a nie socjalno- oddłużeniowej roli takiego postępowania”. P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz

Po wykonaniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony – po zatwierdzeniu listy wierzytelności, i po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli, sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadkach, o których mowa w art. 49116 Pr. Upadł., umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli (art. 49114 ust. 1 Pr. Upadł.).

W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć (36) miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli (art. 49115 ust. 1 Pr. Upadł.).

Zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości i niewykonane w toku postępowania uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, przy czym ich spłata może być rozłożona na raty na czas nie dłuższy niż przewidziany na wykonanie planu spłaty wierzycieli (art. 49115 ust. 2 Pr. Upadł.).

„Podstawową rolą planu spłaty jest ustalenie zakresu i czasu spłacania przez upadłego zobowiązań, których nie udało się zaspokoić w fazie likwidacyjnej, przy czym plan ma szerszy zakres przedmiotowy i odnosi się nie tylko do zobowiązań sprzed ogłoszenia upadłości, ale także do zobowiązań powstałych po tej dacie, a wreszcie kosztów postępowania upadłościowego”. A.J. Witosz, [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, red. A.J. Witosz

Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli (art. 49121 ust. 1 zd. 1 Pr. Upadł.).

Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli (art. 49116 ust. 1 Pr. Upadł.).

ustalenie planu spłaty wierzycieli zatwierdzenie listy wierzytelności / wykonanie ostatecznego planu podziału ustalenie planu spłaty wierzycieli stwierdzenie wykonania planu spłaty i umorzenie zobowiązań umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty

Zgodnie z art. 49114a Pr. Upadł. w przypadku postępowania wszczętego na wniosek wierzyciela przepisów art. 49114-49121 Pr. Upadł. nie stosuje się, jeżeli: 1) dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa; 2) zachodzą okoliczności wskazane w art. 4914 ust. 2-4 Pr. Upadł.