Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Obecnie bardzo dużo mówi się o kryzysie gospodarczym, który zaczął się w 2008 roku w Stanach Zjednoczonych i którego skutki do dziś odczuwa prawie cały świat. Kryzys gospodarczy czy spowolnienie rozwoju nie jest jednak niczym bardzo wyjątkowym. Studiując historię gospodarczą świata lub poszczególnych państw, możemy zauważyć, że okresy szybkiego wzrostu zwykle przeplatają się z okresami spadku tempa rozwoju gospodarki, czy nawet z okresowym kurczeniem się gospodarek.

Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Co to jest cykl koniunkturalny? Podstawowe wskaźniki w cyklu koniunkturalnym Działania rządu podczas kryzysu Zrównoważony wzrost Podczas zajęć dowiemy się, co to jest cykl koniunkturalny i jakie podstawowe wskaźniki są charakterystyczne dla faz cyklu, co rząd może zrobić podczas kryzysu dla polepszenia sytuacji gospodarczej i czy w ogóle jest jakaś recepta na kryzys, a także jaki rodzaj wahań koniunktury jest dla gospodarki najlepszy.

Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy spadek wzrost boom gospodarka czas recesja Cykl koniunkturalny ma kształt następujących po sobie gór i dolin. Można w nim wyróżnić dwie podstawowe fazy – fazę spadku, w której maleje aktywność gospodarcza oraz fazę wzrostu, w której gospodarka rozwija się coraz szybciej, a poziom aktywności gospodarczej rośnie. W cyklu gospodarczym wyróżniamy również dwa momenty szczytowe – boom, czyli moment kiedy gospodarka rozwija się najszybciej i po którym zwykle następuje spadek aktywności gospodarczej, oraz recesję (dno), czyli najgorszy dla gospodarki moment cyklu. Po nim jednak znowu następuje faza wzrostu i gospodarka zaczyna się rozwijać. W każdej gospodarce możemy wyróżnić przedstawiony cykl koniunkturalny, choć oczywiście nie jest on taki idealny jak na przedstawionym rysunku.

Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Wykres przedstawia stopę wzrostu PKB Polski w latach 1996–2011. Poszczególne słupki pokazują, o ile w stosunku do roku poprzedniego wzrosło PKB Polski. Gruba zielona linia jest linią trendu. Choć linia trendu nie jest idealną sinusoidą, możemy zobaczyć, że w ciągu ostatnich lat w Polsce mieliśmy dwa okresy spowolnienia gospodarczego – jeden na początku lat 2000 i drugi po roku 2008. W 2012 roku tempo wzrostu PKB w Polsce spadło do ok. 2%, a rok 2013 może być jeszcze gorszy – rozpoczęła się więc kolejna faza spowolnienia. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Na poprzednim wykresie przedstawialiśmy cykl koniunkturalny, pokazując zmiany tempa rozwoju gospodarki mierzone tempem wzrostu PKB. Jednak wraz ze zmianami cyklu zmieniają się również inne wskaźniki makroekonomiczne, miedzy innymi poziom bezrobocia. W spadkowej fazie cyklu spada produkcja, w związku z tym spada również zatrudnienie – przedsiębiorstwa nie zatrudniają nowych pracowników, a czasem nawet zwalniają tych, którzy pracowali do tej pory. Na wykresie na znaną wam z poprzedniego wykresu linię trendu pokazującą cykl koniunkturalny nałożona została linia trendu pokazująca wysokość stopy bezrobocia. Jasnozielone słupki pokazują stopę bezrobocia w poszczególnych latach, przeliczoną w ten sposób, by rok poprzedni był równy 100%. Możemy zauważyć, że kiedy wzrost gospodarczy hamuje, bezrobocie rośnie, choć nie dzieje się to natychmiast. Przedsiębiorcy potrzebują czasu, by zoptymalizować zatrudnienie. Zasada ta działa niestety również w sytuacji szybkiego wzrostu – przedsiębiorcy nie od razu zatrudniają nowych pracowników. Aby stopa bezrobocia spadła, dobra koniunktura musi się utrzymywać dłużej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Jeśli popatrzymy na wykres przedstawiający podstawowe wskaźniki gospodarcze – jakimi są wzrost PKB, poziom cen w gospodarce (inflacja) oraz dochody realne ludzi w kraju – widzimy, że wielkości te zmieniają się również w ramach cyklu gospodarczego. Nie są to jednak zmiany natychmiastowe – poszczególne rynki i instytucje potrzebują czasu, by odpowiednio zareagować na zmianę koniunktury, a zastosowane przez nich rozwiązania również nie przynoszą natychmiastowych efektów. Jeśli na przykład przedsiębiorca widzi, że jego sprzedaż rośnie, to może podnieść płacę swoim pracownikom, chcąc ich zachęcić do wydajniejszej pracy, lub zatrudnić nowych pracowników. Zwiększa to dochody ludzi. Nie zapominajmy jednak, że w gospodarce istnieje również zjawisko inflacji, która zwykle rośnie podczas wzrostu gospodarczego. Dzieje się tak między innymi również dlatego, że ludzie mają większe dochody, co powoduje wzrost popytu, a w konsekwencji wzrost cen. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Wykres przedstawia jednostkowe koszty pracy w kilku wybranych krajach europejskich w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Zwróćcie uwagę, że kraje, których rządy pozwalały na szybki wzrost kosztów pracy, a więc pensji oraz innych obciążeń pracodawców wynikających z zatrudnienia pracownika, mają dziś największe kłopoty. W dużo lepszej kondycji jest gospodarka Niemiec, gdzie koszty pracy utrzymywane były na niskim poziomie i pozwoliły na utrzymanie konkurencyjności tej gospodarki nawet w czasach światowego kryzysu. Niezmiernie ważne jest zatem, by płace nie rosły szybciej niż wydajność pracy. Pracodawcy w Grecji, Hiszpanii czy Włoszech są zmuszeni do drastycznych cięć kosztów, co powoduje ogromne niezadowolenie społeczne w tych krajach.

Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy gospodarka czas wzrost umożliwiający osiągnąć wyższy niż poprzednio poziom rozwoju wzrost konieczny, aby osiągnąć poziom gospodarki sprzed fazy spadku Wróćmy jeszcze na chwilę do rysunku przedstawiającego cykl koniunkturalny. Wiemy już, że cykl koniunkturalny jest charakterystyczny dla wszystkich gospodarek rynkowych i właściwie powinniśmy się przyzwyczaić do myśli, że będziemy żyć w świecie, w którym raz jest lepiej a raz gorzej. Najważniejsze jest – i do tego powinny dążyć wszystkie państwa – by w długim okresie gospodarka się rozwijała. Na naszym wykresie taki stały rozwój pokazuje gruba pomarańczowa linia – linia trendu dla tego konkretnego cyklu koniunkturalnego. Będzie ona linią rosnącą tylko wtedy, kiedy każdy kolejny okres wzrostu pozwoli nie tylko na powrót gospodarki do stanu sprzed fazy recesji, ale będzie trwał na tyle długo, by gospodarka mogła osiągnąć wyższy poziom.

Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Ekonomia stosowana 24 Wzloty i upadki, czyli cykl gospodarczy Podstawowe narzędzia wpływu na cykl koniunkturalny to: polityka fiskalna – podatki, wydatki państwa, dług publiczny polityka monetarna – podaż pieniądza Państwa mają dwa podstawowe zestawy narzędzi pozwalające wpływać na cykl koniunkturalny. Są to: 1) prowadzona przez rząd polityka fiskalna, której narzędziami są wszelkiego rodzaju podatki nakładane na ludzi i firmy, decydowanie o wydatkach państwa i co się z tym wiąże decyzje o wysokości długu publicznego; 2) prowadzona przez bank centralny polityka monetarna, której narzędziami są między innymi stopy procentowe, operacje otwartego rynku czy stopa rezerw obowiązkowych. Z racji niezależności dwu instytucji stosujących oba rodzaje polityk, prowadzenie polityki gospodarczej może być trudne, szczególnie dla rządu, który oprócz kierowania się dobrem gospodarki zawsze narażony jest na pokusę poluźnienia polityki fiskalnej, co mogłoby przełożyć się na zdobycie większej liczby głosów w kolejnych wyborach. Członkowie rządu powinni mieć świadomość, że z punktu widzenia długofalowego rozwoju gospodarczego najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie restrykcyjnej polityki fiskalnej, polegającej na utrzymywaniu stosunkowo wysokiego poziomu opodatkowania, obniżaniu wydatków państwa i utrzymywaniu długu publicznego na jak najniższym poziomie.