Postępowania nadzwyczajne Opr. na podstawie Komentarza. M. Jaśkowska, A. Wróbel.

Pojęcie i przedmiot Nadzwyczajnym postępowaniem administracyjnym jest procedura zmierzająca do uchylenia lub zmiany albo stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej. Są to tryby niekonkurencyjne, co oznacza, że nie można stosować ich łącznie. Celem postępowania nadzwyczajnego jest usunięcie wad kwalifikowanych decyzji wraz ze wszystkimi tego konsekwencjami albo uchylenie lub zmiana ostatecznej decyzji prawidłowej. Poza wznowieniem postępowania, o ile będzie realizowany stosowny etap tego postępowania, przedmiotem trybów nadzwyczajnych nie jest rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej – już rozstrzygniętej decyzją ostateczną, zapadłą w postępowaniu zwyczajnym, ale ocena wystąpienia przesłanek zastosowania poszczególnych trybów oraz wyciągnięcie z tego faktu odpowiednich konsekwencji prawnych zawartych w odrębnej decyzji.

Typologia postępowań nadzwyczajnych Postępowanie Służące do usunięcia kwalifikowanych wad decyzji Stwierdzenie nieważności decyzji Wznowienie postępowania Służące do uchylenie lub zmiany decyzji prawidłowej lub dotkniętej wadami niekwalifikowanymi Uchylenie lub zmiana decyzji, na podstawie której adresat nabył prawo Uchylenie lub zmiana decyzji na podstawie której adresat nie nabył prawa Wywłaszczenie z prawa Odwołanie decyzji Uchylenie decyzji z klauzulą zlecenia

Postępowania nadzwyczajne służące do usunięcia wad decyzji Wznowienie postępowania Wady istotne tkwiące w procedurze poprzedzającej wydanie decyzji. Nie jest jednak wiadome, jaki wpływ wywarły one na decyzję administracyjną, dlatego konieczne jest wzruszenie decyzji, poprzez ponowne rozpatrzenie sprawy, tym razem bez dostrzeżonych wad i wydanie nowej decyzji w sprawie. Są to taz. Wady procesowe Stwierdzenie nieważności Wady istotne tkwiące w treści decyzji, co powoduje konieczność usunięcia ich z obrotu prawnego, poprzez stwierdzenie ich nieważności oraz uchylenie ich skutków prawnych od samego początku (decyzja stwierdzająca nieważność ma tzw. Moc wsteczną – fikcja nieistnienia decyzji dotkniętej wadą nieważności). Są to tzw. wady materialne

Postępowania nadzwyczajne – skutek Stwierdzenie nieważności Usunięcie wadliwej decyzji z obrotu – otwarcie drogi do ponownego wszczęcia postępowania zwyczajnego w tej sprawie, przez organ, który wydał unieważnioną decyzję lub organ I instancji, z wyj. sytuacji, kiedy decyzję wydał organ niewłaściwy) Wznowienie postępowania uchylenie dotychczasowej decyzji w całości lub w części i wydanie w to miejsce nowego, merytorycznego rozstrzygnięcia

Zbieg przesłanek nieważności i wznowienia Pierwszeństwo ma tryb nieważności, jako dalej idący. Nie jest wykluczone zatem wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności takim przypadku należałoby zawiesić na ten czas postępowanie w sprawie wznowienia, w przypadku stwierdzenia nieważności podjąć zawieszone postępowanie w sprawie wznowienia oraz orzec o jego bezprzedmiotowości (decyzja o umorzeniu tego postępowania). W przypadku odmowy stwierdzenia nieważności podejmowano by i prowadzono postępowanie w sprawie wznowienia. Stanowisko to potwierdza obecnie orzecznictwo NSA (wyrok NSA z dnia 9 sierpnia 1990 r., IV SA 543/90. Jeśli organ, do którego złożono wniosek o wznowienie, sam stwierdził istnienie przesłanek do stwierdzenia nieważności decyzji, powinien postanowić o wszczęciu postępowania o stwierdzenie nieważności z urzędu ( o ile jest uprawniony lub powiadomić o tym stosowny organ) i zawiesić na ten okres postępowanie wznowieniowe.

Zbieg trybów weryfikacji decyzji prawidłowych i wadliwych W razie jednoczesnego uruchomienia trybów weryfikacji decyzji prawidłowych i wadliwych, pierwszeństwo przysługiwać będzie trybowi wznowienia bądź nieważności (odmiennie Kmiecik) Pierwszeństwo zastosowania trybu weryfikacji decyzji wadliwych nie stoi jednak na przeszkodzie następczemu wykorzystaniu trybu weryfikacji decyzji prawidłowych. Po zakończeniu postępowania decyzja wydana w wyniku wznowienia lub nieważności może być uchylona lub zmieniona na podstawie art. 154, 155 czy 161 k.p.a.

Zbieg trybu administracyjnego oraz trybu weryfikacji przed sądami administracyjnymi Zgodnie z art. 56 p.p.s.a., w razie wniesienia skargi do sądu po wszczęciu postępowania administracyjnego w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub wznowienia postępowania, postępowanie sądowe podlega zawieszeniu. Oznacza to w tym zakresie prymat drogi administracyjnej, ale nie niedopuszczalność skargi. Zakończenie postępowania przed sądem administracyjnym nie wyłącza też w każdym przypadku możliwości wszczęcia trybu weryfikacji w drodze administracyjnej. Zgodnie z art. 168 § 1 p.p.s.a. orzeczenie Sądu staje się prawomocne, jeśli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy. Według zaś art. 170 p.p.s.a. "orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, a również inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby". Jednak w świetle art. 171 p.p.s.a. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku ze skargą stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia. Nie ma przeszkód ku wznowieniu postępowania przed organem administracji publicznej zakończenie postępowania przed sądem administracyjnym w przypadku braku powagi rzeczy osądzonej, np. odrzucenia skargi, umorzenia postępowania, oddalenia skargi z powodu braku legitymacji procesowej skarżącego, czy po wyroku oddalającym skargę i orzeczeniu przez Trybunał Konstytucyjny o niekonstytucyjności aktu normatywnego, na podstawie którego została wydana decyzja administracyjna.

Wyroki merytoryczne sądu Jeżeli wyrok oddala skargę, stwierdzając na przykład brak przyczyn uchylenia decyzji, sytuacja może kształtować się różnie. Orzecznictwo nie jest jednolite. Część orzeczeń dopuszcza wznowienie postępowania po prawomocnym wyroku merytorycznym, jeśli pojawiły się nowe okoliczności nieznane sądowi przy wydawaniu wyroku. Inne orzeczenie preferują tylko możliwość wznowienia postępowania przed sądem, jeszcze inne dopuszczają wznowienie przed organem, jeśli tylko ujawnione zostały przyczyny wznowienia określone w art. 145.

Wznowienie postępowania – przedmiot i przesłanki Tryb znajduje zastosowanie jedynie do decyzji ostatecznych Tryb ten nie ma zastosowania do decyzji kasacyjnej, która utrzymuje stan sprawy w toku, co skutkuje niemożnością wznowienia. Decyzją ostateczną jest nie tylko decyzja organu drugiej instancji, ale także decyzja organu pierwszej instancji, od której nie przysługuje odwołanie, lecz wniosek o powtórne rozpatrzenie sprawy. Niewyczerpanie tej drogi nie pozbawia strony prawa wniesienia wniosku o wznowienie

Przesłanki – istota Przesłanki te określone są w sposób enumeratywny i mają charakter obligatoryjny. Enumeratywne wyliczenie przesłanek wznowienia powoduje, że przyczyny wznowienia ograniczone są jedynie do tych wymienionych w art. 145 § 1 i art. 145a k.p.a. Dodatkowe przesłanki mogą być wprowadzane tylko w drodze ustawowej Istotą przesłanek wymienionych w art. 145 k.p.a. są dwie przyczyny: brak znajomości stanu faktycznego przez organ prowadzący postępowanie lub brak obiektywności tego postępowania. Przyczyny te mogą dotyczyć zarówno okoliczności sprzed wydania decyzji (art. 145 § 1 pkt 1-6), jak i po wydaniu decyzji (art. 145 § 1 pkt 7 i 8) Nie istnieje obecnie możliwość wznowienia postępowania administracyjnego z uwagi na późniejsze orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości.

Pierwsza przesłanka wznowienia - fałszywe dowody Pierwszą przesłanką wznowienia jest istnienie związku przyczynowego między dowodami, które okazały się fałszywe, a istotnymi dla sprawy okolicznościami faktycznymi. Zasadniczo też to sfałszowanie musi znaleźć potwierdzenie w orzeczeniu sądu lub innego organu (z wyjątkiem sytuacji przewidzianej w art. 145 § 2-3 k.p.a.) Konieczne jest, aby na podstawie tych fałszywych dowodów ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne. Cechę istotności będą miały te okoliczności, które dotyczą faktów prawotwórczych, tj. wpływają na określenie praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania Sfałszowanie dowodu musi być jednak potwierdzone orzeczeniem sądu lub innego organu

Od tego warunku kodeks postępowania administracyjnego wprowadza dwa wyjątki. Pierwszy z nich wymieniony jest w art. 145 § 2 i dotyczy możliwości wznowienia, jeszcze przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu, jeżeli jest ono oczywiste, a wznowienie jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego. Oczywistość musi więc dotyczyć cech zewnętrznych fałszu. Przesłanka niebezpieczeństwa lub szkody dla interesu społecznego musi być wynikiem przeprowadzonej oceny stopnia zagrożenia tych wartości. Organ musi wykazać te okoliczności w uzasadnieniu decyzji. Drugi wyjątek określony jest w art. 145 § 3 i dotyczy sytuacji, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być w ogóle wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa. Może tu wchodzić w grę immunitet, amnestia, przedawnienie ścigania, karania albo abolicja.

Druga przesłanka wznowienia - decyzja jako wynik przestępstwa   Drugą przyczyną wznowienia jest istnienie związku przyczynowego między wydaną decyzją a popełnionym przestępstwem, np. użyciem przemocy, groźbą karalną czy udzieleniem korzyści majątkowej Podobnie też jak przy pierwszej przyczynie, zasadniczo popełnienie przestępstwa winno być stwierdzone orzeczeniem sądu. Istnieją jednak od tego wyjątki wynikające z art. 145 § 2 i 3 k.p.a.

Trzecia przesłanka wznowienia - brak wyłączenia pracownika lub organu Trzecia przyczyna wznowienia to wydanie decyzji przez pracownika lub organ administracyjny, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 k.p.a. Przepis ten wprowadza domniemanie wpływu braku wyłączenia na treść decyzji. Chodzi tu jedynie o udział w czynnościach decydujących, tj. wydaniu decyzji.

Brak udziału strony jako przesłanka wznowienia Czwartą przyczyną wznowienia postępowania jest brak udziału strony w postępowaniu bez jej winy. Przesłanka braku winy strony oznacza sytuację, gdy nie została ona zawiadomiona o wszczęciu postępowania lub nie została dopuszczona do udziału w istotnych czynnościach procesowych, albo nie mogła w nich brać udziału z powodów od niej niezawinionych. Nie jest przy tym wymagane, aby winę w tym zakresie ponosili inni uczestnicy postępowania lub organ administracyjny. Brak winy strony podlega udowodnieniu. Brak udziału strony to także udziału wyznaczonego przez nią pełnomocnika. Wystarczy brak uczestnictwa strony w jednej z faz postępowania, np. w postępowaniu odwoławczym. Ten brak udziału nie obejmuje jednak sytuacji z art. 10 § 2 k.p.a., jako przepisu szczególnego przewidującego zaoczne rozpatrzenie sprawy. Dotyczy on natomiast każdego rodzaju postępowania: zwykłego, jak i w trybie nadzwyczajnym.

Brak udziału to (Adamiak): a) brak zawiadomienia o wszczęciu postępowania z urzędu lub na wniosek innej strony, b) zawiadomienie o wszczęciu, ale brak wezwania do udziału w czynnościach postępowania wyjaśniającego, albo niezapewnienie wbrew przepisom prawa aktywnego udziału w takich czynnościach, c) niezawiadomienie o wniesieniu odwołania i przebieg takiego postępowania bez udziału strony, także w trybach nadzwyczajnych

Nowe okoliczności faktyczne i nowe dowody Piąta przesłanka polega na pojawieniu się nowych, istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych lub nowych dowodów, które istniały w dniu wydania decyzji i nie były znane organowi, który wydał decyzję. Nowe okoliczności lub nowe dowody muszą być jednak podstawą do wydania decyzji odmiennej treści, przy czym wystarczy tu prawdopodobieństwo wydania takiej decyzji (por. wyrok NSA z dnia 25 czerwca 1985 r., I SA 198/85

Brak stanowiska innego organu Przesłanka polega na wydaniu decyzji bez wymaganego prawem stanowiska innego organu. Dotyczy to sytuacji, gdy obowiązek współdziałania został ustanowiony przepisami prawa materialnego, którego tryb realizacji określa art. 106 k.p.a. lub przepisy szczególne. Nie dotyczy to sytuacji, gdy z wnioskiem o opinię wystąpiła strona w ramach postępowania dowodowego. Nie ma znaczenia czy opinia byłaby wiążąca dla organu lub czy jej brak wywarł wpływ na treść decyzji.

Zagadnienie wstępne Polega na rozstrzygnięciu zagadnienia wstępnego odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji, w sytuacji wskazanej w art. 100 § 2, gdy zawieszenie postępowania mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważną szkodę dla interesu społecznego, a organ załatwia sprawę, rozstrzygając zagadnienie wstępne we własnym zakresie. Dotyczy to tez sytuacji z art. 100 § 3, gdy strona mimo wezwania nie wystąpiła o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego, albo gdy zawieszenie mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla stron. Wznowienie zachodzi jednak, gdy te rozstrzygnięcia są odmienne. Muszą więc one zawierać istotne różnice i wpływać na treść decyzji

Zmiana wcześniejszej decyzji lub orzeczenia sądu Pomiędzy decyzją organu administracji a inną decyzją lub orzeczeniem sądu musi bowiem istnieć związek przyczynowy.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego jako przesłanka wznowienia   Zgodnie z art. 145a § 1 k.p.a. nie uzasadnia żądania wznowienia samo orzeczenie Trybunału o niezgodności. Muszą tutaj wystąpić dwie przesłanki: zarówno wydanie takiego orzeczenia przez Trybunał, jak i utrata jego mocy obowiązującej. Tymczasem, mimo że orzeczenia Trybunału wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującej. Upływ tego terminu daje podstawę do liczenia okresu jednego miesiąca z art. 145 § 2 k.p.a. Termin ten może być przywrócony na ogólnych zasadach.

Orzeczenie sądu w sprawie złamania zasady równego traktowania (art Orzeczenie sądu w sprawie złamania zasady równego traktowania (art. 145 b) Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy zostało wydane orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania, zgodnie z ustawą z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700), jeżeli naruszenie tej zasady miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną. 

Przedawnienie uchylenia decyzji Art. 146 § 1, jak i § 2 wyprowadzają ujemną przesłankę uchylenia decyzji w wyniku wznowienia. Postępowanie zostanie wznowione, w drodze postanowienia, jego skutkiem nie będzie jednak uchylenie decyzji, lecz zgodnie z art. 151 § 2 uchylenie decyzji, zostanie zastąpione stwierdzeniem wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa. Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a, i 145 b jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej

Termin 5 lub 10 lat i liczony jest od daty doręczenia decyzji na piśmie lub jej ustnego ogłoszenia stronie. Jest to termin prekluzyjny, nie może być przywrócony na ogólnych zasadach z art. 58. Dotyczy on bowiem czynności organu, nie zaś czynności zainteresowanego. W sytuacji z art. 146 § 1 organ ma więc obowiązek wznowienia postępowania, aby umożliwić stronom dochodzenie odszkodowania

. Artykuł 146 § 2 dotyczy już natomiast innej sytuacji. Jest związany z zasadą szybkości postępowania. Może mieć zastosowanie zarówno wtedy, gdy wystąpiły już terminy przedawnienia z art. 146 § 1, jak i wcześniej. Zbieg przepisów art. 146 § 1 i 2 ma istotne znaczenie. Fakt, że i tak zapadłaby podobna decyzja, może być bowiem negatywną przesłanką przy ustalaniu odszkodowania. Zastosowanie art. 146 § 2 wchodzi w grę jedynie wówczas, gdy nowa decyzja odpowiadałaby w swej istocie decyzji dotychczasowej Rozstrzygnięcie takie jest dopuszczalne wówczas, gdy wszystkie okoliczności sprawy ustalone na podstawie całokształtu materiału dowodowego przemawiają za tym, że nie ma żadnych podstaw do wydania innej decyzji niż dotychczasowa.

Wszczęcie postępowania Wznowienie postępowania może nastąpić z urzędu, tzn. z inicjatywy organu. Organem jest z reguły organ, który wydał decyzję w ostatniej instancji, ale też w niektórych przypadkach organ nadzoru (zob. art. 150 k.p.a.). Może on działać z własnej inicjatywy lub z inicjatywą wznowienia może wystąpić podmiot na prawach strony: organizacja społeczna, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich. Żądanie wznowienia może też wnieść strona. Przy tym w postępowaniu w sprawie wznowienia mamy do czynienia z tą samą stroną co w postępowaniu głównym. Legitymację do złożenia wniosku ma więc ten podmiot, który twierdzi, że decyzja dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku. Wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 § 1 pkt 4 oraz w art. 145a i 145 b następuje tylko na żądanie strony. Podanie takie może wnieść każda strona, nie tylko ta, która nie brała udziału w postępowaniu, gdyż interesy stron zazębiają

Termin na złożenie podania Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. Termin do złożenia podania o wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 § 1 pkt 4 biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji

Termin ma charakter prekluzyjny Termin ma charakter prekluzyjny. W razie uchybienia może być więc przywrócony na ogólnych zasadach z art. 58. Orzeka o tym organ właściwy do wznowienia postępowania. Zasadą jest więc, że strona wnosi podanie w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym dowiedziała się o okolicznościach stanowiących podstawę wznowienia. Od tego kodeks postępowania administracyjnego przewiduje dwa wyjątki: 1) w sytuacji z art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. termin biegnie od dnia dowiedzenia się o decyzji, 2) zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. termin biegnie od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego

Niezachowanie tego terminu lub nieprzywrócenie go nie przesądza jednak o odmowie wznowienia, z wyjątkiem przyczyny czwartej. Jeżeli bowiem organ stwierdzi przyczyny wznowienia, musi wówczas dokonać wznowienia obligatoryjnie z urzędu. Strona ma też możliwość zwrócenia się do prokuratora, aby ten wniósł sprzeciw Żądanie wznowienia złożone przez stronę powinno odpowiadać wymogom z art. 63 § 2 k.p.a., a ponadto z podania powinno wynikać żądanie wznowienia postępowania. Strona musi również wskazać dowody potwierdzające datę dowiedzenia się o przyczynie wznowienia lub o dacie wydania decyzji przy przyczynie czwartej. Niepodanie terminu stanowi brak formalny podania. W razie braku wyraźnego wskazania czy ogólnego przedstawienia niezadowolenia z decyzji, organ ma obowiązek wyjaśnić podstawy wniosku strony.

Strona składa podanie do organu, który wydał decyzję w pierwszej instancji. Złożenie tego podania do innego organu nie szkodzi stronie, gdyż korzysta ona z ochrony z art. 65. Złożenie podania wszczyna postępowanie wstępne, które powinno się zakończyć załatwieniem sprawy w trybie przewidzianym w art. 149 k.p.a

Badanie zaistnienia przyczyn wznowienia Etapy postępowania Wstępne formalne Kończy się wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania albo postanowienia odmawiającego wszczęcia art. 149 KPA Badanie zaistnienia przyczyn wznowienia Jeśli zaistnieje choćby jedna przyczyna wznowienia a brak jednocześnie negatywnej przesłanki przedawnienia lub tożsamości decyzji – organ przechodzi do etapu III Jeśli zaistnieją przesłanki negatywne – organ wydaje decyzję odmawiającą wznowienia, ale stwierdzającą wydanie decyzji z naruszeniem prawa – jest to podstawa odszkodowawcza. Jeśli organ stwierdzi brak jakiejkolwiek przesłanki wznowienia – podejmuje w tym miejscu decyzję o odmowie uchylenia dotychczasowej decyzji z powodu braku przesłanek wznowienia Ponowna ocena sprawy zakończonej decyzją – ponowne rozstrzygnięcie w sprawie . Organ wydaje decyzję, w której uchyla decyzje dotychczasowa i wydaje nową

Charakter prawny czynności organu administracyjnego związanych ze wznowieniem postępowania Wznowienie postępowania następuje zawsze (niezależnie od sposobu wszczęcia postępowania) w drodze niezaskarżalnego postanowienia.  Postanowienie stanowi podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy. Odmowa wznowienia postępowania następuje w drodze zaskarżalnego postanowienia

Ważne ! Przepisy kodeksu w przeciwieństwie do trybu zwykłego oraz pozostałych trybów nadzwyczajnych wyraźnie regulują formę wszczęcia postępowania w sprawie wznowienia.

Skutki prawne postanowienia o wszczęciu postępowania Postanowienie o wszczęciu postępowania jest aktem procesowym, nie rozstrzyga ono sprawy wznowienia, lecz ją otwiera. Artykuł 149 konkretnie określa, kiedy można na początku wydać postanowienie o wznowieniu, a kiedy postanowienie o odmowie. Postanowienie to doręcza się stronom na piśmie i nie jest zaskarżalne, nie służy więc na nie zażalenie

Przesłanki postanowienia o odmowie wznowienia postępowania   Postanowienie o odmowie wznowienia postępowania może być wydane jedynie w przypadku postępowania wszczynanego na wniosek strony Jest ono wydawane, gdy wznowienie nie jest możliwe z przyczyn podmiotowych lub przedmiotowych.

Przyczyny podmiotowe, to złożenie wniosku przez osobę niebędącą stroną, złożenie go przez osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych bez udziału przedstawiciela ustawowego. Przyczyny przedmiotowe to złożenie żądania po ustaniu terminu, gdy termin nie został przywrócony (dotyczy to w istocie jedynie art. 145 § 1 pkt 4 i art. 145a), gdy sprawa nie była rozstrzygnięta w formie decyzji lub postanowienia zaskarżalnego, gdy decyzja nie była ostateczna (odpowiednio postanowienie), gdy podnoszono inne zarzuty niż w art. 145 i 145a lub 145 b. Powodem tym natomiast nie może być brak podstaw do wznowienia postępowania, gdyż ocena przyczyn wznowienia przed wydaniem postanowienia o wznowieniu postępowania jest niedopuszczalna Od postanowienia odmawiającego wznowienia służy zażalenie lub wniosek o powtórne rozpatrzenie postanowienia

Przedmiotem tego postępowania jest: Przebieg i przedmiot postępowania Zgodnie z art. 149 § 2 postanowienie o wznowieniu stanowi podstawę do przeprowadzenia postępowania przez właściwy organ co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy. Przedmiotem tego postępowania jest: a) ustalenie, czy postępowanie było dotknięte jedną z wad wymienionych w art. 145 § 1 i art. 145a; 145 b b) przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w celu rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej rozstrzygniętej decyzją ostateczną lub postanowieniem.

Wstrzymanie wykonania decyzji Wniosek o wznowienie postępowania jest względnie suspensywny. Samo złożenie żądania wznowienia nie powoduje, w przeciwieństwie do odwołania, obowiązku wstrzymania wykonania decyzji. Istnieje jedynie obowiązek rozważenia tej kwestii. Wstrzymanie może przy tym nastąpić zarówno przed wydaniem postanowienia o wznowieniu (przepisy nie wymagają bowiem, aby czynność ta poprzedzona była postanowieniem o wznowieniu), może nastąpić w fazie wszczęcia, jak i w fazie postępowania rozpoznawczego. Wstrzymanie wykonania decyzji następuje, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania i nie zachodzą żadne przesłanki negatywne. Wstrzymanie wykonania decyzji następuje w drodze postanowienia, podobnie jak i odmowa wstrzymania. Postanowienia takie mogą być wydane na żądanie strony. Organ może zadecydować o wstrzymaniu również z urzędu. Zażalenie przysługuje zarówno na postanowienie o wstrzymaniu, jak i na postanowienie o odmowie wstrzymania wykonania, za wyjątkiem, gdy postanowienie takowe wydaje SKO lub minister

Organ właściwy Wniosek nie ma charakteru dewolutywnego - całe postępowanie skoncentrowane jest w ręku jednego organu. Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, ale postępowanie przeprowadza organ, który wydał w sprawie decyzję ostateczną. Jest on właściwy prowadzić postępowanie zarówno postępowanie co do przyczyn wznowienia, jak i co do istoty sprawy. Organem tym jest w zasadzie organ, który wydał decyzję ostateczną. Może to być zarówno organ, który orzekał przedtem w pierwszej instancji, jeżeli nie wniesiono odwołania lub nie przysługiwało ono, może być to organ, który rozpatrywał odwołanie, a także organ nadzoru. Wątpliwości dotyczą sytuacji, gdy od decyzji pierwszej instancji zostało wniesione odwołanie, a organ w trybie art. 134 k.p.a. stwierdził jego niedopuszczalność. W takim przypadku właściwy w sprawie wznowienia będzie organ pierwszej instancji, gdyż w art. 150 k.p.a. mowa jest o organie, który wydał decyzję, a więc rozpoznał sprawę merytorycznie

Od zasady ustalonej w art Od zasady ustalonej w art. 150 § 1 istnieją dwa wyjątki, wynikające z kodeksu postępowania administracyjnego. Jeden z nich, zawarty w art. 150 § 2, powoduje utratę właściwości przez organ, który orzekał w ostatniej instancji. Jeżeli przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu który wydał decyzję ostateczną, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia (czyli wydaniu postanowienia o wznowieniu lub odmowie wznowienia) , który równocześnie wyznacza inny organ właściwy do merytoryczne oceny zasadności wniosku. Wyjątek ten nie dotyczy przypadków, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał minister, a w sprawach należących do zadań jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegium odwoławcze. W każdym wypadku to one są właściwe przeprowadzić postępowanie

Organ, który wydał decyzję ostateczną po otrzymaniu wniosku o wznowienie, zobowiązany jest z urzędu zbadać swoją właściwość w sprawie (art. 19 k.p.a.), ze szczególnym uwzględnieniem faktu, czy nie zachodzą przesłanki z art. 150 § 2. Jeżeli organ ten ustali, że przyczyny wznowienia powstały w związku z jego działalnością, zobowiązany jest przekazać sprawę do organu wyższego stopnia (chyba że zachodzi okoliczność z art. 150 § 3). Następuje to w formie postanowienia, na które nie służy zażalenie (art. 65 § 1 k.p.a.). Dewolucja kompetencji z art. 150 § 2 ma charakter ograniczony. Organ wyższego stopnia decyduje jedynie o dopuszczalności wznowienia oraz wskazuje organ właściwy do przeprowadzenia postępowania. Nie jest natomiast właściwy do prowadzenia postępowania merytorycznego. Do przyczyn wznowienia związanych z jego działalnością zalicza się: niezastosowanie przepisów o wyłączeniu pracownika lub organu, świadome dopuszczenie sfałszowanego dowodu, świadome niezawiadomienie strony lub pełnomocnika o wszczęciu postępowania lub o jego czynnościach

Rodzaje decyzji w postępowaniu wznowieniowym Decyzja Odmawiająca uchylenia decyzji dotychczasowej Uchylająca decyzję dotychczasową i orzekająca na nowo Stwierdzająca naruszenie prawa przy wydawaniu decyzji dotychczasowej, ale odmawiająca jej uchylenia O umorzeniu postępowania wznowieniowego Decyzja uchylająca decyzję dotychczasową i umarzająca postępowanie

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego podkreśla się, że nie ma innego sposobu zakończenia takiego postępowania. Decyzja taka musi mieć więc charakter rozstrzygnięcia o istocie sprawy. Decyzja odmawiająca uchylenia decyzji dotychczasowej jest wydawana wówczas, gdy organ ustali, że brak podstaw do uchylenia dotychczasowej decyzji. Organ nie wypowiada się tutaj tylko co do zarzutu, czy znajduje on oparcie w przyczynach wznowienia, lecz czy istnieją podstawy do uchylenia decyzji. Może się okazać, iż błędnie uznano, że strona nie brała udziału w postępowaniu.

decyzja uchylająca decyzję dotychczasową i orzekająca na nowo o istocie sprawy. Jest to w istocie jedna decyzja zawierająca te dwa elementy (por. Z. Janowicz, Komentarz, 1999, s. 402). Zostaje ona podjęta, gdy organ ustali choć jedną przyczynę wznowienia, a jednocześnie brak przesłanek negatywnych. nowa decyzja musi rozstrzygać sprawę w całości.

Uchylenie i umorzenie oraz umorzenie Decyzja uchylająca decyzję dotychczasową i umarzająca postępowanie administracyjne. Ta decyzja zostaje podjęta, gdy w wyniku wznowienia postępowania i uchylenia decyzji dotychczasowej sprawa podlega przekazaniu sądowi powszechnemu. Nie dotyczy to natomiast sytuacji, gdy przyczyny umorzenia zaistniały już wcześniej w postępowaniu administracyjnym, tj. wyczerpywały przesłanki zawarte w art. 105 KPA. W takim bowiem przypadku decyzja rażąco naruszała prawo i była nieważna. Należy wówczas zawiesić postępowanie wznowieniowe (na podst. Art.. 97 1 pkt 4 – tzw. zagadnienie wstępne) i spowodować wszczęcie postępowania o stwierdzenie nieważności, przekazując sprawę do organu właściwego w trybie art. 65 KPA. Jeżeli organ ten stwierdzi nieważność decyzji, postępowanie wznowieniowe należy umorzyć.

Tylko umorzenie Poza przykładem wskazanym powyżej, decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie wznowienia jest wydawana, gdy zaistnieją przesłanki umorzenia postępowania przed organem pierwszej instancji. Taka sytuacja zachodzi, gdy na przykład organ wszczął postępowanie w sprawie wznowienia mimo braku dopuszczalności. Nie dotyczy to więc braku przesłanek wznowienia, ich niestwierdzenia, gdyż wtedy wydaje się decyzję o odmowie uchylenia decyzji dotychczasowej, lecz braku samej dopuszczalności wznowienia

Decyzja stwierdzająca naruszenie prawa i odmawiająca uchylenia decyzji dotychczasowej Stwierdzenie wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa. Organ wydaje taką decyzję wtedy, gdy zaistniała co prawda przesłanka wznowienia, lecz jednocześnie wystąpiły przesłanki negatywne z art. 146. Wydana decyzja nie eliminuje wówczas decyzji dotychczasowej, lecz stanowi podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym (choć nie zawsze).

Zasada zakazu reformationis in peius w postepowaniu wnowieniowym Przy wydawaniu decyzji nie obowiązuje instytucja zakazu reformationis in peius. Jest to bowiem decyzja organu I instancji. Decyzję organu I instancji, podjętą w wyniku wznowienia postępowania można zaskarżyć do organu II instancji (wówczas zasada zakazu reformationis in peius obowiązuje) na zwykłych zasadach, a następnie złożyć skargę do WSA.

Odszkodowanie Zgodnie art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. W przypadku zlecenia jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej zadań na podstawie porozumienia, w oparciu o art. 417 § 2 k. c. , solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz podmiot zlecający (czyli np. jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa). Zgodnie z art. 4171 k.c. odpowiedzialność odszkodowawcza dotyczy także szkody wyrządzonej ostateczną decyzją. Dochodzenie odszkodowania następuje przed sądem powszechnym. Na podstawie art. 4171 § 2 k.c. naprawienia takiej szkody można żądać jednakże dopiero po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Konieczne więc będzie w przypadku wad z art. 145 § 1 przeprowadzenie postępowania wznowieniowego. Odnosi się to również do sytuacji z art. 145a i 145 b KPA

Stwierdzenie nieważności 

Stwierdzenie nieważności Tryb służący do uchylania decyzji kwalifikowanie wadliwych, gdzie wada tkwi w treści decyzji! Instytucja ta ma dużo wspólnego ze wznowieniem postępowania; występuje tu wadliwość istotna, enumeratywne wyliczenie przesłanek, działanie także w trybie nadzoru. Istnieją też jednak zasadnicze różnice, z których podstawową jest rodzaj wady - tkwiącej w samej decyzji. Stąd też decyzja taka nigdy nie może być prawidłowa, może być natomiast pozostawiona w obrocie prawnym z powodu przesłanek negatywnych, wówczas stwierdza się jednak jej niezgodność z prawem. Decyzja nieważna, zawierająca wady wyliczone w art. 156 § 1 jest, pomimo tych wad, aktem administracyjnym. Jest to niewątpliwie akt wadliwy, który jednak do czasu stwierdzenia jego nieważności wywołuje skutki prawne i wiąże inne organy państwowe. Przysługuje mu też domniemanie prawidłowości .

Nieakt (teoria) Należy odróżnić tzw. nieakt, czyli czynność prawną nieistniejącą od decyzji nieważnych. Nieakt nie wiąże bowiem ani organów, ani strony, stąd dla uchylenia się przed jego skutkami nie zachodzi konieczność stwierdzania jego wadliwości. Decyzja nieważna wiąże natomiast do czasu stwierdzenia jej nieważności w trybie art. 158 k.p.a. w orzecznictwie nie wypracowano, jak dotąd, konsekwentnego stanowiska co do kryteriów rozróżniania decyzji nieważnych od nieaktów.

Przedmiot postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności   Przedmiotem postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest, rozpoznanie i rozstrzygnięcie problemu prawidłowości decyzji kończącej postępowanie zwykłe lub nadzwyczajne, pod kątem kwalifikowanych wad prawnych tkwiących w treści decyzji. W postępowaniu tym organ nie może jednak przejść do merytorycznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej materialnej ogranicza się wyłącznie do usunięcia wadliwej decyzji z obiegu prawnego

Obecnie sąd uważa, że jest możliwe stosowanie nieważności wobec decyzji nieostatecznej na wniosek strony, byleby strona wyraźnie wskazywała na wybór trybu nadzwyczajnego, możliwe jest także zastosowanie tego trybu z urzędu – wobec decyzji nieostatecznej.

Stwierdzenie nieważności – cechy Jest to środek bezwzględnie dewolutywny (za wyjątkiem decyzji SKO lub ministra) Względnie suspensywny – wstrzymanie wykonania decyzji z urzędu lub na wniosek – prawo rozpatrzenia tej kwestii ma tylko organ właściwy do stwierdzenia nieważności, zaś przesłanką pozytywnego rozstrzygnięcia jest prawdopodobieństwo, że decyzja jest dotknięta jedną z wad nieważności Kasatoryjny - prowadzi wyłącznie do skasowania decyzji i usunięcia jej z obiegu prawnego (podobnie jak wyrok sadu administracyjnego)

Przesłanki stwierdzenia nieważności Przesłanki te są określone enumeratywnie w art. 156 § 1, choć z uwagi na treść art. 156 § 1 pkt 7 katalog nie ma charakteru zamkniętego. Nie są one oparte na uznaniu, stąd ich ustalenie musi pociągać za sobą stwierdzenie nieważności, chyba że zachodzi sytuacja pojawienia się tzw. Przesłanki negatywnej. Wykładnia tych przesłanek winna mieć charakter ścieśniający. Zasadniczo istotą tych przesłanek jest: a) brak legitymowanego podmiotu - art. 156 § 1 pkt 1 i 4, b) znaczna ułomność przedmiotu stosunku - pkt 5 i 6, c) fakt, że przedmiot stosunku nie istnieje - pkt 2 i 3

Brak właściwści organu jako przesłanka nieważności nieważność jest skutkiem naruszenia każdego rodzaju właściwości. Na tym tle szczególnego znaczenia nabiera prawidłowe ustalanie właściwości organu i jego wyłączania od udziału w sprawie. W szczególności problemy pojawiają się przy dekoncentracji zadań i przy działaniach organów kolegialnych. Nie zawsze przy tym sądy prawidłowo odróżniają kwestie tzw. nieaktów od decyzji nieważnych. Przy zagadnieniu dekoncentracji podkreśla się konieczność istnienia prawidłowego upoważnienia. Stąd decyzja wydana przez pracownika bez upoważnienia organu jest nieważna. Błędnie powoływana jest niewłaściwość jako podstawa nieważności w przypadku, gdy decyzja rozstrzyga sprawę w ogóle nienależącą do postępowania administracyjnego. W takim przypadku decyzja pozbawiona jest bowiem podstawy prawnej, a więc zachodzi przesłanka druga - art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Oprócz zagadnienia dekoncentracji, problematyka niewłaściwości pojawia się też często przy kwestiach związanych z prawidłowym składem organów kolegialnych. Nie można natomiast utożsamiać z naruszeniem właściwości zarzutu nieprawidłowego powołania osoby, której powierzono funkcje organu. Czym innym jest bowiem istnienie samego organu administracji publicznej, właściwego do rozstrzygania pewnej kategorii spraw, a czym innym to, czy we właściwym trybie powołano piastuna tego organu, tj. osobę fizyczną pełniącą funkcję odpowiadającą nazwie organu i wykonującą jego kompetencje (por. wyrok NSA z 21 czerwca 2007 r., II GSK 62/07, Lex nr 338605).

Brak podstawy prawnej i rażące naruszenie prawa jako przyczyna nieważności Przez brak podstawy prawnej rozumie się fakt, że decyzja rzeczywiście podstawy takiej nie posiada, nie zaś to, iż jej nie wymienia bądź wymienia niewłaściwy przepis i jest to: a) wydanie decyzji poza sferą regulacji prawnej b) wydanie decyzji administracyjnej w sferze stosunków cywilnoprawnych c) oparcie się na przepisach materialnych odnoszących się do stanów faktycznych diametralnie odmiennych od stanów występujących w danej sprawie; d) wydanie decyzji w sprawie, w której uprawnienie lub obowiązek wynikał wprost z ustawy ( e) wydanie decyzji wówczas, gdy przewidziana jest inna forma działania, np. czynności materialnotechniczne

F. decyzja oparta na przepisach aktu normatywnego, w którym organ przekroczył upoważnienie lub go nie posiadał g) decyzja oparta na akcie niebędącym aktem powszechnie obowiązującym

Rażące naruszenie prawa pojęcie rażącego naruszenia prawa odnosi się do przepisów materialnych prawa administracyjnego oraz niektórych przepisów procesowych (które nie stanowią przesłanek do wznowienia postępowania) a także przepisów kompetencyjnych czy z zakresu prawa unijnego unijnych. Do takich rażących naruszeń zalicza się np. nałożenie obowiązków na osobę zmarłą, nałożenie obowiązków na przyszłych spadkobierców adresata decyzji, niewłaściwą reprezentację, wydanie decyzji bez uprzedniego przeprowadzenia prawidłowego postępowania wyjaśniającego, umieszczenie w decyzji warunków zależnych od przyszłej decyzji administracyjnej, wydanie decyzji naruszającej ocenę prawną wyrażoną przez NSA, wydanie decyzji wbrew zakazowi reformationis in peius

Dwa stanowiska rażące naruszenie prawa zachodzi w przypadku naruszenia przepisu niepozostawiającego wątpliwości co do jego bezpośredniego rozumienia. Rażące to więc oczywiste, wyraźne, bezsporne złamanie przepisu (Borkowski), "Rażące naruszenie prawa" to takie, które wywołuje skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia praworządności (tak . A. Zieliński, O "rażącym" naruszeniu prawa w rozumieniu art. 156 k.p.a. Polemiki, PiP 1986, z. 2, s. 104 i n.(np. Zieliński)

Pośrednie stanowisko E. Śladkowska: rażące naruszenie prawa jako naruszenie oczywistego przepisu, ale także dopuszcza błąd w wykładni. Żeby mówić o rażącym naruszeniu prawa, trzeba najpierw rozważyć zaistnienie 5 przestanek: a) decyzja, której zarzuca się, że została wydana z rażącym naruszeniem prawa, posiada podstawę prawną do jej wydania, b) wadliwość, która zarzucana jest decyzji, nie wyczerpuje jednocześnie znamion innych wad nieważności oraz wad stanowiących podstawę do wznowienia postępowania, c) decyzji zarzucana jest sprzeczność z przepisami prawa powszechnie obowiązującego, d) w zakresie objętym decyzją administracyjną obowiązywał niewątpliwy stan prawny, e) sprzeczność treści rozstrzygnięcia zawartego w decyzji z przepisami prawa powszechnie obowiązującego jest bezsporna. Te przesłanki mogą spowodować nienależytą treść decyzji, tj., wydania decyzji o treści, której nie można wyinterpretować z żadnej normy prawnej. Decydująca dla oceny, czy doszło do wydania decyzji z "rażącym naruszeniem prawa", powinna być obiektywna sprzeczność treści decyzji z prawem. Nie stanowi natomiast kryterium rozmiar owej rozbieżności. Do "rażącego naruszenia prawa" dojść może także w wyniku wadliwej wykładni przepisów (E. Śladkowska, Wydanie decyzji administracyjnej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa w ogólnym postępowaniu administracyjnym, LEX 2013, Wnioski końcowe)

W odniesieniu do decyzji opartych na uznaniu administracyjnym rażącym naruszeniem prawa jest tylko szczególnie istotne naruszenie granic tego uznania . W orzecznictwie sądowym wyrażone były także poglądy, że jako "rażącego" nie można traktować takiego rozstrzygnięcia, które wynika z odmiennej interpretacji danej normy. Rażące naruszenie prawa jest bowiem z reguły wyrazem ewidentnego i jasno uchwytnego błędu w interpretowaniu prawa. Wreszcie w orzecznictwie wyrażono także pogląd, że o "rażącym" naruszeniu prawa można mówić jedynie wtedy, gdy stwierdzone naruszenie ma znacznie większą wagę aniżeli stabilność ostatecznej decyzji administracyjnej. Często składy sadowe wydają sprzeczne wyroki zaliczając niektóre naruszenia raz jako rażące naruszenie prawa a raz jako np. brak właściwości ( w sytuacji, gdy przykładowo decyzje wydał organ kolegialny w niewłaściwym składzie).

Uprzednie rozstrzygnięcie sprawy jako przyczyna nieważności Trzecia przyczyna stwierdzenia nieważności to tzw. res iudicata. Nieważną jest decyzja, która ponownie rozstrzyga sprawę już ostatecznie załatwioną. W związku z tym ponowne rozstrzygnięcie przez organ sprawy załatwionej wcześniej decyzją ostateczną jest możliwe tylko po uchyleniu pierwotnej decyzji w ustalonym przez prawo trybie. Dla stwierdzenia, że nastąpiło naruszenie rei iudicatae, istotne znaczenie ma stwierdzenie tożsamości obu spraw. Decyzja ostateczna ma bowiem powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą prawną stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Sprawa musi dotyczyć więc tych samych podmiotów, chyba że w prawa strony zbywalne i dziedziczne wejdą jej następcy prawni albo wprawdzie zmieni się struktura i nazwa organu, ale pozostanie niezmieniona właściwość rzeczowa, czyli nowy organ wejdzie w kompetencje drugiego, który przestał działać. Nie ma tutaj natomiast znaczenia udział podmiotów na prawach strony.

Tożsamość musi dotyczyć też przedmiotu, tj Tożsamość musi dotyczyć też przedmiotu, tj. podstawy prawnej, podstawy faktycznej i treści żądania strony. Zmiana stanu prawnego nie wpływa przy tym na zmianę przedmiotu, jeżeli regulacja prawna została w pełni przejęta przez nowy akt. Stan faktyczny powinien być natomiast brany pod uwagę, jeżeli chodzi o tożsamość sprawy, tylko w odniesieniu do faktów prawotwórczych

Skierowanie decyzji do osoby niebędącej stroną   Nie chodzi o omyłkę w doręczeniu decyzji, lecz o rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach osoby niebędącej stroną, np. skierowanie decyzji o rozbiórce nie wobec właściciela nieruchomości, lecz jej użytkownika, który nie jest ani zarządcą, ani inwestorem. Podobnie dotyczy to sytuacji, gdy decyzję doręczono pełnomocnikowi w przekonaniu, że na niego przechodzą prawa i obowiązki strony

Niewykonalność decyzji jako przyczyna nieważności Piątą przyczyną nieważności jest niewykonalność decyzji, istniejąca w dniu jej wydania i mająca charakter trwały. wchodzi tu w grę zarówno niewykonalność faktyczna, jak i prawna. Pierwsza z nich ma miejsce wówczas, gdy nie ma możliwości technicznych wykonania decyzji, druga - gdy istnieją prawne nakazy lub zakazy stwarzające nieusuwalną przeszkodę w wykonaniu praw i obowiązków wynikających z decyzji. Niewykonalność ta musi istnieć nie tylko w dniu wydania, ale powinna mieć charakter trwały. Powstała później może być podstawą innych działań, np. uchylenia czy stwierdzenia wygaśnięcia decyzji. Decyzja trwale niewykonalna to przy tym taka decyzja, której adresat jest trwale pozbawiony możliwości czynienia użytku z ustanowionych w niej praw lub trwale pozbawiony możliwości wykonania obowiązków

W orzecznictwie podkreśla się, że nie stanowią powodu niewykonalności ani przeszkody ekonomiczne, ani finansowe albo też trudności techniczne czy też negatywne nastawienie adresatów decyzji i innych podmiotów do wykonania decyzji "Nawet znaczny stopień trudności przy wykonywaniu przez zakład pracy obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a w szczególności aktualna konieczność obsługi przestarzałych urządzeń technicznych, nie usprawiedliwia twierdzenia o niewykonalności decyzji organu Państwowej Inspekcji Pracy nakazującej w indywidualnej sprawie wykonanie tego obowiązku"

Czyn zagrożony karą jako przesłanka nieważności Decyzja jest nieważna, gdyby w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą. Dotyczy to takich sytuacji, gdy karą zagrożony jest nie sam fakt podjęcia rozstrzygnięcia, lecz przystąpienie do jego realizacji. Przy czym nie jest tu istotne, czy adresat podjął takie działania. Chodzi przy tym o czynności konieczne do wykonania decyzji, a nie luźno z nią związane lub podejmowane przy okazji decyzji Przez czyn zagrożony karą należy rozumieć każdy czyn zagrożony karą, tj. przestępstwo czy wykroczenie oraz czyn zagrożony karą administracyjną.

Wada nieważności z mocy przepisu szczególnego art. 156 § 1 pkt 7 KPA   Przesłanka ta odsyła do przepisów szczególnych, które ewentualnie wskazują na inne okoliczności nieważności decyzji. Przepisy muszą w sposób wyraźny przewidywać w tej sytuacji sankcję nieważności. Nie ma zbyt wielu takich przepisów. Są to przykładowo obecnie art. 419 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony, dotyczący nieważności uchwały rady nadzorczej Funduszu O Ś, oraz art. 11 tej ustawy czy art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu, dotyczący nieważności uchwały rady gminy.

Negatywne przesłanki: Przesłanki negatywne Negatywne przesłanki: Przedawnienie stwierdzenia nieważności Nieodwracalne skutki prawne Przyczyny te powodują niemożność stwierdzenia nieważności decyzji, a jedynie określenie, że została ona wydana niezgodnie z prawem, co otwiera drogę do roszczeń odszkodowawczych.  

Przedawnienie Upływ czasu, tj. 10 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, nie występuje przy wszystkich przesłankach. Wobec decyzji wydanej bez podstawy prawnej lub rażąco naruszającej prawo, niewykonalnej i takiej, która może wywołać czyn zagrożony karą, może nastąpić stwierdzenie nieważności nawet po upływie tego okresu. dziesięcioletni okres przedawnienia liczy się od daty doręczenia lub ogłoszenia decyzji do daty wydania decyzji w sprawie jej nieważności, a nie do daty złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności tej decyzji

Przesłanka nieodwracalnych skutków prawnych dotyczy wszystkich przyczyn nieważności wymienionych w art. 156 § 1. Nieodwracalności skutków prawnych nie można utożsamiać z niemożliwością przywrócenia stanu faktycznego istniejącego przed wydaniem wadliwej decyzji. Z nieodwracalnością skutków prawnych mamy do czynienia wtedy, gdy brak przepisów prawnych, które mogłyby stanowić dla organu administracji podstawę prawną do podjęcia aktów lub czynności mogących cofnąć, znieść lub odwrócić skutki prawne wywołane przez decyzję administracyjną dotkniętą wadą nieważności

nieodwracalność skutków prawnych dotyczy trzech sytuacji: gdy przestał istnieć przedmiot, którego prawo dotyczyło, gdy podmiot, któremu prawo przysługiwało, utracił zdolność do zachowania tego prawa, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego, np. wygasła instytucja stanowiąca źródło prawa

Postępowanie Ma charakter nadzorczy, zaś wniosek jest bezwzględnie dewolutywny, za wyjątkiem orzekania przez SKO lub ministra - Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji w przypadkach wymienionych w art. 156 jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze - ten organ Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności może zostać wszczęte z urzędu lub na żądanie strony. Z urzędu zostaje ono wszczęte, gdy organ sam podejmie wiadomość o przyczynie nieważności (np. od innego organu, który zawiesi postepowanie wznowieniowe, podejrzewając, że decyzja dotknięta jest wadą nieważności), albo gdy wiadomość tę uzyska wskutek wpłynięcia skargi od osoby trzeciej, albo gdy złoży sprzeciw prokurator lub żądanie takie wpłynie od Rzecznika Praw Obywatelskich lub osoby trzeciej działającej na prawach strony. Organ może odmówić żądaniu organizacji społecznej (jako podmiotowi na prawach strony) w drodze postanowienia, na które służy zażalenie - zgodnie z art. 31 § 2 k.p.a. Nie może natomiast odmówić żądaniu rzecznika i prokuratora - w tym przypadku musi wszcząć postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności, chyba, że stwierdzi formalną niedopuszczalność postepowania w oparciu o art. 61a kpa

Postępowanie może zostać też wszczęte na żądanie strony Postępowanie może zostać też wszczęte na żądanie strony. Stroną jest przy tym każda strona postępowania, w którym wydano wadliwą decyzję (postanowienie), a także osoba, która nie jest stroną, ale decyzja została do niej skierowana. W przypadku decyzji nieostatecznej stronie służy prawo wyboru pomiędzy odwołaniem a wnioskiem o stwierdzenie nieważności.

Etapy postępowania wszczętego na żądanie strony Formalny – badanie dopuszczalności wszczęcia kończy się albo odmową wszczęcia postępowania (postanowienie) – z przyczyn przeszkód formalnych albo przejściem do drugiego etapu. Merytoryczny – badanie zaistnienia przyczyn nieważności Kończy się wydaniem decyzji

W pierwszej fazie bada się jedynie kwestie formalne W pierwszej fazie bada się jedynie kwestie formalne. Postępowanie wyjaśniające winno w tym przypadku dotyczyć takich kwestii jak wniesienie żądania przez legitymowany podmiot, mający zdolność do czynności prawnych, wskazania podstawy z art. 156 § 1 k.p.a. Badanie podstaw formalnoprawnych dotyczy jednak nie tylko istnienia strony, ale i przedmiotu sprawy. Stąd przesłanką odmowy wszczęcia postępowania jest także skierowanie podania o stwierdzenie nieważności w stosunku do takiej formy działania, do której nie odnosi się instytucja nieważności. Nie może ono natomiast odnosić się do wyjaśnienia kwestii, czy przyczyny nieważności rzeczywiście miały miejsce, to powinno być bowiem wyjaśnione w dalszym postępowaniu. Pierwsza faza kończy się wszczęciem postępowania na zasadach ogólnych , gdy spełnione są warunki formalnoprawne, bądź postanowieniem o odmowie wszczęcia, gdy warunki te nie są spełnione. Postanowienie o odmowie wszczęcia postepowania w sprawie nieważności jest wydawane na zasadach ogólnych znanych postępowaniu zwyczajnego – 61a KPA i służy na nie zażalenie. Regulacja ta usunęła tryb decyzji jako formę odmowy wszczęcia postepowania (2011 rok)

Z chwilą doręczenia stronie informacji o wszczęciu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności rozpoczyna się nowa faza postępowania, której celem jest wydanie decyzji o stwierdzeniu względnie odmowie stwierdzenia nieważności. Postępowanie to prowadzone jest jako postępowanie przed organem pierwszej instancji zgodnie z regułami kodeksu postępowania administracyjnego. Przedmiotem tego postępowania jest wyjaśnienie kwestii, czy w sprawie wystąpiły przesłanki nieważności. W razie zaś ustalenia jednej z wad decyzji organ zobowiązany jest ustalić, czy w sprawie nie występuje przesłanka negatywna

Wstrzymanie wykonania decyzji Wniosek o stwierdzenie nieważności nie jest suspensywny. Wstrzymanie wykonania decyzji następuje z urzędu lub na wniosek przez organ uprawniony do rozpatrzenia wniosku o stwierdzenie nieważności. Wstrzymanie wykonania decyzji jest obligatoryjne, o ile organ stwierdzi prawdopodobieństwo wystąpienia wady z art. 156 § 1. Ten obowiązek ulega wzmocnieniu w przypadku sprzeciwu prokuratora, gdyż zgodnie z art. 187 organ ma wówczas obowiązek niezwłocznie rozpatrzyć, czy zachodzi potrzeba wstrzymania wykonania decyzji do chwili załatwienia sprzeciwu. Nie oznacza to jednak każdorazowo konieczności wstrzymania, tylko niezwłocznego rozpatrzenia tej kwestii. W przypadku wstrzymania wystarcza tylko prawdopodobieństwo wystąpienia wady. Strona nie ma obowiązku ani uprawdopodobniania, ani nawet wykazywania prawdopodobieństwa tego, jednak ponosi wówczas ryzyko odmowy

Wstrzymanie wykonania może nastąpić już we wcześniejszej fazie, w trakcie postępowania wyjaśniającego dotyczącego dopuszczalności stwierdzenia nieważności, jak i później - do czasu wydania decyzji. Organ wydaje w tej sprawie postanowienie, które jest zaskarżalne tylko wtedy, gdy przewiduje wstrzymanie wykonania decyzji.

Rodzaje decyzji Decyzja O odmowie stwierdzenia nieważności O stwierdzeniu nieważności O umorzeniu postępowania O stwierdzeniu wydania decyzji z naruszeniem prawa

Decyzja stwierdzająca nieważność jest podejmowana tylko wtedy, gdy decyzja dotknięta jest w sposób niewątpliwy jedną z wad określonych w art. 156 § 1 Decyzja stwierdzająca nieważność winna mieć charakter kasacyjny. Nie może ona regulować kwestii merytorycznych, a nawet w uzasadnieniu nie powinna wskazywać pożądanego przyszłego rozwiązania. Stwierdzenie nieważności decyzji czy naruszenia prawa może dotyczyć nie tylko całej decyzji, ale również jej części.

Decyzja wydana w postępowaniu o stwierdzenie nieważności jest decyzją w nowej sprawie, a więc decyzją pierwszej instancji, i służy od niej odwołanie lub wniosek o powtórne rozpatrzenie sprawy Decyzja stwierdzająca nieważność jest decyzją deklaratoryjną, działającą ex tunc. Oznacza to, że nawiązuje ona do stanu prawnego z dnia wydania wadliwej decyzji . Skutkiem stwierdzenia nieważności jest powrót sprawy do ponownego rozpatrzenia, do postępowania głównego w zależności od tego, czy unieważniona została decyzja pierwszej czy drugiej instancji. Organ ponownie rozpatrujący sprawę rozstrzygnie ją merytorycznie albo wyda decyzję o umorzeniu. Jeżeli w oparciu o decyzję nieważną została wydana decyzja w innej sprawie, stanowi ona podstawę do wznowienia postępowania

decyzje stwierdzające naruszenie prawa są wydawane w razie zaistnienia przesłanek negatywnych powodują, że zaskarżona decyzja pozostaje w obrocie prawnym, stronie służy jedynie prawo do odszkodowania na takich samych zasadach jak w przypadku wznowienia. Decyzja o umorzeniu postępowania zapada wówczas, gdy w postępowaniu tym strona zmarła w jego trakcie, a nie wchodzą w jej prawa następcy prawni, lub gdy sprawa stała się z innego powodu bezprzedmiotowa, nie może być jednak podstawą jej wydania brak przesłanek do stwierdzenia nieważności

Odszkodowanie Na tych samych zasadach jak przy wznowieniu –w razie stwierdzenia nieważności decyzji lub stwierdzenia wydania decyzji niezgodnie z prawem.

Korzystałem Komentarze do KPA w Lex 2013