Zwolnienia grupowe USTAWA z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z dnia 22 maja 2003 r.)

Przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej: 1) 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników, 2) 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników, 3) 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników - zwanego dalej "grupowym zwolnieniem".

Do stanu zatrudnienia (co najmniej 20 osób) wlicza się: osoby mające status pracownika (osoby wykonujące pracę na podstawie powołania, mianowania, a nawet wyboru) osoby nieświadczące pracy z jakichkolwiek powodów (np. zwolnienia lekarskiego bądź urlopu)

Zwolnienia pracowników mają przymiot zwolnień grupowych, jeżeli następują w okresie 30 dni liczonych od daty złożenia oświadczenia woli pierwszemu pracownikowi.

Podstawową przesłanką stosowania ustawy o zwolnieniach grupowych jest konieczność rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Są to przyczyny dotyczące pośrednio bądź bezpośrednio pracodawcy: przyczyny ekonomiczno-finansowe; przyczyny organizacyjno-strukturalne; przyczyny technologiczno-ekologiczne; przyczyny o charakterze losowym (np. klęska żywiołowa); upadłość lub likwidacja.

Rozwiązanie stosunku pracy musi nastąpić: w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę wypowiedzenie definitywne, wypowiedzenie warunków pracy lub/i płacy ("zmieniające"); na mocy porozumienia stron jeżeli dotyczy co najmniej pięciu pracowników.

Procedura informacyjno-konsultacyjna ma dla pracodawcy charakter obligatoryjny. Przedmiotem konsultacji powinny być następujące kwestie: możliwość uniknięcia lub zmniejszenia rozmiaru zwolnień, status zwalnianych pracowników, możliwości uzyskania innego zatrudnienia przez zwolnionych pracowników, przedmiotem rokowań mogą być wszelkie zagadnienia dotyczące projektowanych zwolnień.

Pismo pracodawcy wystosowane do zakładowych organizacji związkowych powinno zawierać informacje o: przyczynach zamierzanego grupowego zwolnienia, liczbie zatrudnionych pracowników, grupach zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia,

okresie, w ciągu którego ma nastąpić zwolnienie, kryteriach doboru pracowników, kolejności dokonywanych zwolnień, propozycjach rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych z planowanym zwolnieniem, a jeżeli obejmują one świadczenia pieniężne, także sposobu ustalenia ich wysokości.

Zawiadomienie skierowane do powiatowego urzędu pracy powinno zawierać następujące dane: liczbę zatrudnionych pracowników, grupy zawodowe pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia, okres, w ciągu którego ma nastąpić zwolnienie, kryteria doboru pracowników do grupowego zwolnienia kolejność zwolnień.

Porozumienie zawarte na podstawie art Porozumienie zawarte na podstawie art. 3 ustawy ma przymiot źródła prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p., jeżeli reguluje prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Porozumienie powinno w szczególności regulować kwestie dotyczące : liczby zwalnianych pracowników, kryteriów doboru pracowników do zwolnienia, kolejności zwolnień, terminów dokonywania wypowiedzeń, zasad opuszczania mieszkań zakładowych i hoteli pracowniczych przez zwalnianych pracowników, zasad zwrotu pożyczek udzielonych pracownikom, obowiązków pracodawcy wobec zwalnianych pracowników, przede wszystkim tych o charakterze finansowym.

pracodawca wydaje regulamin zwolnień gdy nie jest możliwe zawarcie porozumienia pracodawcy ze wszystkimi działającymi u niego organizacjami związkowymi gdy u pracodawcy nie działają związki zawodowe gdy pracownicy nie wyłonią swych przedstawicieli po upływie wyznaczonego na ten cel terminu

Regulamin zwolnień grupowych jest źródłem prawa pracy w rozumieniu art Regulamin zwolnień grupowych jest źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p., gdyż jest wydawany na podstawie ustawy i reguluje prawa i obowiązki stron.

Na treść regulaminu zwolnień grupowych powinny składać się następujące kwestie: liczba zwalnianych pracowników, kryteria doboru pracowników do zwolnień, kolejność zwolnień, terminy zwolnień, obowiązki pracowników związane ze zwolnieniami grupowymi, obowiązki pracodawcy związane ze zwolnieniami grupowymi.

W ramach zwolnień grupowych mechanizmy trwałości stosunku pracy nie mają zastosowania wobec: pracownika będącego członkiem rady nadzorczej w spółce powstałej z przekształceń w procesie komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych, pracownika będącego członkiem rady naukowej w jednostce badawczo-rozwojowej, pracownicy-żony, której mąż odbywa zasadniczą służbę wojskową,

pracownika na urlopie wychowawczym, jeżeli trwa on dłużej niż trzy miesiące, pracownika młodocianego w czasie trwania umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, pracownika mającego status kombatanta albo osoby represjonowanej, pracownika mającego status inwalidy wojennego bądź wojskowego, pracownika zatrudnionego przy zwalczaniu epidemii,

członków rady nadzorczej spółdzielni, członków rady nadzorczej spółki powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego, pracownika będącego członkiem komitetu założycielskiego związku zawodowego, pracownika będącego członkiem organów samorządu zawodowego, posłów i senatorów, radnych wszystkich szczebli samorządu terytorialnego.

Możliwość jedynie wypowiedzenia warunków pracy i/lub płacy, dotyczy (art. 5 ust.5): pracowników w okresie przedemerytalnym, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do nabycia prawa do emerytury, pracowników w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego, pracowników - członków rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego w okresie trwania kadencji tej rady oraz w ciągu jednego roku po jej upływie,

pracowników - członków zarządu zakładowej organizacji związkowej przez okres określony uchwałą zarządu, pracowników - członków specjalnego zespołu negocjacyjnego albo europejskiej rady zakładowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, pracowników - członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawiciela pracowników w spółdzielni europejskiej,

pracowników - członków specjalnego negocjacyjnego organu przedstawicielskiego bądź przedstawiciela pracowników w spółce europejskiej, pracowników - członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego albo przedstawiciela pracowników w radzie nadzorczej spółki powstałej w wyniku połączenia transgranicznych spółek, pracowników będących społecznymi inspektorami pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, pracowników powołanych do odbycia czynnej służby wojskowej lub jej form zastępczych, pracowników będących członkami rady pracowników.

Przy rozwiązywaniu z pracownikami stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy ochrony zostają pozbawieni: pracownicy w wieku przedemerytalnym, pracownicy na urlopie bądź nieświadczący pracę z innego usprawiedliwionego powodu, pracownice w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego,

pracownicy wychowujący dziecko w okresie urlopu macierzyńskiego, pracownicy na urlopie wychowawczym, pracownicy uprawnieni do urlopu wychowawczego, którzy złożyli wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy, pracownicy młodociani zatrudnieni na podstawie umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego.

Odprawa pieniężna to jednorazowe świadczenie pieniężne stanowiące dla pracownika rekompensatę za niezawinioną utratę miejsca pracy, spełniające funkcję alimentarną.

Odprawa pieniężna przysługuje w następującej wysokości: jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż dwa lata, dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat, trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

W razie ponownego zatrudniania pracowników w tej samej grupie zawodowej pracodawca powinien zatrudnić pracownika, z którym rozwiązał stosunek pracy w ramach grupowego zwolnienia, jeżeli zwolniony pracownik zgłosi zamiar podjęcia zatrudnienia u tego pracodawcy w ciągu roku od dnia rozwiązania z nim stosunku pracy.

Indywidualny tryb zwolnień Ma on zastosowanie w sytuacji, gdy pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy z przyczyn niedotyczących tego pracownika, a zwolnienia w okresie 30 dni obejmują mniejszą liczbę pracowników, niż określona w art. 1 ustawy.

Pracownicy, wobec których ustawa nie dopuszcza możliwości objęcia ich procesem zwolnień indywidualnych: posłowie, senatorowie, radni.

Pracownicy, wobec których dopuszczalne jest jedynie wypowiedzenie warunków pracy i płacy: pracownicy w wieku przedemerytalnym, pracownicy w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego, pracownicy będących członkami rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego,

pracownicy będący członkami zakładowej organizacji związkowej uprawnieni do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, pracownicy będący społecznymi inspektorami pracy, pracownicy będący członkami specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej, pracownicy - członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego bądź przedstawiciela pracowników w spółce europejskiej,

pracownicy - członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego organu przedstawicielskiego bądź przedstawiciela pracowników w spółdzielni europejskiej, pracownicy powołani do czynnej służby wojskowej lub jej form zastępczych, zasadniczej służby wojskowej, albo przeszkolenia wojskowego, pracownicy pozostający na urlopach krótszych niż trzy miesiące oraz nieobecni w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, pracownicy - członkowie rad pracowników lub przedstawiciele pracowników.

Pracownicy wobec których jest dopuszczalne wypowiedzenie stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia: członkowie rad nadzorczych w spółkach powstałych z przekształceń w procesie komercjalizacji, żony, których mężowie odbywają zasadniczą służbę wojskową, pracownicy na urlopie wychowawczym, jeżeli trwa on dłużej niż trzy miesiące, pracownicy młodociani w czasie trwania umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,

kombatanci, osoby represjonowane, inwalidzi wojenni lub wojskowi, pracownicy zatrudnieni przy zwalczaniu chorób zakaźnych, członkowie organów samorządu zawodowego, członkowie komitetów założycielskich związków zawodowych, członkowie rad naukowych w jednostkach badawczo- rozwojowych.

Przepisów ustawy nie stosuje się do pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania.