Żywienie koni Żywienie koni jest bardzo ważnym elementem pracy hodowlanej. Niedożywienie powoduje zmniejszenie wartości użytkowej koni, a więc i słabe wyniki sportowe. Niedożywione klacze dają słabe potomstwo, a ogiery są złymi rozpłodnikami. Również przekarmienie ma ujemne skutki, zwłaszcza dla koni po urazach kończyn, gdzie każdy dodatkowy kilogram jest silnie odczuwany przez nogi. Bez względu na sposób użytkowania koni można dopatrzeć się pewnych ogólnych zasad, których lepiej się trzymać. Można w ten sposób uniknąć wielu nieprzyjemnych sytuacji.

Dawka pokarmowa powinna zawierać w optymalnych proporcjach podstawowe składniki takie jak: -         białko -         włókno -         elementy mineralne -         witaminy -         i inne składniki biologicznie czynne. Musi być ona tak ułożona, aby z jednej strony stwarzała możliwości pobrania i przetworzenia, a z drugiej była źródłem odpowiedniej ilości składników pokarmowych na potrzeby bytowe i produkcyjne. Dobowe zapotrzebowanie na składniki pokarmowe określa się w jednostkach pokarmowych. Przy układaniu dawki należy znać również wartość pasz mierzoną w tych samych jednostkach, co zapotrzebowanie. Dobrą kondycję zwierzęcia można uzyskać tylko przy dobrym skomponowaniu dawki pokarmowej, gdyż nadmiar składników pokarmowych może być równie szkodliwy co ich niedobór.

Przy określaniu zapotrzebowania konia na składniki pokarmowe należy brać pod uwagę: -         typ użytkowy oraz kierunek przyszłego użytkowania -         rasę i związaną z nią końcową masę ciała -         płeć i stan fizjologiczny -         wiek -         porę roku, odłączenia źrebiąt od matek -         intensywność wychowu, określoną ilością ruchu, warunkującego wychowanie konia o dużych walorach użytkowych -         w przypadku koni roboczych i sportowych intensywność użytkowania   Zapotrzebowanie koni na energię wyrażane jest najczęściej w megadżulach (MJ) lub kilokaloriach (kcal) energii strawnej (ES).

Zapotrzebowanie bytowe oznacza tą ilość energii, która jest potrzebna zwierzęciu do utrzymania się przy życiu i sprawności fizycznej przy zachowaniu stałej masy ciała. Określa więc ilość energii na przemianę podstawową oraz, dodatkowo, energię potrzebną na umiarkowany ruch ( stanie, kładzenie się ), na pobieranie paszy, trawienie i ogrzanie ciała. Potrzeby te wzrastają proporcjonalnie do masy ciała. Dla pokrycia potrzeb bytowych na energię u konia wystarcza podanie w dawce dobrych jakościowo pasz objętościowych

  Zapotrzebowanie produkcyjne na energię, zwłaszcza u koni pracujących, zależy od wielu czynników, jak: -         rodzaj pracy -         kondycja -         trening i zmęczenie konia -         temperatura środowiska oraz skład dawki pokarmowej i wzrasta wraz z intensywnością pracy. Pokrycie potrzeb produkcyjnych zwierząt wymaga wprowadzenia do dawki pasz treściwych. Przy ocenie potrzeb koni należy brać pod uwagę ich dużą zmienność indywidualną, co utrudnia ścisłe określenie zapotrzebowania. Praca powoduje wzrost zużycia przede wszystkim energii, ale dla zapewnienia właściwego poziomu przemian zaleca się zachować w dawkach dla koni pracujących takie same proporcje między energią a białkiem jak w dawce bytowej. Dużą rolę w określaniu zapotrzebowania na energię odgrywa rasa i typ użytkowy konia. Konie ras gorącokrwistych energię pasz wykorzystują głównie do ruchu. Konie ras zimnokrwistych zużytkowują ją na przyrost tkanek, głównie mięśniowej i tłuszczowej.

Białko Białko jest bardzo ważnym składnikiem paszy. Młodym koniom potrzebne jest do prawidłowego wzrostu i rozwoju, budowania masy rosnącego organizmu, zaś dorosłym i pracującym do odbudowy zużytych tkanek, wytworzenia mięśni, mleka, wzrostu płodów oraz produkcji nasienia. Jest charakterystycznym związkiem budulcowym występującym w organizmach żywych. Konie poddawane treningowi wymagają dodatku białka do paszy ze względu na ciągły wzrost masy mięśniowej oraz szybszą przemianę materii. Należy jednak pamiętać, że potrzeby białkowe rosną tylko w niewielkim stopniu wraz ze wzrostem aktywności mięśni i mogą być pokrywane zwiększonym pobieraniem paszy. Podawanie nadmiernej ilości białka wpływa niekorzystnie na wydolność organizmu, spada szybkość koni, znacznie bardziej się pocą i ciężko dyszą.     Nadmiar białka w paszy może być wykorzystany na pokrycie zapotrzebowania na energię lub zostać osadzony jako tłuszcz. Objawami niedoboru białka w organizmie mogą być: zmniejszony apetyt powodujący niedostateczne pobieranie energii, co w rezultacie objawia się zmniejszeniem masy ciała zwierzęcia oraz zahamowaniem wzrostu i rozwoju u młodych osobników.     Konie są bardziej wrażliwe na nadmiar niż na niedobór białka w paszy. Częściej zdarza się, że gorsze wyniki sportowe osiągane przez konie wynikają właśnie nie z niedoboru a z nadmiaru białka w paszy.

Energia Energia jest niezbędna do utrzymania procesów życiowych, a szczególnie do wykonywania ruchów mięśni, do syntezy tkanek, ogrzania ciała, utrzymania procesów osmozy. Stopień przemian energii na pracę może zależeć od budowy zwierzęcia, rozwoju mięśni, temperamentu, szybkości i intensywności wykonywanej pracy oraz sposobu żywienia. Wykorzystanie energii paszy na pracę u konia określane jest na 20-35 %, występują jednak dość znaczne wahania. Głównym źródłem energii dla koni są związki bezazotowe wyciągowe jak np. skrobia oraz włókno surowe (np. celuloza). W mniejszym stopniu konie wykorzystują na cele energetyczne tłuszcze, a w jeszcze mniejszym białka (gdyż nie wykorzystują energii z grupy aminowej). Prawidłowo żywiony koń powinien czerpać energię z węglowodanów i tłuszczy, białko zaś ma służyć jako składnik budulcowy. Poza łatwo strawnymi związkami bezazotowymi wyciągowymi wraz z paszą dostarczane są także węglowodany strukturalne, czyli włókno. Zalicza się do nich celulozę, hemicelulozę oraz nie trawioną ligninę. Są one rozkładane wyłącznie przez enzymy mikroorganizmów bytujących w przewodzie pokarmowym.  Dodatkową rolą włókna jest zmuszanie koni do dokładniejszego rozgryzania paszy. Włókno rozpulchnia treść pokarmową, wywołuje uczucie sytości i stwarza w przewodzie pokarmowym warunki niezbędne do prawidłowego działania mikroorganizmów. Powiększa objętość treści pokarmowej wiążąc wodę, przez co powoduje łatwiejsze przenikanie do cząsteczek paszy.

Zwiększa powierzchnię działania enzymów trawiennych, a poprzez drażnienie ścianek przewodu pokarmowego wzmaga sekrecję soków trawiennych, przyspiesza perystaltykę, co sprawia, że treść szybciej przechodzi przez przewód pokarmowy. Składniki mineralne Składniki mineralne są niezbędne do rozwoju i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełnią funkcje strukturalne (wchodzą w skład kośćca i tkanek miękkich) oraz budulcowe, są składnikami płynów ustrojowych, wielu enzymów i hormonów, biorą udział w ich aktywacji. Regulują ciśnienie osmotyczne płynów, utrzymują równowagę kwasowo-zasadową ustroju przez odpowiednie stężenie jonów. Ogólnie związki mineralne dzielimy na makroskładniki: Ca, P, Na, Cl, Mg, K oraz mikroskładniki: Fe, Cu, Zn, Mn, CO, J, Se, Si, Cr, F.

Najwięcej w organizmie jest wapnia i fosforu Najwięcej w organizmie jest wapnia i fosforu. Przeważająca ich część znajduje się w kośćcu, reszta wchodzi w skład tkanek miękkich. Występują pod postacią fosforanu wapnia. Wapń razem z potasem reguluje pracę serca oraz wpływa na pobudliwość nerwową, uczestniczy w kształtowaniu zasadowo-kwasowej równowagi krwi, a także w procesie jej krzepnięcia. Fosfor zaś jest składnikiem wielu związków wysokoenergetycznych stanowiących źródło energii użytecznej biologicznie w tkance mięśniowej. Zapotrzebowanie na niego wzrasta wraz z intensywnością treningu. Nadmiar wapnia pogarsza wykorzystanie fosforu, jak również i innych składników mineralnych. Dodatkowo przy nadmiarze energii w dawce mogą powstawać anomalie rozwojowe kości, co ma wpływ na ich wytrzymałość, zwłaszcza u koni rosnących. Nieprawidłowe dawkowanie tych pierwiastków wywołuje zaburzenia w procesie kostnienia – krzywica, nakostniaki. Zdolność wykorzystania tych składników z paszy zależy w dużym stopniu od ilości witaminy D, która odgrywa szczególną rolę w resorpcji i w wbudowywaniu ich w szkielet.Wraz z ich niedoborem zachodzą zmiany w kościach objawiające się kulawizną, utrudnionym chodem, zgrubieniami i bolesnością stawów.

Kolejnymi bardzo istotnymi pierwiastkami są sód i chlor Kolejnymi bardzo istotnymi pierwiastkami są sód i chlor. Oba te pierwiastki w postaci chlorku sodu wydalane są z organizmu konia wraz z potem oraz przede wszystkim z moczem. Dlatego zapotrzebowanie na nie w dużej mierze zależy od ich ilości wydalanej z organizmu w zależności od wysiłku, temperatury otoczenia. Jeżeli ciężko pracujące konie nie otrzymują potrzebnego dodatku soli, wykazują objawy przemęczenia i przegrzania, zaś długookresowy niedobór spowoduje utratę apetytu, gorsze przetwarzanie paszy na energię. Dlatego duże znaczenie ma podawanie koniom lizawek. Są one smaczne, konie chętnie je zjadają, przez co mogą być nośnikiem innych związków mineralnych, które można do nich domieszać. 

  Do prawidłowego przebiegu przemian enzymatycznych w organizmie niezbędny jest magnez, gdyż jest on aktywatorem licznych enzymów. Wchodzi także w skład tkanek nerwowej i mięśniowej. Jego niedobór może wywołać zaburzenia nerwowe. Większa zawartość związków azotowych w dawce oraz jej mniejsza wartość energetyczna wpływają na pogorszenie przyswajalności magnezu.     Do utrzymania odpowiedniego stosunku między sodem, wapniem i magnezem niezbędny jest potas. Odgrywa on istotną rolę w utrzymaniu właściwej pobudliwości nerwów i mięśni a także odpowiedniego ciśnienia osmotycznego, zwiększa przepuszczalność błon komórkowych. Jego niedobór powoduje gorszy rozwój, szybsze męczenie, brak apetytu. Może wystąpić przy długotrwałych biegunkach, silnym poceniu się oraz przy jednostronnym żywieniu ziarnem zbóż i produktami zbożowymi.

Pomimo małej ilości w organizmie bardzo ważne jest żelazo      Pomimo małej ilości w organizmie bardzo ważne jest żelazo. Jest składnikiem hemoglobiny we krwi, mioglobiny w mięśniach oraz enzymów redukujących i utleniających. Jego niedobór powoduje anemię, słaby wzrost, ospałość, bladość zewnętrznych błon śluzowych, wzmożone działanie serca i oddychania, łatwiejsze uleganie stresom i chorobom. Wydalanie żelaza u koni jest niewielkie, ale jego rezerwy mogą się wyczerpać przy zranieniach lub przy robaczycach które mogą powodować perforację ścianek jelita.     Bardzo istotnym mikroelementem jest miedź. Odgrywa bowiem bardzo ważną rolę w syntezie hemoglobiny, wchodzi w skład wielu metaloenzymów, które w połączeniu z aminokwasami biorą udział w przemianie materii, w tym w oddychaniu komórkowym. Jej niedobór jest rzadko spotykany, aczkolwiek może wywołać deformacje kości powstające wskutek niedostatecznego kostnienia chrząstek. Następuje także zwolnienie tempa wzrostu, zmniejszenie długości kończyn, zgrubienia stawów, pękanie naczyń krwionośnych a także zaburzenia nerwowe i osłabienie syntezy tłuszczów. Zmiany w kośćcu wywołuje niedobór miedzi z równoczesnym wysokim poziomem cynku.

Cynk wchodzi w skład wielu enzymów Cynk wchodzi w skład wielu enzymów. Dłużej trwający niedobór powoduje zmiany w kopytach, utratę sierści, łuszczenie skóry, w późniejszym okresie choroby następują zmiany wokół pyska i nozdrzy. Głównym narządem gromadzącym cynk jest trzustka, zaś zdolność organizmu do gromadzenia oraz uwalniania jego rezerw jest ograniczona, z wyjątkiem kości. Zapotrzebowanie na cynk w pełni zaspokajane jest przez pasze naturalne.      Składnikiem kierującym syntezą białka, tłuszczu, cholesterolu i cukrowców jest mangan. Niedobór może powodować zakłócenia w przemianie węglowodanów, która jest ważna dla koni ze względu na duże potrzeby energetyczne. Ma duże znaczenie dla wzrostu, rozwoju kośćca i czynności ośrodkowego układu nerwowego. Przy niedoborze dochodzi do znacznego zmniejszenia długości, gęstości i wytrzymałości kości na złamania      Ściśle związany z działaniem witaminy E jest selen. Zapobiega zwyrodnieniu mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego. Należy jednak pamiętać, że konie źle go tolerują, jego nadmiar powoduje wypadanie włosów z grzywy i ogona oraz oddzielenie się puszki kopytowej.      Zaleca się także uzupełnianie dawki pokarmowej dla koni wyścigowych chromem. Zwiększa on żywotność i wytrzymałość w czasie wysiłku oraz odporność na stres.

Witaminy Witamina A przejawia swoje główne działanie w zewnętrznych warstwach komórek skóry i śluzówek. Jej niedobór powoduje rogowacenie naskórka, wysychanie błon śluzowych, pękanie i kruszenie się rogu kopytowego. Mogą także wystąpić uszkodzenia ścięgien. Jednak zbyt duże dawki stosowane przez dłuższy czas są niebezpieczne, gdyż powodują kruchość, a w konsekwencji i łamliwość kości oraz nadmierne łuszczenie się naskórka. Ma bezpośredni wpływ na procesy wytwarzania przeciwciał, stymulując w ten sposób naturalną odporność organizmu. Witamina A występuje w paszach zielonych i sianie (główne jej źródło) w postaci prowitaminy – karotenu. Konieczne jest regularne dostarczanie karotenu, gdyż nie może być on, w przeciwieństwie do samej witaminy, magazynowany w organizmie. Uzupełnianie jego ilości w dawce konieczne jest zwłaszcza zimą .

Witamina D, zwana przeciwkrzywiczną stymuluje przemiany wapniowo-fosforowe w organizmie oraz bezpośrednio reguluje wchłanianie tych pierwiastków z jelit, odkładanie wapnia i fosforu w szkielecie oraz ich wydalanie przez nerki. Witamina ta jest zwłaszcza istotna w przypadku młodych, rosnących zwierząt. Jej niedobór może spowodować krzywicę, sztywność chodów, opuchlizny stawów a także nadwrażliwość. Dobrym jej źródłem jest pasza suszona na słońcu, czyli w przypadku koni – siano. Witamina E jest naturalnym czynnikiem hamującym procesy utleniania w tkankach, warunkuje prawidłową przemianę glikogenową w mięśniach i wątrobie. Odpowiada także za tworzenie przeciwciał a także działanie antytoksyczne w przemianie komórkowej. Zapobiega zwyrodnieniom wątroby i degeneracji mięśni, współdziałając z witaminą C, zwiększa odporność na stres cieplny, przyczynia się do zachowania sprawności fizjologicznej mięśni, naczyń krwionośnych i błon śluzowych. Jest substancją nietrwałą, szczególnie podatną na rozkład przez niektóre związki nieorganiczne. Zwiększenie w dawce pokarmowej konia pasz zawierających znaczne ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, jak np. siemię lniane, powoduje większe zapotrzebowanie na tę witaminę. Poza tym jej funkcje w organizmie są ściśle związane z działaniem selenu.

Witamina K jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesu krzepnięcia krwi. Jej niedobór powoduje zaburzenia procesu krzepnięcia lub wydłużenie jego czasu, pękanie naczyń krwionośnych i zaburzenia wzrostu. Spośród witamin grupy B, najlepiej poznano i funkię i zapotrzebowania na witaminę B1 i B2 oraz biotynę. Witamina B1 (tiamina) jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania mięśnia sercowego, tkanki nerwowej oraz przewodu pokarmowego – prawidłowa absorpcja tłuszczu, perystaltyka, aktywność enzymów. Przy jej niedoborze można zaobserwować brak apetytu, apatię, biegunki, zahamowanie wzrostu, zmniejszone wykorzystanie energii paszy, zaburzenia w gospodarce wodnej i przemianie węglowodanów. Wskazane jest dodatkowe podawanie tej witaminy koniom wyścigowym gdyż zapotrzebowanie na nią wzrasta wraz z intensywnością pracy. Jednak nadmierne jej ilości mogą przyczynić się do zwiększenia pobudliwości u nerwowych osobników.

Witamina B2 (ryboflawina) Jej niedobór można najczęściej zaobserwować w okresie szybkiego wzrostu i rozwoju – powoduje gorsze wykorzystanie paszy, co prowadzi do zahamowania wzrostu zwierząt. Może także powodować wzrost uderzeń serca, serce się powiększa, występuje zmęczenie organizmu. Jej niedobór jest najczęstszy ze wszystkich witamin z grupy B. Obecność biotyny w paszy decyduje o prawidłowym przebiegu przemiany węglowodanów, a także ładnym wyglądzie sierści.

Woda jest najpoważniejszym składnikiem organizmu końskiego Woda jest najpoważniejszym składnikiem organizmu końskiego. Stanowi 60% jego wagi. Wszystkie funkcje życiowe odbywają się przy udziale odpowiedniej ilości wody. Jej brak powoduje naruszenie równowagi wewnętrznej. Woda jest środkiem, który rozprowadza składniki odżywcze przez naczynia krwionośne i chłonne do wszystkich części ciała. Z drugiej zaś strony z wodą są wydalane z organizmu ostateczne produkty przemiany materii. Woda odgrywa również ważną rolę w wydzielaniu nadmiaru ciepła przez organizm. I tak brak dostatecznej ilości wody powoduje, że trawienie oraz wchłanianie odbywa się wolniej a produkty rozkładu zbyt długo są zatrzymywane w organizmie, krew się zagęszcza, temperatura ciała wzrasta. Jeśli w chwili pragnienia nie damy koniowi wody, potrzebna ilość musi być pobrana z wody wchodzącej w skład tkanek, powodując utratę sił i ograniczenie odporności organizmu. Podstawową część wody koń wypija lub pobiera jako składnik paszy. Przy silnym odwodnieniu, po stracie 12 –15 % wody, może nastąpić zejście śmiertelne

Zasady pojenia koni (nie dotyczą one stajni gdzie są zamontowane poidła automatyczne): Poić konie należy rano, w południe i wieczorem przed karmieniem. Latem wskazane jest poić częściej (4 – 5 razy). Jeśli konie ciężko pracują, zaleca się również pojenie w nocy, aby konie z rana mniej piły i co za tym idzie, w ciągu dnia mniej się pociły. Poić należy na pół godziny przed podaniem paszy treściwej.  Po karmieniu ziarnem nie należy poić wcześniej niż po upływie dwóch godzin.  W razie konieczności pojenia zimną wodą, należy zachować ostrożność, nie dając poić gwałtownie, lecz z małymi przerwami, podając wodę w małych ilościach lub kładąc do wiadra garść siana. Zgrzanego konia poić nie należy wcześniej niż po upływie 1 – 1,5 godziny odpoczynku, w razie konieczności po upływie 45 minut, jednak dając wodę małymi porcjami. Jeżeli zachodzi potrzeba napojenia koni w czasie pracy, w marszu, można je poić lecz nie należy przeciągać postoju ponad czas potrzebny do napojenia. Z reguły przy pojeniu należy wędzidło wyjąć z pyska, gdy jednak zachodzi obawa, że koń będzie pił zbyt chciwie, można wędzidła nie wyjmować.

 Na pastwiskach, wybiegach powinny być urządzone koryta do pojenia zasilane ze studni, czystej rzeki bądź z beczkowozu. Codziennie koryta powinny być opróżnione z pozostałej wody, wytarte słomą i dopiero wtedy napełniane ponownie. Konie sportowe i wyścigowe należ poić do woli lecz na 2 – 3 godziny przed konkursem lub gonitwą, ponieważ pobrana woda stanowi dodatkowy balast, a poza tym nagromadzona w jelicie ślepym działa niekorzystnie w sposób mechaniczny na przeponę.

Rodzaje pasz: 1. Pasze treściwe-charakteryzują się wysokim skoncentrowaniem składników pokarmowych. Ze względu na pochodzenie można je podzielić na: roślinne (ziarna zbóż, nasiona roślin motylkowych i oleistych, jak również produkty odpadowe przemysłu spożywczego). Pasze te stosuje się indywidualnie lub w odpowiednich mieszankach. Pasze roślinne : a) ziarno zbóż: 1. Owies - Białko owsa jest niepełnowartościowe i powinno być uzupełniane białkiem innych pasz (zielonki, siano, ziarno motylkowych). Duże ilości włókna w owsie ok. 12%, przeciwdziałają pęcznieniu ziarna w żołądku. Pod łuską owsa występują substancje dające mu przyjemny aromat podnoszący apetyt oraz działają pobudzająco na zakończenia nerwów motorycznych. Substancje te łatwo ulegają utlenieniu i znikają w owsie gniecionym lub śrutowanym.Ziarno owsa bogate jest w wolne kwasy tłuszczowe, które wpływają na prace mięśni i obniżenie ciśnienia krwi. Stosunek tłuszczu do białka jest w nim bardzo korzystny dla konia. Generalnie owies powinien być skarmiany w całości, bo wówczas konie o dobrych zębach, nie jedzące zbyt łapczywie, dobrze go przeżuwają i ośliniają. Jednakże w przypadku koni starych, o nieprawidłowym lub też zepsutym uzębieniu, jak również konie młodych będących w okresie wymiany zębów mlecznych na stałe rozcieranie nie jest należyte a przez to wykorzystanie paszy maleje. Dlatego też bardziej racjonalne jest podawać owies gnieciony albo śrutowany.

 2. Jęczmień - najczęściej jedyne ziarno zboża stosowane w żywieniu koni na Środkowym Wschodzie. Tamtejsze odmiany mają jednak cieńszą łuskę niż te uprawiane w Europie i dlatego jest on bardziej bezpieczną paszą. Według opinii hodowców ziarno naszego jęczmienia wymieszane z sieczką może być skarmiane, jeśli stanowi tylko dodatek do owsa (ok. 1/3) i konie do jego obecności zostały stopniowo przyzwyczajone. Samo ziarno jęczmienia najlepiej zadawać koniom gniecione lub grubo śrutowane czy też parowane. Wartość odżywcza jęczmienia jest ok. 10% wyższa od wartości owsa. Zwiększone dawki jęczmienia na ogół lepiej znoszą konie zimnokrwiste niż szlachetne. Jęczmień jest szczególnie przydatny aby poprawić stan odżywienia koni wychudzonych. Podobnie jak ziarno innych zbóż, ziarno jęczmienia nie zawiera dużo soli mineralnych i witamin, a jego białko jest niepełnowartościowe i dlatego też uzupełnia się je innymi paszami.Zawiera więcej energii niż owies ale mniej niż kukurydza    3. Kukurydza - zawiera ona dość małe ilości włókna surowego, a więcej substancji energetycznych i nieco mniej białka o ok. 10% niż owies. Jest uboga w składniki mineralne (a szczególnie wapń). Ziarno kukurydzy uważa się za świetną paszę dla koni roboczych. Należy je jednak skarmiać grubo ześrutowane, gdyż drobno zmielone przyczynia się do powstawania kolek i innych zaburzeń układu pokarmowego.

b) nasiona roślin strączkowych: Nasiona roślin strączkowych stosowane są w żywieniu koni jako dodatek do paszy treściwej - nie powinny one przekraczać 30% ogólnej jej ilości. Zawierają stosunkowo dużo białka i dlatego mają istotne znaczenie w uzupełnianiu dawki pokarmowej dla koni o wyższym zapotrzebowaniu na ten składnik to jest źrebiąt i koni hodowlanych. - Bobik c) nasiona roślin oleistych: Odznaczają się one wysoką zawartością tłuszczu i białka. Tak jak ziarno zbóż i roślin strączkowych cechuje je mała zawartość wapnia. Również skład witaminowy jest ubogi (oprócz witamin z grupy B). Właściwie tylko nasiona lnu wykorzystywane są w stanie naturalnym jako specjalny dodatek paszowy w żywieniu koni, pozostałe nasiona roślin oleistych zużywane są na paszę wyłącznie po odtłuszczeniu, jako makuchy lub śruty poekstrakcyjne.

1. Len - Zawarty w nim tłuszcz dodatnie wpływa na połysk sierści  1. Len - Zawarty w nim tłuszcz dodatnie wpływa na połysk sierści. Inną cenną właściwością siemienia jest to, że przy zetknięciu się z wodą, szczególnie zaś w czasie podgrzewania, wydziela duże ilości lekko pęczniejących substancji śluzowych, które mają korzystny wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Przy przechowywaniu należy mieć na uwadze, że w siemieniu zawarty jest glikozyd (linamaryna), który w wilgotnym środowisku przekształca się w silnie trujący kwas pruski. Dlatego też nie gotowane siemię lniane można skarmiać jedynie w małych ilościach, (szkodliwe właściwości niweluje gotowanie 10-15 minut). Rozgotowane siemię lniane służy do przygotowania meszu. 2. Soja - Ziarno soi jest bogate w białko - zawiera średnio 34% tego składnika oraz 18% tłuszczu. Na paszę przeznacza się śrutę po wyekstrahowaniu oleju. Zabieg ten czyni śrutę sojową specjalnie przydatną przede wszystkim w żywieniu źrebiąt i młodzieży (od 0,5 do 2kg dziennie).

PASZE BĘDĄCE UBOCZNYM PRODUKTEM PRZEMYSŁU OTRĘBY PSZENNE: znakomicie wpływające na perystaltykę jelit, mające duże wartości odżywcze, oraz właściwości mlekopędne, więc doskonale nadają się dla klaczy źrebnych i klaczy wyźrebionych MELASA: to produkt otrzymywany po krystalizacji cukru z soku buraczanego, ma gęstą konsystencję, ciemną barwę i słodki smak, dlatego chętnie pobierana jest przez zwierzęta. Stosuję się ją jako ulepszacz, lepiszcz pasz treściwych. WYSŁODKI BURACZANE: w postaci świeżej muszą być podane w miarę szybko od momentu wyprodukowania, ponieważ zawierają 87- 92% wody i szybko ulegają psuciu. Można również konserwować tę paszę zasuszając ją, zawiera ona wtedy dużo energii. Mesz Jest to pasza doskonała dla wszystkich grup koni, ma duże walory smakowe i dietetyczne. Jej składniki poddawane są wymieszaniu, a następnie parzeniu. Podawana jest dwa, trzy razy w tygodniu szczególnie w sezonie startów Działanie osłaniające na przewód pokarmowy i zapobiega tworzeniu się wrzodów związanych ze stresem Oto jej skład: 2kg owsa zalewa się dwoma litrami rozgotowanego siemienia lnianego (25 dkg) z dodatkiem soli, po czym na wierzch tak przyrządzonej mieszanki wsypuje się grube otręby pszenne (1kg).Naczynie z taką porcją dla jednego konia przykrywa się na 3-4 godziny grubym kocem. Po upływie tego czasu zawartość powinna być wymieszana i zadawana jako ciepły obrok.

2.Pasze objętościowe - średnio zawierają w stanie suchym ponad 18% surowego włókna i wykazują niską koncentrację składników odżywczych (białek, węglowodanów i tłuszczów). W zależności zawartości wody, wyróżniamy pasze objętościowe suche (siano, słoma, plewy) i pasze objętościowe soczyste (zielonki, okopowe). Pasze objętościowe suche: 1. Siano - zielonka skoszona przed kwitnieniem, na początku kwitnienia albo w pełnym rozkwicie, wysuszona w warunkach naturalnych na łące lub polu. Jest to podstawowa z pasz, koń powinien mieć zawsze dostęp do niej. Siano powinno być suche i aromatyczne, w żadnym wypadku nie nadaje się do skarmiania siano zatęchłe, spleśniałe lub też zaparzone. 1.1 Siano łąkowe - składa się przeważnie z traw, z domieszką ziół oraz roślin motylkowych . Ma znaczenie jako źródło białka, soli mineralnych i witamin oraz jako pokarm dla mikroflory jelita grubego. Siano to może całkowicie zaspokoić potrzeby pokarmowe konia nie pracującego lub też pracującego bardzo lekko.  

1.2 Siano z roślin motylkowych - zazwyczaj jest ono bogatsze w białko i składniki mineralne niż siano łąkowe. Jednak rośliny motylkowe trudniej się suszą a siano z nich powstałe ma właściwości zatwardzające i wzdymające. 2. Słoma - pasza o dość niskiej wartości odżywczej. Wywołuje ona jednak uczucie sytości u koni a także zapewnia odpowiednie warunki do prawidłowego przebiegu procesów fermentacyjnych w przewodzie pokarmowym. Zadawanie słomy w formie sieczki w mieszaninie z ziarnem pobudza konia do lepszego żucia i zwiększa wydzielanie śliny. 3. Plewy - odpadki otrzymywane podczas młócenia i czyszczenia dojrzałych zbóż. Podobnie jak słoma cechuje je niska wartość odżywcza, lecz spełniają też ważna rolę w procesach trawienia.

Pasze objętościowe soczyste: 1. Zielonki - cenna pasza, nie może jednak całkowicie zaspokoić potrzeb żywieniowych koni. Zielonki zawierają duże ilości łatwo przyswajalnego białka, składników mineralnych i witamin. Na zielonki przeznacza się rośliny motylkowe (seradela, peluszka, bobik, łubin pastewny) oraz trawy zbóż (owsa, jęczmienia, pszenicy, żyta). 2. Rośliny okopowe - nie są szczególnie niezbędne w żywieniu koni, choć mogą być dobrze wykorzystywane. W razie braku zielonki gdy występują pewne niedobory dietetyczne, można je uzupełniać roślinami okopowymi.  2.1 Marchew stanowi bardzo cenną paszę dla koni, gdyż zawiera witaminę A. Oprócz tego działa pobudzająco na apetyt i ze względu na łatwo przyswajalne cukry przyczynia się do szybkiego poprawienia stanu odżywienia koni.  2.2 Buraki cukrowe są najbardziej wartościowe pod względem odżywczym ze względu na wysoką zawartość cukrów (do ponad 70% suchej masy), które łatwo się przyswajają i są szybko wykorzystywane. Dlatego właśnie konie , które je otrzymują nie mogą pozostawać bez pracy, gdyż w przeciwnym razie grozi im mięśniochwat.  3. Jabłka - zawierają około 85% wody, a sucha masa składa się z cukrów i pektyn, składników mineralnych posiadają niewiele.

Dodatki paszowe stosowane w żywieniu koni Sa to substancje które wpływają korzystnie na smakowitość paszy, jej właściwości, przebieg procesów przemiany materii oraz sprawnośc funkcyjną przewodu pokarmowego (emulgatory, aromaty, antybiotyki, probiotyki, zakwaszacze, enzymy paszowe i inne). Probiotyki są to najczęściej odpowiednio dobrane naturalne szczepy bakterii, które po doustnym podaniu zasiedlają przewód pokarmowy uniemożliwiając tym samym nadmierny rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych, zapewniając lepsze trawienie i optymalne wykorzystanie paszy Prebiotyki są dodatkami paszowymi zawierającymi substancje odżywcze, stymulujące rozwój i wzrost naturalnej , pożytecznej mikroflory jelitowej zasiedlającej przewód pokarmowy zwierząt oraz tłumiące rozwój potencjalnie szkodliwych bakterii. Zioła są naturalnym źródłem substancji stymulujących rozwój i zdrowie zwierząt, czyli są produktami substancji biologicznie czynnych. Stosowanie ziół: poprawia smakowitość paszy Wyższa strawność pasz Regulacja funkcji trawiennych, wpływ na motorykę ukł. Pokarmowego Sekrecja soków trawiennych(tymianek, czosnek, kminek) Działanie osłonowe na ścianę przewodu pokarmowego(len) Korzystny wpływ na przemianę materii(kozieradka, rdest ptasi) Dodatki aromatyczno-smakowe Konserwanty i detoksykanty

Pobieranie pokarmu Pasza pobierana jest przez konia za pomocą warg. Pokarm jest rozcierany przez doskonale do tego celu przystosowane zęby, a następnie dokładnie żuty. Jeśli pokarm jest suchy, przeżuwanie trwa dłużej. Proces ten jest wspomagany przez ślinę wydzielaną przez gruczoły przyuszniczne. Żołądek Żołądek jest jednokomorowy. Jego budowa nie pozwala na cofanie się pokarmu do przełyku. Należy więc wystrzegać się podawania paszy, których koń nie może przetrawić. U ludzi takie eksperymenty kończą się wymiotami. U koni może być konieczna interwencja lekarza weterynarii. Pojemność żołądka wacha się od kilku do kilkunastu litrów. Biorąc pod uwagę wielkość konia, jest to niedużo. Trzeba więc pamiętać, że nie należy konia karmić obficie na raz. Czas trawienia pokarmu w całym przewodzie pokarmowym jest zależny od rodzaju pokarmu. Pierwsze porcje niestrawionych resztek pokarmu wydalane są od 1 do 1.5 doby1, a resztki na czwarty i piąty dzień od nakarmienia.

Ogólne zasady żywienia koni dawki pokarmowe należy układać odpowiednio do pory roku,temperatury powietrza, nasilenia pracy, a także do wieku konia, rasy, typu itp. ciężko pracujący koń powinien otrzymać dodatkowe porcje paszy nie należy podawać na raz zbyt dużej ilości paszy. Najlepiej jest podawać ją jak najczęściej, w małej ilości. Przyjmuje się, że koń pracujący w umiarkowany sposób powinien otrzymać dziennie ok. 1kg paszy treściwej i ok. 1kg paszy objętościowej na 100kg masy ciała. najpierw należy konia napoić, potem podać paszę suchą. Najlepiej gdy koń ma stały dostęp do czystej, niezbyt zimnej wody, której potrzebuje dziennie 30-50 litrów.Ta ilość może być nawet większa w warunkach wysokiej temp należy przestrzegać zasady regularnego karmienia o stałych godzinach, nie wolno gwałtownie przechodzić z jednej paszy na drugą, nie powinno się podawać paszy łatwo fermentującej ani pęczniejącej w dni bez pracy ilość podawanej paszy powinna być znacznie zredukowana podczas korzystania przez konia z pastwiska należy kontrolować ilość dodatkowo podawanej paszy, aby uniknąć niebezpieczeństwa przebaiłkowania

Normowanie pasz Podstawą ustalenia dziennej dawki pokarmowej dla konia jest wyliczenie energetycznej wartości paszy. W tym celu uwzględniając potrzeby energetyczne konia, należy (korzystając z przedstawionych tabel oraz Norm żywienia koni) przeprowadzić następujące działania: Znaleźć w tabeli zapotrzebowanie na energię strawną (MJ), w oparciu o masę ciała i wykonywaną pracę. Odczytać z tabeli procentowe zapotrzebowanie na paszę objętościową i treściwą. Wypisać z norm (PAN), ile MJ zastanie pozyskanych z 1 kg wybranej paszy objętościowej i treściwej. Określić jak dużo energii otrzyma koń z paszy objętościowej(pomnożyć zapotrzebowanie energetyczne konia przez procentowy udział paszy objętościowej w dawce). Następnie policzyć, ile siana potrzeba do dostarczenia tej ilości MJ (podzielić MJ otrzymane z paszy objętościowej prze ilość MJ w kg wybranej paszy) Wykonać takie same działania dla paszy treściwej Sprawdzić, posługując się normami, czy przy tak ułożonej dawce po9zostałe składniki pokarmowe (białko ogólne strawne i sucha masa) mieszczą się w zakresie norm. W przypadku niezgodności należy wybrać inne pasze Podzielić dobową dawke paszy objętościowej i treściwej na poszczególne odpasy

Zapotrzebowanie na energię strawną Masa ciała (kg) Bez pracy (MJ) Praca (MJ) lekka średnia ciężka 400 56 70 84 112 500 69 86 103 137 600 81 102 122 162 Procentowy udział siana i owsa w dawce pokarmowej konia Obciążenie Siano Owies Pasza ogółem % masy ciała % w dawce Bez pracy 100 1,5-2,0 0-0,5 Praca lekka 65 1,0-2,0 35 0,5-1,0 1,5-2,5 Praca średnia 50 0,75-1,5 1,75-2,5 Praca ciężka 2,0-3,0  

Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni roboczych Masa ciała kg Sucha masa Energia strawna MJ Białko ogólne strawne g Ca P NaCl Karoten Mg   400 500 600 700 800 6,0-8,0 7,5-8,0 9,0-12,0 10,5-14,0 12,0-16,0 6,0-8,8 7,5-11,0 9,0-13,2 10,5-15,4 12,0-17,6 7,5-10,0 50 63 75 88 100 50-70 63-83 75-95 88-108 100-120 70-90 83-103 95-115 108-128 120-140 90-110 103-123 115-135 128-148 140-160 Bez Pracy 300 378 450 528 Praca lekka 300-420 378-498 450-570 528-648 600-720 Praca średnia 420-540 498-618 570-690 648-768 720-840 Praca ciężka 540-660 618-738 690-810 768-888 840-960 15 19 23 27 31 16 20 24 28 32 18 22 26 30 34 36 9 11,5 14 16,5 10 12,5 17,5 11 13,5 17 8 12 40 60 70 80 90 105 120 140 160 110 115 130 125 135 150