Histoire de la littérature française XVIIe-XVIIIe siècles Prądy estetyczne (manieryzm, barok, klasycyzm, rokoko, sentymentalizm, neoklasycyzm) oraz ich odbicie w poezji i malarstwie

Na przełomie XVI/XVII wieku Schyłek u początku: poczucie niepewności i zagrożenia => wyprawy geograficzne => odkrycia naukowe Reformacja i wojny religijne Niestałość i nieograniczoność świata (=> G. Bruno), nieuchwytność Boga, poczucie nietrwałości i przemi- jalności jak u Eklezjasty (vanitas vanitatis), ułuda. Świat – odbiciem prawdy (Platon) lub jej maską. Dystans: człowiek-aktor (kiepski) lub spectator w theatrum mundi. Albo jedno i drugie (teatr w teatrze).

Świat nietrwały a nieprzenikniony Nancy, Muzeum Sztuk Pięknych, La Madelaine au miroir (Maria Magdalena z lustrem) wg Georges’a de La Tour, kopia XVII-wieczna, oryginał w Waszyngtonie

Manieryzm (1580-1625) a Barok (do 1665) Ruch Styl Ekspresja Obraz Dekoracyjny funkcjonalny Jedność Rozczłonkowana złożona centralnie Iluzja Nieskrywana udaje rzeczywistość Publiczność Uczona i dworska jak najszersza, którą Elitarna trzeba podbić i przekonać

Dwa Zwiastowania Federico Barocci (replika pierwszej wersji ok. 1596-1612) i Caravaggio (1606-1610).

Icare est cheut icy le jeune audacieux, Qui pour voler au Ciel eut assez de courage : Icy tomba son corps degarni de plumage Laissant tous braves cœurs de sa cheute envieux. Ô bien-heureux travail d’un esprit glorieux, Qui tire un si grand gain d’un si petit dommage ! Ô bien-heureux malheur plein de tant d’avantage, Qu’il rende le vaincu des ans victorieux ! Un chemin si nouveau n’estonna sa jeunesse, Le pouvoir luy faillit mais non la hardiesse, Il eut pour le brûler des astres le plus beau. Il mourut poursuivant une haute adventure, Le Ciel fut son desir, la Mer sa sepulture. Est-il plus beau dessein, ou plus riche tombeau ? Philippe Desportes (1546-1606)

Mit Ikara – młodego pięknego śmiałka, miejsce upadku unaocznione: ici x 2 Peter Breughel starszy, Upadek Ikara (ok. 1560) Hippolyte – pseudonim Marguerite de Valois, siostry Hernyka III Walezjusza, którego faworytem był Filip Desportes. Komentarz np.: http://www.eclairement.com/Icare-est-chu-ici-de-Philippe, 11.10.2018 Hans Bol, Upadek Ikara, ok. 1580

Philippe Desportes(1546-1606), Sonet o Ikarze (z tomu Les Amours d’Hippolyte) Ikar – audacieux, glorieux, victorieux Zadziwia, stąd seria oksymoronów: Tous braves cœurs de sa cheute envieux; Ô bien-heureux malheur plein de tant d’avantage; le vaincu des ans victorieux; Odwaga w serii opozycji odbita: Le Ciel fut son desir, la Mer sa sepulture. Est-il plus beau dessein, ou plus riche tombeau ? Upadek Ikara – ornament w deseniu pejzażu. Hippolyte – pseudonim Marguerite de Valois, siostry Hernyka III Walezjusza, którego faworytem był Filip Desportes. Komentarz np.: http://www.eclairement.com/Icare-est-chu-ici-de-Philippe, 11.10.2018

Filip Desportes uciekł nocą z Henrykiem III, na jego paszkwil Adieu à la Pologne (1574) odpowiedział Jan Kochanowski wierszem łacińskim: „Gallo crocitanti amoibe“ (FRANCUZOWI KRAKAJĄCEMU): A mógłbyś teraz w nocy spocząć wyśmienicie, Na wątpliwe ciemności nie narażać życie. Patrz i żałuj, że byłeś do ucieczki skory: Czy to ziemia, gdzie grają Sycylskie Nieszpory? To jest Polska uprzejma, wdzięczna dla przychodnie... Uciekłeś zdradnie… Jako trzoda od lasu, gdzie owad napadnie. Po co było uciekać? niech mi każdy powie? Skarżycie się na zimno — jak to! wy? Gallowie? Wasz się naród na zimę polusową żali, Których ojce gdzieś w mroźnej północy mieszkali, I którzyście niedawno roili zamiary Iść z orężem na Moskwę, pognębiać Tatary, Przebyć góry Rytejskie, i miotając groty, Nad morzem lodowatem rozbić swe namioty!

Pierre de MARBEUF (1596-1645), Recueil de vers (Rouen, 1628) Et la mer et l'amour ont l'amer pour partage, Et la mer est amère, et l'amour est amer, L'on s'abîme en l'amour aussi bien qu'en la mer, Car la mer et l'amour ne sont point sans orage. […] Gry słowne (homonimy, aliteracje, anafory, chiasmy) jako refleksja – banalne, ale tworzące ornament na powierzchni wiersza: typowe dla manieryzmu, który swoje praktyki przenosi w czas baroku: sposób oswajania poczucia zagrożenia? Zapomnienie?

Bohater epoki baroku / Héros baroque Etymologia pojęcia: barroco, nieregularny kamień (perła), który nie jest czystej wody (oksymoroniczny : błysk i nieprzejrzystość). Sens negatywny: anormalny, dziwaczny, groteskowy. Zarazem na antypodach i u źródeł klasycyzmu..(C.-G.D.) Bohater: świadczy o potędze wielkiej namiętności Jego poszukiwanie (quête) nie jest jednak psychologiczne, lecz mistyczne (konfrontacja z tajemnicą) i eschatologiczne (poza granice poznania); ale łaska, której pożąda, nie ma charakteru sakralnego Zmienność, złudzenia, czary – okoliczności, do jakich przywykł. - Don Juan? Don Kiszot? Kto jeszcze?

Théophile de Viau (1590-1626), włóczęga, dworzanin, libertyn, wygnany i więziony* Ode [czyli Apocalypse now] Un Corbeau devant moi croasse, Une ombre offusque mes regards, Deux belettes et deux renards Traversent l'endroit où je passe : Les pieds faillent à mon cheval, Mon laquais tombe du haut mal, J'entends craqueter le tonnerre, Un esprit se présente à moi, J'ois Charon qui m'appelle à soi, Je vois le centre de la terre. Ce ruisseau remonte en sa source, Un bœuf gravit sur un clocher, Le sang coule de ce rocher, Un aspic** s'accouple d'une ourse, Sur le haut d'une vieille tour Un serpent déchire un vautour, Le feu brûle dedans la glace, Le Soleil est devenu noir, Je vois la Lune qui va choir, Cet arbre est sorti de sa place. * w celi Ravaillaca * * rodzaj żmii b. jadowitej http://www.bacdefrancais.net/corbeau_devant_moi_croasse_viau.php#texte, 11.10.2018 Lecture en ligne Ofiara „spisku jezuitów”: 25 miesięcy więzienia (aresztu!), nim okazało się, że nie ma za co go skazać, podkopały jego zdrowie. Z rodziny protestanckiej, indyferentny religijnie, walczył jak później Pascal z małodusznością adwersarzy w Prowincjałakch - humorem.

Świat wg Teofila Tragizm kondycji ludzkiej w ujęciu jego filozofii - naturalistycznej (# w sensie XIX-wiecznym! – A.Adam t.1): „Człowiek nie jest panem wszechświata. Jest dziełem ślepych sił natury, mieszaniną powietrza i błota, poddany naciskom konieczności. Ma się za rozumnego, a wiodą go namiętności. Miłość nie jest wcale, jak zda się wierzyć poezja wytworna, szlachetnym i wolności sprzyjającym zajęciem. Jest zniewoleniem, pomyłką, słabością i poniżeniem.” Afirmacja indywidualizmu: jedyne źródło szczęścia. Brak konsekwencji i wierności sobie – źródło zła.

Marc-Antoine Girard de Saint-Amant (1594-1661), dyplomata, żołnierz, libertyn Le Fumeur (# Paresseux) Assis sur un fagot, une pipe à la main, Tristement accoudé contre une cheminée, Les yeux fixés vers terre, et l'âme mutinée, Je songe aux cruautés de mon sort inhumain.   L'espoir, qui me remet du jour au lendemain, Essaie à gagner temps sur ma peine obstinée, Et, me venant promettre une autre destinée, Me fait monter plus haut qu'un empereur romain. Mais à peine cette herbe est-elle mise en cendre, Qu'en mon premier état, il me convient descendre, Et passer mes ennuis à redire souvent: Non, je ne trouve point beaucoup de différence De prendre du tabac à vivre d'espérance, Car l'un n'est que fumée, et l'autre n'est que vent. Pointa: tytoń spopielony, nadzieja uchodzi z wiatrem, jak on – z dymem. Znowu vanitas. Serio? Nancy, Muzeum Sztuk Pięknych, Le Souffleur à la pipe (Rozpalacz fajki), wg Georges’a de La Tour

Barok a Klasycyzm W SZTUKACH PLASTYCZNYCH wg Heinricha Wölfflina (# zdanie Henri Peyre’a!): Sztuka malarska: ruch Głębia: wieloznaczność Forma otwarta: dialog Wielość Ciemność H.Peyre: zmiana, brak pewności, metamorfoza – ich swoiste piękno; Pociąg do maskarady i przebrań, upodobanie do melancholii zrodzonej z kontemplacji rozdziału pozoru i rzeczywistości, iluzji i prawdy Sztuka linearna: forma Płaskość: jednoznaczność Forma zamknięta: monolog Jedność Jasność Heinrich Wölfflin, Principes fondamentaux de l’histoire de l’art., 1915 (trad. Fr. Plon, 1932).

Zwiastowanie, które zapowiada surowość francuskiego klasycyzmu Frans II Pourbus, obraz dla paryskiego kościoła jakobinów, 1619

Barok a chrześcijaństwo Augustynizm/Augustianizm dominuje w teologii: nacisk na słabość człowieka po Upadku, wydanego na łup ignorancji, pożądania i śmierci; życie dla Boga; wyrzeczenie się rozrywek (divertissement): teatru, powieści, oraz namiętności (zwłaszcza miłości i ambicji); bohaterstwo wyszydzone jako oszukańcza wartość (Pascal, La Rochefoucauld). Tragizm egzystencji i kontemplacja smierci (Bossuet). Mentalność barokowa (od połowy XVI w.?): obsesja niestałości i nietrwałości otaczającego świata. Stąd bohaterowie zmienni, jak Don Juan (człowiek o tysiącu twarzy/amant tysiąca kobiet), ostentatacja (teatr Corneille’a) i metamorfoza (czary na scenie dzięki maszynom), wirowanie, niespodzianki, gra luster – aż do zawrotu głowy. Zachwyt zjawiskami natury, które to oddają (wodne i śnieżne formy, chmury, egzotyczne motyle, ptaki, owoce – por. Saint-Amant).

Piękno melancholii Domenico Fetti , Melancholia, po 1614 (Nancy, Muzeum Sztuk Pięknych) – ewokuje Marię Magdalenę znowu

Wizja apologetyczna: Transfiguration / Przemienienie Paula Rubensa, 1604/1605

Klasycyzm francuski wg H. Peyre’a Racjonalizm – ograniczający sens rozumu (Malherbe) Intelektualizm – zrozumienie=przyjemność, analiza psychologiczna prowadzi przez konceptualizację Jasność i trzeźwość – emocja w umyśle (Boileau) Bezosobowość i uniwersalność : ufa, że zmienność i przypadkowość kryją trwałe istotne jądro (La Fontaine) Natura i prawda = główne wartości: „naturalność” preferowana, w imię „idealnego realizmu” (Fénelon) Reguły => trzech jedności (czasu, miejsca, akcji), przyzwoitości, prawdopodobieństwa (styl „wysoki”) Podobać się (plaire) = reguła naczelna; dlatego dostosować się trzeba do tematu i do publiczności

François de Malherbe (1555-1628) i jego doktryna poetycka Tendencja: ku czystości i prostocie, wielkie gatunki (oda, epopea) - już królowa Małgorzata z Nawarry… Cel: doskonałość formy, podstawa = technika wiersza, Środek: logika i jasność, precz z wieloznacznością, żadnych archaizmów, prowincjalizmów, sztucznych neologizmów, ustalenie rodzajów gramatycznych i znaczeń, ograniczenie liczby stroficznych powiązań (cezura po średniówce, mniej przerzutni, hiatus i rymy wewnętrzne lub sąsiednie zakazane, równoległość rymów a nawet ich wizualna zgodność: ai/ai #ei !, ence/ance „rymują się jak piec z młynem” ). Efekt: nic chropowatego, czysta harmonia; rzemieślnik-poeta ma „z trudem tworzyć wiersze łatwe [dla ucha].”

Nicolas Boileau, Art poétique/ Sztuka poetycka 1674 Uświęcenie doktryny Malherbe’a, ze swobodą jednak. 4 Chants/Księgi[?], inspiracja Horacym, Racine’em, La Fontaine’em, Molierem… Ogólne zasady, rozum i naturalność, Malherbe! Tzw. Petits genres = idylla, elegia, oda, sonet, epigramat, satyra, wodewil (ballada, rondo, madrygał - zaledwie wymienione) Tzw. Grands genres = tragedia, epopeja, komedia Ogólne zalecenia i pochwała króla 1677- wespół z Racine’em został historiografem króla 1684 – wybrany do Akademii Francuskiej

Jean de La Fontaine, Fables et contes/ Bajki i opowieści (domieszka wykwintu) Wielość inspiracji: od starożytnych (Homer, Paton, Plutarch, Lukrecjusz, Terencjusz, Wirgili, Horacy, Owidiusz, Apulejusz, oraz Ezop), średniowieczne romanse, włoskie powiastki (Boccaccio, Ariosto), XVI-wieczni Francuzi (Rabelais, Marot, Montaigne), poeci współcześni (Malherbe, Teofil, Voiture), indyjski autor powiastek Pilpay (IV w. p.n.e., tłum. fr. 1644), salon pani de la Sablière (zm. 1693: nawrócenie pisarza). Fantastyczność świata antropomorfizowanych zwierząt i karykaturalnie ujętych ludzi: jednoczesność.

Jean de La Fontaine (1621-1695) La Cigale et la Fourmi [1678] KONIK POLNY I MRÓWKA. Tłum. W. Noskowski i inni, W-wa 1876 La cigale, ayant chanté Tout l’été, Se trouva fort dépourvue Quand la bise fut venue : Pas un seul petit morceau De mouche ou de vermisseau. Elle alla crier famine Chez la fourmi, sa voisine, La priant de lui prêter Quelque grain pour subsister Jusqu’à la saison nouvelle. Je vous paierai, lui dit-elle, Avant l’oût, foi d’animal, Intérêt et principal. La fourmi n’est pas prêteuse : C’est là son moindre défaut. — Que faisiez-vous au temps chaud ? Dit-elle à cette emprunteuse. — Nuit et jour à tout venant Je chantais, ne vous déplaise. — Vous chantiez, j’en suis fort aise ! Eh bien, dansez maintenant. Niepomny jutra, płochy i swawolny, Przez cało lato śpiewał Konik polny. Lecz przyszła zima, śniegi, zawieruchy, Gorzko zapłakał biedaczek. «Gdybyż choć jaki robaczek, Gdyby choć skrzydełko muchy Wpadło mi w łapki... miałbym bal nielada!» To myśląc, głodny, zbiera sił ostatki, Idzie do Mrówki sąsiadki I tak powiada: «Pożycz mi, proszę, kilka ziarn żyta; Da Bóg doczekać przyszłego zbioru, Oddam z procentem: słowo honoru!» Lecz Mrówka skąpa i nieużyta (Jest to najmniejsza jej wada) Pyta sąsiada: «Cóżeś porabiał przez lato, Gdy żebrzesz w zimowej porze? — Śpiewałem sobie. — Więc za to, Tańcujże teraz, nieboże!»

Le Singe peintre de Jean-Baptiste Deshays (vers 1740), motif rococo

La querelle des Anciens et des Modernes/ Spór Starożytników z Nowożytnikami (5 faz) Spór o cudowność chrześcijańską (Corneille 1653, riposta Boileau w Sztuce poetyckiej, 1674) Spór o inskrypcje (łac. < fr.?): 1676-1683 Spór o wzory literackie dla wieku Ludwika XIV: Ch. Perrault w Akademii wynosi nowo- nad starożytnych, rehabilituje conte, poezję sentymentalną, operę i powieść. Poparcie Fontenelle’a, sprzeciw La Fontaine’a i La Bruyère’a. 1694 „Wielki Arnauld”, szef jansenistów, ich godzi. Spór o Homera: hellenistka pani Dacier Iliada prozą, Houdar de La Motte i Marivaux wierszem (ten ostatni – parodia). Fenelon ich godzi swą powieścią+List do Akademii (1714). Rym w teatrze: Discours sur la tragédie La Motte’a (1730), atakują Fontenelle i Wolter, bronią go Marivaux i ks. Prévost. Uspokojenie ok. 1750, ale – kłótnia Bufonów w 1752 r. O co się kłócą? O poezję? O historię? O politykę (kulturalną, historyczną)?

La Querelle des Bouffons 1752-53 Kłótnia [o] Bufonów, czyli o wyższość muzyki włoskiej nad francuską Jean-Philippe Rameau Jean-Jacques Rousseau Muzyka powolna emocjom, linia melodyczna podąża za uczuciami postaci, np. opera-balet Le Devin de village (Wróżek wiejski); premiera: 18 X 1752 r. w obecności dworu, w Fontainebleau. Rousseau, Lettre sur la musique française (List o muzyce francuskiej, 1753), Grimm+Diderot, Arrêt rendu à l'amphithéâtre de l'Opéra [Wyrok wydany w amfiteatrze operowym]= obrońcy muzyki włoskiej Muzyka tworzona modo geometrico, harmonia efektem kalkulacji, np. opera-balet Les Indes galantes (Miłość w Indiach), najsłynniejsze dzisiaj dzieło muzyki francuskiej; jej autorytet podważył spektakl 1.VIII.1752 r. premiera opery komicznej La Serva padrona Pergolesiego w wykonaniu artystów włoskich na tournée w Paryżu. Les Indes galantes https://www.youtube.com/watch?v=3zegtH-acXE, 27.05.2016 La Serva padrona https://www.youtube.com/watch?v=NsUeywPFEgQ, 15.10.2018 Le Devin de village https://www.youtube.com/watch?v=Ld7XDELDnto, 14.04.2016

Genealogia estetyki < refleksja o recepcji Po raz pierwszy: 1750, Baumgardten, Æsthetica Czterech „ojców założycieli”: Ks. Dominik Bouhours, Entretiens d'Ariste et d'Eugène [Rozmowy Arysta i Eugeniusza] (1671 - 13 wydań do 1734 r., wznowione w 1768), w tym dialogi o Je ne sais quoi, Bel esprit i Języku francuskim. Kontynuator = Vaugelas. Fénelon, abp Cambrai: Dialogues sur l'éloquence [Dialogi o wymowie] (1685, wyd. 1718)=> za prozą poetycką/subtelnym rymem, redefinicja poezji: uniesienie, wyobraźnia, harmonia>wersyfikacja. Ks. Du Bos, Réflexions critiques sur la poésie et la peinture [Refleksje krytyczne o poezji i malarstwie] (1719) Ks. Charles Batteux, Les Beaux-Arts réduits à un même principe [Podstawa Sztuk Pięknych] (1746) + podręcznik Cours de Belles-Lettres distribué par exercices [Kurs Literatury Pięknej podzielony na ćwiczenia] (1747-1748), krytyk ma naśladować fizyków. Redukcja reguł. Przewodnicy: umysł, instynkt, uczucie. Principes de littérature [Podstawy literatury] (1764) => wpływ zmysłów+uczuc na odbiór Bouhours https://archive.org/details/entretiensdaris00bouh, 20.03.2014 Du Bos http://books.google.pl/books?id=PeDLPGVtVkUC&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false, 20.03.2014

Fénelon (1651-1715), Les Aventures de Télémaque/Przypadki Telemaka (1699) Wzór dla Marivaux, Diderota i Rousseau: żałuje zubożenia leksykalnego, postuluje więcej neologizmów, odnowę języka pisanego przez język mówiony. Ideał=„piękno naiwne”, „prosta natura” bez ornamentu, żywe uczucia, dyskrecja poety. Dwa rodzaje wzniosłości: 1/ przez prostotę (przyjemne lepsze niż zaskakujące lub cudowne), 2/ przez gwałtowność (tragizm). François de Salignac de La Mothe, abp Cambrai, guwerner księcia Burgundii, wnuka Ludwika XIV

Klasycyzm a rokoko Piękno tzw. Je ne sais quoi [Coś nieokreślonego] Porządek Smak? Wdzięk Rozum Umysł/Dowcip(+Serce) Ks. De Bouhours, Entretiens d’Ariste et d’Eugène [Rozmowy…], rokokowe słowa-klucze : urok, zainteresowanie; Monteskiusz, hasło. Goût/Smak: urok, dowcip, niespodzianka; Marivaux (sen alegoryczny): nieuchwytność, zmiana, nowość, prostota, urok.

Antoine Watteau, Miłość w teatrze włoskim, 1718 i Odjazd na Cyterę, 1717

Baroque et rococo Publiczne, monumentalne lub prywatne, tajemnicze – uczucia lub cierpienia (Molier) Między przeszłością a przyszłością – płynność ale i napięcie, trwoga (Pascal) Heroizm stoicki, wola > rozum Stance (Corneille) Potwory Prywatność, intymność = grunt egalitarnej przyjemności, gdzie miłość ulotna, bawi a nie rani Czas teraźniejszy dominuje („moment”), zmysłowość i luksus, zepsucie chwalone Dowcip > intelekt Sztuka konwersacji=>dialog Sztuka uwodzenia=> 4 figury (wybór, uwiedzenie, upadek, zerwanie = choix, séduction, chute, rupture + diffamation) Miniaturyzacja, hybrydy Swoboda względem natury Żadnej teorii, czysta praktyka Egzotyzm i libertynizm Choix, séduction, chute, rupture (+ diffamation)

Rokoko a sentymentalizm Odnowa inspiracji: prywatność, intymność, rodzina, kobieta, dziecko. Bliskość natury Szczęśliwa chwila Praktyka>teoria Uczuciowość spontaniczna, naiwna, szczera Jean-Baptiste Siméon Chardin, Le Benedicite, 1740-1744

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) Julie ou la Nouvelle Héloïse (1761) La matinée à l’anglaise, czyli „chwilo, trwaj!” : zespoleni w ciszy, „kosztując przyjemności współprzebywania i słodyczy skupienia”, Julia, jej mąż i dzieci, guwernantka oraz były kochanek Saint-Preux. (Część V, list 2: Saint-Preux do Milorda Edwarda)

Sublime (n.m.) – wzniosłość Przykład wzniosłości => suave marae magnis (słodko wzburzonemu morzu [się przyglądać z brzegu]) : kontrast między znikomością człowieka a potęgą żywiołów jako źródło przyjemności. Por. górskie pejzaże także. J.-B. Greuze (1725-1805) wprowadził wzniosły patos do malarstwa rodzajowego. Claude Joseph Vernet, Południe - Cisza, Wieczór - Burza (Tempête du soir), Louvre, Paris.

Jean-Baptiste GREUZE, Syn ukarany 1778 (2 Jean-Baptiste GREUZE, Syn ukarany 1778 (2. część dyptyku Przekleństwo ojcowskie)

Neoklasycyzm a klasycyzm: archeologiczna wierność+stylizacja La Marchande d’amours, (Sprzedawczyni amorów) rycina C. Nolli z 1762 r. na podst. rzymskiego fresku odkrytego w 1759 r. w Kampanii. Joseph-Marie Vien, La Marchande à la toilette (Sprzedawczyni w gotowalni), Salon 1763

Jacques-Louis David (1748-1825) Śmierć Sokratesa 1787 Szkic do obrazu Śmierć Marata 1793

Les frères Chénier (matka Greczynka) André Chénier (1762-1794) Marie-Joseph Chénier (1764-1811) Le Chant du départ (1794) [Pieśń wymarszu] – swego czasu konkurent Marsylianki; członek ComSuru=rządu rewolucyjnego https://www.youtube.com/watch?v=RmUbKjb3z30, 25.05.2016 (Maria Callas, Mario del Monaco, 1951) http://www.youtube.com/watch?v=4MqE3EpdJWw&feature=related (choeur : Napoléon en toile de fond) Poezje więzienne: odnowa prozodii (Ïambes) powrót do starożytnych greckich wzorów. Los jego zainspirował twórcę werystycznego teatru muzycznego, Umberto Giordano: premiera opery « Andrea Chénier » odbyła się w La Scali 28 marca 1896 r.

Ewaryst Parny, Les chansons madécasses/ Pieśni Madagaskaru (1787) Wieloraka inspiracja : starożytni + współcześni (poeci z wysp: Leonard ur. na Martynice i Antoni Bertin, jak Parny z wyspy Bourbon), folklor malgaski (niewolnice na plantacji przekazaly). 12 poematów prozą , forma zróżnicowana: liryczna-monolog, dramatyczna-dialog, epicka-opis bitwy nawiązują do tradycyjnej poezji malgaskiej stylizowanej na libertyńsko-dekadencki gust (miłość i śmierć = główne motywy, miłość zmysłowa górą). 3 z nich Maurice Ravel opatrzył muzyką w pocz. XX w.; Podmiot : podróżny, władca, kobiety malgaskie (córka księcia, branka, sprzedawana przez matkę dziewczyna, porzucająca dziecko matka), podmiot zbiorowy (kontra biali). Modny temat: Towarzystwo Przyjaciół „Czarnych” (1788). Wzór (m.in.): Macpherson, Pieśni Osjana https://www.youtube.com/watch?v=k5Txcx_030o, 12.05.2016 https://www.youtube.com/watch?v=1coZbOCR2pY, 12.05.2016 Maurice Ravel, Chansons madécasses Les Chansons madécasses, M.78, sont trois pièces (Nahandove - Aoua - Il est doux) composées par Maurice Ravel entre 1925 et 1926 pour voix (mezzo ou baryton), flûte, violoncelle et piano sur des poèmes en prose éponymes Chansons madécasses d'Évariste de Parny.

Parny, Chansons madécasses (1787) Pieśń XI Złowrogi Niangu! dlaczego otwierasz moje łono w niepomyślny dzień? Jakże jest słodki uśmiech matki, która pochyla się nad twarzą swego pierwszego dziecka! Jakże okrutny jest moment, w którym matka wrzuca swe pierwsze dziecko do rzeki, żeby odebrać mu życie, które przed chwilą mu dała! Niewinne stworzenie! dzień twoich narodzin jest niepomyślny; niesie ze sobą zgubę dla wszystkich, którzy będą żyć z jego piętnem. Jeśli pozostawię cię przy życiu, brzydota naznaczy twe lica, płomienna gorączka rozpali twe żyły, będziesz dorastał w cierpieniach; sok z pomarańczy skwaśnieje na twych wargach; nieczysty podmuch wysuszy ryż, który zasadziłeś; ryby uciekną od twych sieci; pocałunek twojej kochanki będzie zimny i beznamiętny; gorzka bezsilność będzie cię prześladować w jej ramionach; giń mój synu! zgiń teraz, aby uniknąć tysiąca śmierci. Okrutna konieczność! Złowrogi Niangu!

Les Barbus/Brodacze ou primitivistes: zbuntowani adepci neoklasycyzmu Wzory: wazy greckie lub renesans, linearność i prostota form, tematy z Iliady i Odysei, Pieśni Osjana Macphersona lub Starego Testamentu. Idealiści, szukali wielkiej i wzniosłej natury godnej ich sztuki, bezkompromisowi aż do szaleństwa. Zwani też mediatorami lub Myślicielami. Śmierć Hiacynta (1801)

Wolność w utopii? Ledoux i Boullé cenotafia Newtona

Rewanż metafizyki w XVIII w. Poszukiwanie początków (archaizmy neoklasycyzmu, wykopaliska Winckelmanna i podróże archeologiczne Potockiego i Volneya) Upodobanie w tajemnicy (ezoteryzm martynistów czy różokrzyżowców) i niespodziance (fantastyka rokoko, tzw. powieść gotycka) Absolutyzacja rozumnej natury – synteza idealizująca świat, nowe sacrum wprowadza (Rewolucja)

Johann Heinrich Füssli, Zmora (1781) – „nocna mara”, „koszmar nocny”, „gotycki sen”

Conclusion/Bilans Powrót do punktu wyjścia? Manieryzm względem baroku jak neoklasycyzm względem klasycyzmu: przesilenie ku nowej epoce (teraz: romantyzm).