dr Urszula Banaszczak – Soroka Rynki finansowe ii dr Urszula Banaszczak – Soroka

System finansowy źródło: A System finansowy źródło: A. Matysek – Jędrych, System finansowy – definicja i funkcje, Bank i Kredyt, październik 2007, s. 40 1/ ujęcie instytucjonalne - zbiór określonych i przyporządkowanych do konkretnych grup instytucji; 2/ funkcjonalne wąskie – a/ monetarne - mechanizm zaopatrywania gospodarki realnej w pieniądz, b/ oparte na pośrednictwie – mechanizm pośredniczenia pomiędzy podmiotami dysponującymi kapitałem a podmiotami zgłaszającymi zapotrzebowanie na pieniądz;

System finansowy 3/ funkcjonalne szerokie - sieć ryków finansowych, pośredników finansowych oraz innych instytucji, dzięki którym realizowane są wszystkie plany finansowe gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i rządu; 4/ ujęcie systemowe – uporządkowany zbiór komplementarnych i możliwie spójnych podsystemów

System finansowy w ujęciu prawnym W ujęciu art. 2 lit. b Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1092/2010 z dnia 24 listopada 2010 w sprawie unijnego nadzoru makroostrożnościowego nad systemem finansowym i ustanowienia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (Dz. Urz. L 331 z 15 grudnia 2010) System finansowy oznacza: -wszystkie instytucje finansowe, -rynki, -produkty i -infrastruktury rynkowe (akty prawne, organizacja oraz zarządzania ryzykiem)

Ogniwa systemu finansowego – ujęcie ekonomiczne rynki, instytucje instrumenty (produkty) infrastruktura systemu finansowego (regulacje prawne formalne i nieformalne, organizacja zasady zarzadzania, zarządzanie ryzykiem i inne)

Rynek finansowy Definicja Rynki finansowe - istnieją zawsze tam gdzie dokonuje się zawarcie transakcji, kupna lub sprzedaży, specyficznego towaru, jakim jest instrument finansowy. W wyniku tej czynności zmieniają się uczestnicy kontraktu wchodząc we wzajemnie rozbudowane, choć często nieuświadamiane zależności .

Podstawowy podział rynku finansowego rynek kasowy rynek terminowy kryterium podziału czas upływający pomiędzy zawarciem umowy a dostarczeniem towaru i zapłatą

Podstawowy podział rynku kasowego pieniężny kapitałowy kryteria podziału - czas trwania instrumentu finansowego oraz cel, jaki ma być zrealizowany przez wykorzystanie zawartości instrumentu finansowego

Inne kryteria podziału rynku Skala transakcji : detaliczny i hurtowy; Waluta transakcji : waluta obca, waluta krajowa; Liczba nabywców: klient indywidualny, klient masowy; Obszar geograficzny: rynek krajowy , rynek międzynarodowy; Przedmiot transakcji: papier wartościowy, waluta, kredyt, lokaty międzybankowe, instrumenty pochodne, weksel i inne.

Funkcje rynków finansowych mobilność i mobilizacja kapitału, alokacja kapitału, transformacja kapitału, wycena wartości firmy i kapitału,

Definicja instrumentu finansowego Instrument finansowy to kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron, pod warunkiem, że z kontraktu wynikają jednoznacznie skutki gospodarcze. (Ustawa o rachunkowości )

Podstawowy Podział instrumentów finansowych: instrumenty transferu kapitału (instrumenty rynku pieniężnego i kapitałowego) oraz instrumenty transferu ryzyka (instrumenty rynku terminowego).

Instrumenty rynku kasowego - Pieniężnego papiery wartościowe: a/ o charakterze dłużnym (bony – skarbowe, korporacyjne, pieniężne) b/ krótkoterminowe obligacje municypalne i korporacyjne c/ weksle i czeki d/ bankowe papiery wartościowe (np. certyfikaty depozytowe) inne instrumenty finansowe a/ pożyczki i kredyty krótkoterminowe b/ kredyty międzybankowe c/ kredyty średnioterminowe

Instrumenty rynku kasowego - Kapitałowego papiery wartościowe o charakterze dłużnym (obligacje, certyfikaty inwestycyjne, listy zastawne) papiery wartościowe o charakterze majątkowym (akcja, prawo do akcji, prawo poboru, kwit depozytowy) długoterminowe kredyty i lokaty

Funkcje papierów wartościowych w obrocie gospodarczym kredytowa obiegowa płatnicza gwarancyjna legitymacyjna

Instrumenty pochodne (derywaty) definicja Instrument finansowy, który uzależniony jest od instrumentu bazowego. Cechą charakterystyczną instrumentów pochodnych jest to, że dotyczą przyszłej daty i przyszłej ceny, ponieważ zawierane są wcześniej. Instrumentem bazowym mogą być: akcje , obligacje i inne papiery wartościowe, wysokość stopy procentowej, wartość indeksu giełdowego, oraz takie wskaźniki jak: liczba dni słonecznych, liczba dni z deszczem, zdrowie prezydenta, itd.. I

Instrumenty pochodne (finansowe) związane -z rynkiem pieniężnym -niewystandaryzowane , na zamówienie, negocjowane ( forward ,opcje,swap), - z rynkiem papierów wartościowych – wystandaryzowane (futures, opcje, swap)

Funkcje instrumentów pochodnych asekuracja spekulacja arbitraż

Instytucje rynku pieniężnego Bank Centralny – Narodowy Bank Polski Pośrednicy (instytucje pośredniczące):+ a/ rynek bankowy (banki) b/ rynek pozabankowy (firmy pożyczkowe, Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo- Kredytowe, instytucje pieniądza elektronicznego, firmy leasingowe i inne)

Instytucje rynku pieniężnego Gwarancyjne – Bankowy Fundusz Gwarancyjny Wspomagające – Krajowa Izba Rozliczeniowa, Biuro Informacji Kredytowej, Krajowy Rejestr Długów, Generalny Inspektor Informacji Finansowej

Instytucje rynku kapitałowego Pośredniczące firmy inwestycyjne Organizujące obrót giełdy (GPW i BondSpot) Wspomagające Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Gwarancyjne

Podmioty Zbiorowego Inwestowania Fundusze Inwestycyjne Otwarte Fundusze Emerytalne Zakłady Ubezpieczeń PODMIOTY NADZORUJĄCE (organ państwowy) – Komisja Nadzoru Finansowego

Rys. 1 Aktywa instytucji finansowych w mld zł w latach 2000 – 2017 (opracowanie własne na podstawie danych NBP i KNF )

Statystyka 1. aktywa instytucji finansowych ogółem wzrost z kwoty 480,8 mld zł (2000 r.) do 2 350 mld zł ( 2017 r.) – wzrost blisko pięciokrotny 2. aktywa banków komercyjnych analogicznie z 410,4 mld zł do 1 606,7 mld zł – wzrost blisko 4- krotny 3. banki spółdzielcze analogicznie 18 mld zł do 130,3 mld zł – wzrost ponad 7 - krotny 4. SKOK adekwatnie z 1,2 mld zł do 10,2 mld zł – wzrost ponad 8 – krotny 5. fundusze inwestycyjne z 9,5 mld zł do 318,2 mld zł – wzrost 33 – krotny 6. OFE – z 9,9 mld zł do 181,5 mld zł – wzrost 18 – krotny 7. Zakłady ubezpieczeń wzrost z 37,9 mld zł do 196,6 mld zł – wzrost ponad 5 – krotny 8. Firmy inwestycyjne wzrost z 3,9 mld zł do 6,8 mld zł wzrost o 1,7 raza

Struktura Aktywów instytucji finansowych (w % ) Struktura Aktywów instytucji finansowych (w % ). Opracowanie nA podstawie Danych z Rys. 1

Statystyka W strukturze aktywów dominują banki. Ich udział w sumie bilansowej instytucji finansowych stanowił w roku 2000 r. – 87,3 % (w tym banki komercyjne – 83%) aby w 2017 r. zmniejszyć się do 71% ( w tym banki komercyjne 65,5%)

Monetarne i Niemonetarne Instytucje Finansowe Polska na tle Krajów UE Monetarne i Niemonetarne Instytucje Finansowe Wykaz instytucji zaliczanych do grupy monetarnej lub niemonetarnej został wprowadzony na potrzeby Europejskiego Banku Centralnego i określony w Rozporządzeniu Europejskiego Banku Centralnego z dnia 19 grudnia 2008 r. w sprawie bilansu skonsolidowanego sektora monetarnych instytucji finansowych, EBC/2008/32 Wykaz monetarnych instytucji finansowych wskazuje http://www.nbp.pl/statystyka/sprawozdawczosc/MIF_28ix201 8.pdf

Monetarne Instytucje Finansowe to: Narodowy Bank Polski banki (komercyjne, spółdzielcze, oddziały instytucji kredytowych, banki zagraniczne), SKOK krajowe fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego oraz instytucje pieniądza elektronicznego.

Statystyki Na koniec grudnia działało w UE 7217 MIF (około 10% w Polsce) Aktywa MIF w UE w mln euro

Aktywa MIF w UE Wzrost aktywów z 19,5 bln euro do 44 bln euro (wzrost o 226%) Udział Polski w 2001 r. (223 mld euro) – 1,15% a w roku 2016 r. ( 496 mld euro) – 1,12 %. ( 15 miejsce, pierwsze miejsce wśród krajów „nowej UE”) Największy udział w 2016 r. a/ Wielka Brytania 12,5 bln euro ( 28,4%) b/ Niemcy 8,5 bln euro (19,3%) c/ Francja 6,4 bln euro ( 14,5%) c/ Holandia 2,7 bln euro (6,1%) d/ Szwecja 1,1 bln euro ( 2,5%) e/ Luksemburg 1,1 bln euro (2,5%) f/ Dania 0,81 bln euro ( 1,84)