Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”

Tytuł. Pełny tytuł epopei Adama Mickiewicza Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812, we dwunastu księgach wierszem zawiera najważniejsze informacje o książce. Pan Tadeusz wskazuje na bohatera, który łączy poszczególne wątki utworu czyli ostatni zajazd podkreśla najważniejsze wydarzenie akcji – zajazd, czyli zbrojne najechanie posiadłości w celu odebrania dóbr, efekt kłótni dwóch rodów: Sopliców i Horeszków na Litwie przekazuje informację o miejscu akcji Historia szlachecka podpowiada, że utwór skupia się na życiu szlachty, która jest zbiorowym bohaterem epopei Z roku 1811 i 1812 informuje o czasie akcji – okresie napoleońskim we dwunastu księgach wierszem długość utworu i jego wierszowana forma wskazują na gatunek literacki - epopeję

Gatunek. Pan Tadeusz jest epopeją i wyróżnia się następującymi cechami: jest to utwór dużych rozmiarów (składa się z 12 ksiąg), pisany wierszem (trzynastozgłoskowcem – w każdym wersie jest 13 sylab); jest to utwór dużych rozmiarów (składa się z 12 ksiąg), pisany wierszem (trzynastozgłoskowcem – w każdym wersie jest 13 sylab); przedstawia losy bohaterów na tle ważnych dla całego narodu wydarzeń historycznych (kampania napoleońska – wkroczenie wojsk francuskich na Litwę, z którym Polacy wiązali nadzieję na odzyskanie niepodległości); przedstawia losy bohaterów na tle ważnych dla całego narodu wydarzeń historycznych (kampania napoleońska – wkroczenie wojsk francuskich na Litwę, z którym Polacy wiązali nadzieję na odzyskanie niepodległości); wprowadza bohatera zbiorowego (szlachtę) i ukazuje bogate tło obyczajowe (uczty, grzybobranie, polowania, tańce, staropolskie potrawy); wprowadza bohatera zbiorowego (szlachtę) i ukazuje bogate tło obyczajowe (uczty, grzybobranie, polowania, tańce, staropolskie potrawy); rozpoczyna się inwokacją (rozbudowaną apostrofą do ojczyzny Litwo, ojczyzno moja…); rozpoczyna się inwokacją (rozbudowaną apostrofą do ojczyzny Litwo, ojczyzno moja…); posługuje się podniosłym stylem (ale wprowadza także elementy humoru); posługuje się podniosłym stylem (ale wprowadza także elementy humoru); zawiera rozbudowane porównania (homeryckie) i szczegółowe opisy (np. opis serwisu Wojskiego, opis tabakiery księdza Robaka); zawiera rozbudowane porównania (homeryckie) i szczegółowe opisy (np. opis serwisu Wojskiego, opis tabakiery księdza Robaka); w większości utworu narrator jest obiektywny, zachowuje dystans wobec przedstawionych wydarzeń, wypowiada się w 3. osobie. w większości utworu narrator jest obiektywny, zachowuje dystans wobec przedstawionych wydarzeń, wypowiada się w 3. osobie.

Główne wątki i tematy. Spór Sędziego z Hrabią o zamek – konflikt między rodami Sopliców i Horeszków. Spór Sędziego z Hrabią o zamek – konflikt między rodami Sopliców i Horeszków. Wątek polityczny – losy i działalność konspiracyjna Jacka Soplicy (księdza Robaka). Wątek polityczny – losy i działalność konspiracyjna Jacka Soplicy (księdza Robaka). Wątek miłosny – miłość Tadeusza Soplicy i Zosi Horeszkówny. Wątek miłosny – miłość Tadeusza Soplicy i Zosi Horeszkówny. W utworze pojawiają się również wątki poboczne, np. spór Asesora z Rejentem o charty, romans Tadeusza z Telimeną, zaloty Hrabiego.

Czas i miejsce akcji. Akcja Pana Tadeusza rozpoczyna się od przyjazdu tytułowego bohatera do Soplicowa i kończy zaręczynami Zosi i Tadeusza. Obejmuje kilka dni lata 1811 r. (wydarzenia przedstawione w księgach I-X ) oraz jeden wiosenny dzień 1812 r. po rozpoczęciu kampanii napoleońskiej (wydarzenia ukazane w księgach XI-XII). Bohaterowie wspominają także wydarzenia z przeszłości (przywołane w utworze na zasadzie retrospekcji), w tym także wydarzenia historyczne, m.in. uchwalenie Konstytucji 3 maja w 1791 r., konfederację targowicką w 1792 r., powstanie kościuszkowskie w 1794 r., drugi i trzeci rozbiór Polski w 1793 i 1795 r. Akcja utworu rozgrywa się na Litwie, w dworku szlacheckim Soplicowo i jego okolicach, w podpadającym w ruinę zamku Horeszków, zaścianku szlacheckim Dobrzyń, a także w karczmie Jankiela.

Soplicowie Sędzia Soplica właściciel Soplicowa, brat Jacka i opiekun Tadeusza właściciel Soplicowa, brat Jacka i opiekun Tadeusza zaradny, pracowity i gościnny gospodarz (dba o dobytek i o przybyłych gości) zaradny, pracowity i gościnny gospodarz (dba o dobytek i o przybyłych gości) patriota (odbywa potajemne spotkania z Jackiem i wspiera jego konspiracje działania, ściany jego domu zdobią portrety bohaterów narodowych) patriota (odbywa potajemne spotkania z Jackiem i wspiera jego konspiracje działania, ściany jego domu zdobią portrety bohaterów narodowych) pielęgnuje szlacheckie obyczaje i tradycje pielęgnuje szlacheckie obyczaje i tradycje uprzejmy, dba o przestrzeganie zasad dobrego wychowania (wygłasza naukę o grzeczności) uprzejmy, dba o przestrzeganie zasad dobrego wychowania (wygłasza naukę o grzeczności)

Tadeusz Soplica syn Jacka Soplicy, wychowany przez Sędziego w duchu miłości do ojczyzny syn Jacka Soplicy, wychowany przez Sędziego w duchu miłości do ojczyzny młody, silny, przystojny, wykształcony (przez wiele lat uczył się w Wilnie) młody, silny, przystojny, wykształcony (przez wiele lat uczył się w Wilnie) niecierpliwy, niedojrzały, naiwny, łatwo się zakochuje (zachwycony Telimeną, wdaje się z nią w romans, potem obdarza uczuciem Zosię) niecierpliwy, niedojrzały, naiwny, łatwo się zakochuje (zachwycony Telimeną, wdaje się z nią w romans, potem obdarza uczuciem Zosię) odważny (czego dowodzi w bitwie z Rosjanami) odważny (czego dowodzi w bitwie z Rosjanami) patriota, świadomy swoich obowiązków wobec ojczyzny (walczy jako legionista o niepodległość kraju, obdarowuje chłopów wolnością) patriota, świadomy swoich obowiązków wobec ojczyzny (walczy jako legionista o niepodległość kraju, obdarowuje chłopów wolnością)

Jacek Soplica (ksiądz Robak) brat Sędziego, ojciec Tadeusza brat Sędziego, ojciec Tadeusza w młodości hulaka i awanturnik, postępuje bezmyślnie, nie dba o dobro ojczyzny, tylko o własne interesy (wykorzystuje swój wpływ na szlachtę, by zyskać poparcie dla Horeszki na sejmikach) w młodości hulaka i awanturnik, postępuje bezmyślnie, nie dba o dobro ojczyzny, tylko o własne interesy (wykorzystuje swój wpływ na szlachtę, by zyskać poparcie dla Horeszki na sejmikach) do szaleństwa zakochany w córce Stolnika – Ewie do szaleństwa zakochany w córce Stolnika – Ewie wybuchowy, porywczy, impulsywny, (wpada w gniew, kiedy Stolnik nie wyraża zgody na jego ślub z Ewą, nie mogąc znieść cierpienia, rani bliskich, zaniedbuje gospodarstwo, pije) wybuchowy, porywczy, impulsywny, (wpada w gniew, kiedy Stolnik nie wyraża zgody na jego ślub z Ewą, nie mogąc znieść cierpienia, rani bliskich, zaniedbuje gospodarstwo, pije) dumny (złość i urażona duma doprowadzają do tragedii – Jacek w stanie silnego wzburzenia zabija Horeszkę) dumny (złość i urażona duma doprowadzają do tragedii – Jacek w stanie silnego wzburzenia zabija Horeszkę) Po dokonaniu zbrodni przechodzi wewnętrzną przemianę – staje się szlachetnym, uczciwym i prawym człowiekiem (aby odpokutować winy, wstępuje do zakonu i poświęca się walce o wolność ojczyzny – walczy w legionach, jest dwukrotnie ranny, więziony, angażuje się w działalność konspiracyjną: organizuje powstanie na Litwie) Po dokonaniu zbrodni przechodzi wewnętrzną przemianę – staje się szlachetnym, uczciwym i prawym człowiekiem (aby odpokutować winy, wstępuje do zakonu i poświęca się walce o wolność ojczyzny – walczy w legionach, jest dwukrotnie ranny, więziony, angażuje się w działalność konspiracyjną: organizuje powstanie na Litwie) pośmiertnie zrehabilitowany i uznany za bohatera narodowego (odznaczony krzyżem Legii Honorowej, za poświęcenie dla ojczyzny zmazano z niego piętno zbrodniarza) pośmiertnie zrehabilitowany i uznany za bohatera narodowego (odznaczony krzyżem Legii Honorowej, za poświęcenie dla ojczyzny zmazano z niego piętno zbrodniarza)

Telimena daleka krewna Sopliców, opiekunka Zosi daleka krewna Sopliców, opiekunka Zosi dojrzała, urodziwa i elegancka, modna dama dojrzała, urodziwa i elegancka, modna dama chwali to, co cudzoziemskie, nie czuje więzi z krajem chwali to, co cudzoziemskie, nie czuje więzi z krajem zarozumiała i sprytna (zależy jej na korzystnym małżeństwie) zarozumiała i sprytna (zależy jej na korzystnym małżeństwie) lubi flirtować, zmienna w uczuciach (romansuje z Tadeuszem, uwodzi Hrabiego, bierze ślub z Rejentem) lubi flirtować, zmienna w uczuciach (romansuje z Tadeuszem, uwodzi Hrabiego, bierze ślub z Rejentem)

Wojski Hreczecha daleki krewny i przyjaciel Sędziego, zarządca Soplicowa daleki krewny i przyjaciel Sędziego, zarządca Soplicowa gawędziarz, miłośnik polowań (świetnie strzela i jeździ konno), mistrz gry na rogu gawędziarz, miłośnik polowań (świetnie strzela i jeździ konno), mistrz gry na rogu doskonały kucharz (organizuje ucztę zaręczynową) doskonały kucharz (organizuje ucztę zaręczynową) zwolennik tradycji i obyczajów szlacheckich zwolennik tradycji i obyczajów szlacheckich

Woźny Protazy zaufany sługa Sędziego, dawny woźny szlacheckiego trybunału zaufany sługa Sędziego, dawny woźny szlacheckiego trybunału wspiera Soplicę w sporze z Hrabią o zamek, wróg Gerwazego wspiera Soplicę w sporze z Hrabią o zamek, wróg Gerwazego

Horeszkowie Stolnik Horeszko dawny właściciel zamku, ojciec Ewy, zabity przez Jacka Soplicę dawny właściciel zamku, ojciec Ewy, zabity przez Jacka Soplicę patriota (zwolennik reform i Konstytucji 3 maja) patriota (zwolennik reform i Konstytucji 3 maja) bezwzględny i bezduszny, nie liczył się z uczuciami innych (wykorzystał Jacka dla zdobycia poparcia wśród szlachty, unieszczęśliwił córkę, nie wyrażając zgody na jej ślub z ukochanym bezwzględny i bezduszny, nie liczył się z uczuciami innych (wykorzystał Jacka dla zdobycia poparcia wśród szlachty, unieszczęśliwił córkę, nie wyrażając zgody na jej ślub z ukochanym

Ewa Horeszkówna córka Stolnika, ukochana Jacka Soplicy, matka Ewy córka Stolnika, ukochana Jacka Soplicy, matka Ewy

Zosia Horeszkówna wnuczka Stolnika, córka Ewy i kasztelana, wychowywana po śmierci rodziców przez Telimenę wnuczka Stolnika, córka Ewy i kasztelana, wychowywana po śmierci rodziców przez Telimenę młodziutka, skromna, nieśmiała i delikatna, szczerze zakochana w Tadeuszu młodziutka, skromna, nieśmiała i delikatna, szczerze zakochana w Tadeuszu dobrze czuje się w Soplicowie, w otoczeniu przyrody, pracowita – chętnie wykonuje proste prace w gospodarstwie (zajmuje się ogrodem, karmi drób, opiekuje się wiejskimi dziećmi) dobrze czuje się w Soplicowie, w otoczeniu przyrody, pracowita – chętnie wykonuje proste prace w gospodarstwie (zajmuje się ogrodem, karmi drób, opiekuje się wiejskimi dziećmi) popiera pomysł obdarowania poddanych wolnością i ziemią popiera pomysł obdarowania poddanych wolnością i ziemią

Hrabia arystokrata, daleki krewny Horeszków, ostatni z rodu arystokrata, daleki krewny Horeszków, ostatni z rodu marzyciel, miłośnik sztuki, zafascynowany wszystkim, co cudzoziemskie marzyciel, miłośnik sztuki, zafascynowany wszystkim, co cudzoziemskie łatwo się wzrusza i popada w zachwyt, ale też szybko się rozczarowuje (Zosia – raz nimfa, raz wiejska dziewczyna) łatwo się wzrusza i popada w zachwyt, ale też szybko się rozczarowuje (Zosia – raz nimfa, raz wiejska dziewczyna) wstępuje do legionów i walczy o wolność ojczyzny wstępuje do legionów i walczy o wolność ojczyzny

Gerwazy Rębajło (klucznik) wierny sługa Horeszków, strażnik zamkowych ruin wierny sługa Horeszków, strażnik zamkowych ruin nienawidzi Sopliców za to, że Jacek zabił jego pana nienawidzi Sopliców za to, że Jacek zabił jego pana broni honoru Stolnika i pragnie zemsty (nakłania Dobrzyńskich do zajazdu na Soplicowo) broni honoru Stolnika i pragnie zemsty (nakłania Dobrzyńskich do zajazdu na Soplicowo) nieustępliwy, porywczy, skory do awantur (nosi wielki miecz zwany scyzorykiem) nieustępliwy, porywczy, skory do awantur (nosi wielki miecz zwany scyzorykiem)

Goście Soplicowa: Podkomorzy: przyjaciel domu, strażnik szlacheckich obyczajów Asesor: zapalony myśliwy, właściciel psa Sokoła Rejent: uwielbia polowania, posiada psa Kusego Sąsiedzi: Żyd Jankiel: karczmarz, mistrz gry na cymbałach, prowadzi działalność spiskową z Jackiem Major Płut: czarny charakter, zruszony Polak, służy Rosjanom Bohaterowie historyczni: Henryk Dąbrowski: generał, dowódca Legionów Polskich Karol Kniaziewicz: generał, legionista

Najważniejsze motywy Wewnętrzna przemiana bohatera Wewnętrzna przemiana bohatera Miłość Miłość Tradycje i obyczaje Tradycje i obyczaje Historia Polski Historia Polski Przyroda Przyroda

Lekturę można wykorzystać w wypowiedziach dotyczących: zemsty zemsty walki o niepodległość walki o niepodległość sąsiedzkiej niezgody sąsiedzkiej niezgody miłości miłości winy i kary winy i kary przemiany bohatera przemiany bohatera przyrody przyrody historii historii tradycji szlacheckich tradycji szlacheckich