dr Urszula Banaszczak-Soroka Rynki finansowe II Wykład (4-6) dr Urszula Banaszczak-Soroka )

Wielkość i Struktura Oszczędności Gospodarstw Domowych w Polsce w latach 2004 – 2017 w mld zł http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/pieniezna_i_bankowa/krf.html

instytucje Rynku Bankowego i Pozabankowego A/ System instytucji bankowych banki B/ Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo – Kredytowe (instytucje quasi-bankowe), C/ System instytucji pozabankowych: pośrednicy kredytowi, firmy pożyczkowe, crowdfunding, podmioty przyjmujące depozyty, firmy leasingowe. faktoring ( handel długami) - http://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultstronaopisowa/5701/4 /1/pgw_dzialal_faktoringowa_przed_finan_2010.pdf świadczenie usług płatniczych,

Przepływ pieniądza – Rynek Pieniężny Bank Depozyty Kredyty Depozytariusz Parabanki Kredytobiorcy a/ SKOK b/ Pożyczka Pożyczkobiorca Firmy pożyczkowe

Definicja banku art. 2 Ustawy USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r Definicja banku art. 2 Ustawy USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. poz. 1876) Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Art. 3. Wyrazy „bank” lub „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art. 2,

Kryteria klasyfikacji banków lokalizacji siedziby ( banki z siedzibą w Polsce; instytucje kredytowe – państwo macierzyste, państwo goszczące; banki zagraniczne) formy organizacyjno - prawnej (banki komercyjne, banki spółdzielcze, banki państwowe) zakresu działania (banki detaliczne, korporacyjne, komunalne, inwestycyjne, hipoteczne)

Art. 5. 1. Ustawy Prawo Bankowe Czynnościami bankowymi są: 1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów; 2) prowadzenie innych rachunków bankowych; 3) udzielanie kredytów; 4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw; 5) emitowanie bankowych papierów wartościowych; 6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych; 7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

1) udzielanie pożyczek pieniężnych; Art. 5. 2. Ustawy Prawo Bankowe Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki: 1) udzielanie pożyczek pieniężnych; 2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty; 3) świadczenie usług płatniczych oraz wydawanie pieniądza elektronicznego; 4) terminowe operacje finansowe; 5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych; 6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych; 7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych; 8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń; 9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych; 10) pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.

Banki Spółdzielcze Zadania banku zrzeszającego prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych banków spółdzielczych, na których zrzeszone banki spółdzielcze utrzymują rezerwy obowiązkowe oraz przeprowadzają za ich pośrednictwem rozliczenia pieniężne tych banków nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkową zrzeszonych banków spółdzielczych na rachunku w Narodowym Banku Polskim, prowadzi wyodrębniony rachunek, na którym deponowane są aktywa banków spółdzielczych, stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych, wypełnia za zrzeszone z nim banki spółdzielcze obowiązki informacyjne wobec Narodowego Banku Polskiego oraz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, kontroluje zgodność działalności zrzeszonych banków spółdzielczych z postanowieniami umowy zrzeszenia, przepisami prawa i statutami, reprezentuje zrzeszone banki spółdzielcze w stosunkach zewnętrznych w sprawach wynikających z umowy zrzeszenia, wykonuje inne czynności przewidziane w umowie zrzeszenia.

Zrzeszenia banków spółdzielczych W grudniu 2017 r. działało 553 banków spółdzielczych, 1/ 199 było zrzeszonych w Spółdzielczej Grupie Bankowej (SGB) SA w Poznaniu, 2/ 352 w Banku Polskiej Spółdzielczości (BPS) SA w Warszawie 3/ 46 banków w Polskim Bank Apeksowy (nie będzie miał oddziałów i nie będzie prowadził działalności komercyjnej, natomiast będzie świadczył usługi na rzecz innych banków np. realizacja rozliczeń, zagospodarowanie nadwyżek finansowych, utrzymanie płynności itd.) 4/ Krakowski Bank Spółdzielczy i Bank w Brodnicy nie były zrzeszone.

Depozyty i Kredyty w bankach w latach 2009 – 2017 w mld zł

Struktura przedmiotowa Kredytów MŚP i dużych przedsiębiorstw w latach 2009 – 2017 w mld zł

Struktura przedmiotowa kredytów gospodarstw domowych w mld zł w latach 2008-2017

Kredyty zagrożone w mld zł oraz udział tych kredytów w kredytach ogółem w % w latach 2005-2017

System pozabankowy Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo – Kredytowe, pośrednicy kredytowi, firmy pożyczkowe, crowdfunding, podmioty przyjmujące depozyty, firmy leasingowe. faktoring ( handel długami) świadczenie usług płatniczych, anioły Biznesu, Venture Capital, lombardy piramidy finansowe

Spółdzielcze kasy oszczędnościowo - kredytowe (SKOK) Celem kas jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. 2012 , poz. 855 – tekst jednolity ze zm.)

Członkowie Kasy (art.10 ustawy o SKOK) Członkami kasy mogą być: a/ osoby fizyczne połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a w szczególności: 1/ pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy; 2/ osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej oraz b/ działające wśród członków organizacje pozarządowe w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1817 i 1948 oraz z 2017 r. poz. 60 i 573), c/jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych posiadające osobowość prawną, d/ spółdzielnie, e/ związki zawodowe oraz f/ wspólnoty mieszkaniowe.

Liczba Kas i Liczba członków kas (w mln) w latach 2004-2017 (dane na podstawie opracowań NBP Rozwój systemu Finansowego )

Kasa Krajowa (art.41- 42 ustawy o SKOK) Kasy zrzeszają się w Kasie Krajowej. Członkami Kasy Krajowej są wyłącznie kasy. Celem działalności Kasy Krajowej jest zapewnienie stabilności finansowej kas, a w szczególności udzielanie kasom wsparcia finansowego ze środków funduszu stabilizacyjnego, oraz sprawowanie kontroli nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami prawa.

Zadania Kasy Krajowej przykłady (art. 44 , art.63 ustawy o SKOK) 1/reprezentowaniu interesów kas przed organami administracji państwowej i organami samorządu terytorialnego, a także w organizacjach międzynarodowych; 2) wyrażaniu opinii o projektach aktów prawnych dotyczących kas; 3) zapewnianiu doradztwa prawnego, organizacyjnego i finansowego; 4) organizowaniu szkoleń i prowadzeniu działalności wydawniczej związanej z działalnością kas; 5) opracowywaniu standardów świadczenia usług i prowadzenia dokumentacji przez kasy oraz systemów informatycznych dla kas;

CD 6) przyjmowaniu lokat od kas, 7) udzielaniu pożyczek i kredytów kasom; 8) pośredniczeniu w przeprowadzaniu rozliczeń, 9/ wydawaniu kart płatniczych, jeżeli kasa nie wybierze innego sposobu prowadzenia tej działalności 10/ udzielaniu pomocy nowo powstającym kasom; 11) wypełnianiu za kasy obowiązków informacyjnych wobec Narodowego Banku Polskiego. 12/ sprawuje kontrolę kas w zakresie zgodności ich działalności z przepisami prawa oraz prawidłowości prowadzonej gospodarki finansowej.

Depozyty i pożyczki w SKOK w latach 2004-2017 w mld zł (Źródło: Rozwój systemu finansowego, NBP)

Rynek długoterminowych instrumentów finansowych cd Rynek długoterminowych instrumentów finansowych

Rynek długoterminowych Instrumentów Finansowych powyżej 1 roku 1. rynek bankowy (kredyty i depozyty powyżej 1 roku) 2. rynek kapitałowy a/ prywatny b/ publiczny (rynek papierów wartościowych - giełda)

Rynek Publiczny i niepubliczny Art. 3. 1. Ofertą publiczną jest udostępnianie, co najmniej 150 osobom na terytorium jednego państwa członkowskiego lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach ich nabycia, stanowiących wystarczającą podstawę do podjęcia decyzji o nabyciu tych papierów wartościowych. (Ustawa z dnia 29.07.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1639 – tekst jednolity ze zm.)

Papiery Wartościowe i ich emitenci Akcje – ustawa KSH (spółki akcyjne i komandytowo akcyjne) Obligacje a/ ustawa budżetowa - Skarb Państwa b/ ustawa o NBP – NBP (art.48 p. 1 ustawy o NBP) c/ ustawa o BFG - BFG (art.270 ust.1 p. 8 ustawy o BFG)

spółki komandytowo-akcyjne, c.D d/ustawa o obligacjach (art.2) osoby prawne, w tym osoby prawne mające siedzibę poza terytorium Rzeczypospolitej Polski osoby prawne upoważnione do emisji obligacji na podstawie odrębnych ustaw, spółki komandytowo-akcyjne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa, 5) gminy, powiaty oraz województwa, zwane dalej „jednostkami samorządu terytorialnego”, a także związki tych jednostek oraz jednostki władz regionalnych lub lokalnych innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej, 6/ instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy Bank Polski, np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy

c.d Listy zastawne - Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych (banki hipoteczne) Certyfikaty Inwestycyjne - Ustawa o funduszach inwestycyjnych (zamknięte fundusze inwestycyjne)

Instytucje i Uczestnicy Rynku Papierów Wartościowych Instytucje rynku papierów wartościowych Giełda Papierów Wartościowych Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Firmy inwestycyjne Komisja Nadzoru Finansowego Uczestnicy rynku Emitenci Inwestorzy

Cechy Rynku Publicznego Rzetelność Efektywność Przejrzystość Płynność Integralność

Za i Przeciw wejścia na GPW Koszty oferty Obowiązki informacyjne Wrogie przejęcia Niedojście emisji do skutku Za Dostęp do długoterminowego kapitału Promocja i marketing Wiarygodność

- uchwała o dematerializacji akcji (obligacji) Uchwały WZA - uchwała o podwyższeniu kapitału w drodze oferty publicznej - uchwała o dematerializacji akcji (obligacji) uchwała o wykluczeniu prawa poboru uchwała o zmianie statutu Uchwała kompetencyjna dla zarządu Uchwała w sprawie subemisji

Liczba debiutów i wycofań – rynek regulowany na tle indeksu WIG

Publiczne subskrypcje akcji, Publiczna sprzedaż w mln zł (źródło – Raport o sytuacji Systemu Finansowego, NBP)

definicje giełdy pierwsza (rozwiniętą, szczegółowa została podana w ustawie z 22 marca 1991 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (tekst jednolity Dz. U. z 1994 r. Nr 58, poz. 239) – „giełda to zespół osób, urządzeń i środków technicznych zorganizowany w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert sprzedaży i nabycia papierów wartościowych wszyscy uczestnicy rynku papierów wartościowych maja jednakowy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie, przy zachowaniu jednolitych warunków zbywania i nabywania praw” (art. 2 pkt 6); . druga – lapidarna – art. 3 pkt 10 Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi „Przez giełdę Rozumie się giełę papierów wartościowych lub innych instrumentów finansowych”

2. bezpieczny i sprawny przebieg transakcji 3. przejrzystość obrotu Zadania GPW 1. koncentracji popytu i podaży, 2. bezpieczny i sprawny przebieg transakcji 3. przejrzystość obrotu

GPW organizuje Główny (Main Market) – regulowany – obrót: akcjami i prawami do akcji, certyfikatami inwestycyjnymi, produktami strukturyzowanymi, ETFs, opcjami , kontraktami terminowymi (na WIG20, mWIG40, na USD, Na CHF, na Euro, na GBP, na akcje) NewConnect (obrót akcjami małych i średnich spółek),- organizowany i nadzorowany przez GPW Catalyst  (obrót obligacjami: skarbowymi, korporacyjnymi, komunalnymi, banków spółdzielczych i komercyjnych oraz listami zastawnymi

Definicja rynku regulowanego jest to działający w sposób stały system obrotu instrumentami finansowymi dopuszczonymi do obrotu, zapewniający inwestorom powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrumentów finansowych oraz jednakowe warunki nabywania i zbywania tych instrumentów zorganizowany i podlagający nadzorowi ( w przypadku Polski) Komisji Nadzoru Finansowego oraz uznany przez państwa członkowskie UE za spełniające te warunki oraz wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany (art. 14 ustawy o obrocie).

Rynek alternatywny – definicja rozumie się przez to organizowany przez firmę inwestycyjną lub podmiot prowadzący rynek regulowany, poza rynkiem regulowanym, wielostronny system kojarzący oferty kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w taki sposób, że do zawarcia transakcji dochodzi w ramach tego systemu, zgodnie z określonymi zasadami; nie stanowi alternatywnego systemu obrotu rynek organizowany przez Narodowy Bank Polski, jak również organy publiczne, którym powierzono zarządzanie długiem publicznym lub które uczestniczą w takim zarządzaniu, w tym lokując środki pochodzące z tego długu;

Giełda jest rynkiem sformalizowanym w najwyższym stopniu: przestrzennie - miejsce zawierania umów jest ściśle określone i niezmienne (określane mianem parkiet) ; pod względem temporalnym (czasowym) – granice czasowe handlu są ściśle określone (pięć razy w tygodniu od ...... do), pod względem technologicznym - kwestia ujednolicenia jednostki obrotu, kształtowania ceny aż po integrację technologiczna – powiązania techniczne z otoczeniem (domami maklerskimi, KDPW, NBP itd.) pod względem jurydycznym (prawnym) – standaryzacja zjawisk występujących na giełdzie wobec zachowań uczestników, organizacji, realizacji zleceń itd.

Fazy sesji giełdowej notowania ciagłe 8.30- 9.00 faza przed otwarciem 9.00 – wyznaczenie ceny 9.00 – 16.50 – faza notowań ciagłych 16.50 – 17.00 – faza przed zamknięciem 17.00 – wyznaczenie kursu (ceny) zamknięcia 17.00 – 17.05 - dogrywka

2005 – ogółem 509 894, w tym spółek akcyjnych -8 607 Liczba Spółek Prawa Handlowego w Polsce Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2018, Gus, s. 734 2005 – ogółem 509 894, w tym spółek akcyjnych -8 607 2010 – ogółem 576 925, w tym spółek akcyjnych – 9 322 2015 – ogółem 746 038, w tym spółek akcyjnych – 11 380 2017 – ogółem 791 688, w tym spółek akcyjnych – 11 789 Na GPW około 900 (około 7,6 %)

Liczba spółek notowanych na GPW (narastająco)

Liczba spółek rynek regulowany

Kapitalizacja rynek regulowany w mld zł

Wartość obrotu na rynku regulowanym w mld zł

Liczba spółek i kapitalizacja (w mld zł) na NC

Obroty (w mld zł)akcjami i prawami do akcji na NC

Rynek Papierów dłużnych w mld zł w latach 2005 -2016 (źródło NBP)

Catalyst

Wartość obrotów sesyjnych w mld zł