Prawo zabezpieczenia społecznego SSP/WSP rok akademicki 2018/2019 dr Ariel Przybyłowicz Ariel.przybylowicz2@uwr.edu.pl WPAiE, budynek A, pok. 123

Zabezpieczenie społeczne - wprowadzenie

Koncepcja zabezpieczenia społecznego powstała w związku z koniecznością zapewnienia ludziom środków do życia na wypadek trwałej lub czasowej utraty możliwości ich pozyskiwania.

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego Regulacje w aktach prawa międzynarodowego: a) akty ONZ b) akty Rady Europy c) umowy bilateralne

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego Wśród deklaracji, konwencji i zaleceń uchwalanych przez ONZ szczególne znaczenie mają: a) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 roku; b) Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 r; c) Konwencja MOP nr 102 z 1952 r. w sprawie minimalnych norm zabezpieczenia społecznego (Dz. U. Z 2005 r., Nr 93, poz. 775).

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego Wśród aktów Rady Europy Europejska Karta Społeczna (zrewidowana), przyjęta w Strasburgu 3 maja 1996 r., a podpisana przez Polskę w 2005 roku. Co z aktami stanowionymi w ramach UE?

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego art. 67 ust. 1 Konstytucji RP „Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa”.

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego art. 67 ust. 2 Konstytucji RP „Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa”.

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego art. 68 Konstytucji RP „1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.”

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego art. 69 Konstytucji RP „Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.”

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego art. 71 Konstytucji RP „1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.”

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego Art. 75 ust. 1 Konstytucji RP „Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.”

Zabezpieczenie społeczne

Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych, wspólnie uznawanych za ważne potrzeb.

System zabezpieczenia społecznego: - zapewnienia obywatelom poczucie bezpieczeństwa socjalnego; - stanowi „ubezpieczenie” człowieka od ubóstwa, w które może wpaść wskutek niezdolności do pracy lub niemożliwości znalezienia pracy.

Przyczyny niezdolności do pracy lub niemożliwości znalezienia pracy: - podeszły wiek, uniemożliwiający dalszą wydajną pracę; - stan zdrowia, trwale uniemożliwiający lub ograniczający możliwość pracy; - choroba, czasowo uniemożliwiająca pracę; - bezrobocie (czasowa utrata pracy); - trudna sytuacja rodzinna; - inne zdarzenia losowe.

J. Jończyk z kolei prawo zabezpieczenia społecznego określa jako ustawodawstwo dotyczące ochrony prawnej w określonych sytuacjach życiowych, wynikłych z pewnych zdarzeń, które wiążą się z kategorią ryzyka socjalnego. Wyróżnia on 9 ryzyk: 1) dożycie wieku emerytalnego 2) trwała lub okresowa niezdolność do pracy 3) śmierć żywiciela 4) niezdolność lub niemożność świadczenia pracy 5) wypadek przy pracy lub choroba zawodowa 6) niezdrowie 7) bezrobocie 8) niedostatek dochodu w rodzinie 9) trudne sytuacje życiowe

Metody (techniki) realizacji zabezpieczenia społecznego: 1) ubezpieczenia społeczne (metoda ubezpieczeniowa); 2) zaopatrzenie społeczne (metoda zaopatrzeniowa); 3) opieka (pomoc) społeczna (metoda opiekuńcza).

W rozróżnieniu tych metod uwzględnia się cztery elementy: 1) uprawnionych; 2) finansowanie; 3) świadczenia; 4) podmiot zabezpieczający.

Metoda ubezpieczeniowa: a) odpłatny charakter świadczeń (składka), b) odrębny fundusz, c) standaryzacja potrzeb i schematyzm świadczeń, d) roszczeniowy charakter prawa do świadczeń, e) prawo do świadczeń powstaje ex lege, f) prawo do świadczenia, jego wysokość i wypłata są gwarantowane ustawowo. Przystąpienie do ubezpieczenia ma co do zasady charakter przymusowy, co ma na celu przeciwdziałanie brakowi przezorności pracowników, niedbalstwu pracodawcy, a także potanienie ubezpieczenia.

Metoda zaopatrzeniowa: a) prawo do świadczeń opartych na kryterium zasług lub potrzeb, b) roszczeniowy charakter, c) finansowane ze środków publicznych, d) standaryzacja i schematyzm świadczeń, e) system administrowany przez urzędy publiczne (państwowe lub samorządu lokalnego).

Metoda opiekuńcza a) subsydiarność, b) indywidualizacja, c) świadczenia na poziomie minimum egzystencji, d) uznaniowość, e) finansowanie ze środków publicznych (przeważnie lokalnych).

Inna koncepcja – prawo socjalne a) przezorność b) odszkodowanie socjalne c) wsparcie socjalne (wyrównanie socjalne) d) opieka