EPIDEMIOLOGIA (gr. epi – na, demos – lud, logos – nauka, słowo) „to co przychodzi na lud” - zaraza, nauka o rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Wirusowe zapalenie wątroby typu A (wzw A) – (Hepatitis viralis A) Określenie. Rozlany wirusowy proces zapalny z typowymi objawami chorobowymi wywołanymi uszkodzeniem komórki wątrobowej. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Charakterystyka kliniczna. Przebieg zależy od wieku - u dzieci jest łagodny, starsi chorują pełnoobjawowo i ciężej. W okresie prodromalnym - trwającym ok. 1 tygodnia – występują głównie objawy grypopodobne i zaburzenia żołądkowo-jelitowe. W fazie żółtaczkowej - przypadającej na pierwsze dni choroby i trwającej od 1 do kilku tygodni – charakterystyczne są powiększenie wątroby, wzrost stężenia bilirubiny i aminotransferaz. Normalizacja wyników laboratoryjnych następuje najczęściej w okresie 3-6 miesięcy. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Nie obserwuje się przewlekłego zapalenia, marskości ani raka wątroby u pacjentów po przebytym wzw A, a także przewlekłego nosicielstwa HAV. Powikłania są rzadkie, w niewielkim odsetku występuje żółtaczka cholestatyczna, u 10-20% - nawrotowe wzw A. Nadostre wirusowe zapalenie wątroby typu A (hepatitis fulminans) obarczone wysoką śmiertelnością (ok. 50%) występuje u około 0,1-0,2% chorych. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Czynnik etiologiczny. Wirus zapalenia wątroby A (HAV) jest bezotoczkowym jednoniciowym RNA-wirusem, należącym do hepatowirusów z rodziny Picornaviridae. Na ogół odporny na czynniki zewnętrzne, takie jak: temperatura, substancje chemiczne (np. kwasy, etery), jest inaktywowany przez gotowanie, autoklawowanie, wysokie stężenia formaliny, promieniowanie UV i środki dezynfekcyjne zawierające chlor. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Replikuje się w komórkach wątrobowych, następnie uwalniany jest do kanalików żółciowych i wydalany z kałem. Wirusemię stwierdza się zarówno u ludzi, jak i u zwierząt przez krótki, kilkudniowy okres, poprzedzający wystąpienie żółtaczki. Rezerwuar zarazka. Człowiek, niektóre małpy (szympansy, marmosety). Źródło zakażenia. Chory człowiek, inne naczelne w wyjątkowych sytuacjach. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Drogi szerzenia. Zakażenie szerzy się drogą pokarmową przez produkty spożywcze (zwłaszcza warzywa, owoce, frutti di mare nie poddane wystarczającej obróbce cieplnej) i wodę zakażoną przez osoby wydalające HAV z kałem. W około 5% przypadków do zakażenia może dojść przez kontakty seksualne, w tym przede wszystkim przez stosunki oralno-analne. Przez krótki okres wirus HAV wykrywany jest we krwi (potencjalne, niewielkie ryzyko zakażenia drogą krwi). W okresie wirusemii wirus wykrywany jest w wymazach z jamy nosowo-gardłowej. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Wrota zakażenia. Przewód pokarmowy. Okres wylęgania. Od 15 do 50 dni, średnio 30 dni. Wydalanie zarazka. W kale od około 1-2 tygodni przed wystąpieniem objawów klinicznych, do około 1 tygodnia w czasie ich trwania (praktycznie do okresu wystąpienia żółtaczki). W pojedynczych przypadkach zakaźność kału występuje wcześniej i trwać może przez cały okres żółtaczkowy. W przebiegu choroby w okresie wirusemii (od 18 do 30 dni), wirus HAV może być wykrywany we krwi – ryzyko przeniesienia zakażenia przez krew lub osocze. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Odporność populacji. Przebycie choroby powoduje powstanie trwałej odporności. Poszczepienna odporność nabyta jest wieloletnia i utrzymuje się przez okres 20, a być może nawet 50 lat. Przejściowe zwiększenie odporności uzyskuje się przez bierne uodpornienie gamma-globuliną ludzką. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Występowanie. Występuje na całym świecie, szczególnie często na terenach o złym stanie sanitarnym i higienicznym. Rocznie na świecie zapada na wzw A około 1,4 mln ludzi. Wyróżnia się rejony o bardzo wysokiej, wysokiej (Afryka, Azja, Ameryki Południowa i Środkowa), pośredniej (środkowo-wschodnia i południowa Europa), niskiej i bardzo niskiej endemiczności (zachodnia i północna Europa, Ameryka Północna, Australia, Japonia) – gdzie większość populacji nie jest eksponowana na zakażenie i pozostaje nieodporna. Zawleczenie tam HAV może być przyczyną dużych epidemii. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Wyróżnia się grupy zwiększonego ryzyka zakażenia: wyjeżdżający do krajów o bardzo wysokiej, wysokiej i pośredniej endemiczności; przebywające w zgrupowaniach (szkoły, oddziały szpitalne, domy opieki, więzienia, koszary; z najbliższego otoczenia chorego; zatrudnione w służbie zdrowia (zwłaszcza lecznictwo chorób zakaźnych); pracujące w styczności ze ściekami (np. służby miejskie) oraz homoseksualiści, narkomani i chorzy leczeni preparatami krwiopochodnymi. Szczególnie niebezpieczne z epidemiologicznego punktu widzenia jest zakażenie osoby zatrudnionej przy produkcji i dystrybucji żywności i posiłków (może stanowić to przyczynę mniejszych lub większych epidemii). 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH W Polsce liczba zachorowań od 1978 r. spadła z rejestrowanych 58 tyś. (prawdopodobnie 10% wszystkich, głównie bezobjawowych zakażeń – szczyt zachorowań w grupie 7-9 lat), do mniej niż 2.000 pod koniec lat dziewięćdziesiątych – większość zachorowań w wieku 10-14 lat, młodzieży i osób dorosłych, o pełnoobjawowym i cięższym przebiegu). W ostatnich 30 latach obserwowano wyraźną okresowość zachorowań co 8-10 lat. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Zapobieganie i zwalczanie. Unieszkodliwienie źródła zakażenia – jest praktycznie trudne do zrealizowania. Hospitalizacja chorych jest mało skuteczna pod względem epidemiologicznym. Należy dążyć do wczesnego rozpoznania zachorowań bezżółtaczkowych. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Przecięcie dróg szerzenia. Utrzymanie i poprawa stanu sanitarnego i warunków higienicznych (dobra pod względem sanitarnym woda i żywność, bezpieczne usuwanie nieczystości, przestrzeganie zasad higieny osobistej i higieny przygotowywania i podawania posiłków - obróbka termiczna bezpośrednio przed spożyciem, mycie i dezynfekcja zakażonych miejsc, sprzętu i innych przedmiotów z użyciem preparatów działających przez czynny chlor). 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Zwiększenie odporności. Najskuteczniejsze jest uodpornienie czynne, tj. szczepienie. Serokonwersja występuje u około 100% szczepionych. Postępowanie podczas epidemii. Powinno uwzględniać działania zmierzające do unieszkodliwienia źródła zakażenia: możliwie wczesne rozpoznanie zachorowań, przecięcie dróg szerzenia się choroby przez poprawę stanu sanitarnego w zakresie dostarczania dobrej wody do picia i potrzeb gospodarczych, nie zakażonej żywności, chlorowanie wody wodociągowej, zalecenie picia wody i mleka po przegotowaniu, unikanie spożywania żywności nie poddanej zabiegom termicznym, właściwe usuwanie nieczystości płynnych i stałych, zwrócenie szczególnej uwagi na przestrzeganie zasad higieny m.in. mycia rąk. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Mieszkańcy terenów, gdzie epidemia znajduje się w początkowej fazie rozwoju lub gdzie spodziewany jest jej wybuch, winni być poddani akcji masowych szczepień (szczególnie osób z grup wysokiego ryzyka). Takie postępowanie jest również zalecane w razie drastycznego pogorszenia stanu sanitarnego regionu, np. w związku z klęską żywiołową. 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH STAN PRAWNY: Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach z dnia 06 września 2001 r. (obowiązuje zgłaszanie przypadków zachorowań i ich rejestracja) 2018-12-28

EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Epidemiologia wirusowego zapalenia wątroby typu A we Wrocławiu i Powiecie Wrocławskim na przestrzeni ostatnich 10 lat (w 2007 roku – zarejestrowano 1 zachorowanie ) Zapadalność na 100 tys. mieszkańców 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Polska 5,2 2,6 0,6 1,8 0,9 0,3 0,2 0,14 0,1 Wrocław 16,0 0,4 1,1 - 2,5 0,5 Powiat Wrocławski 2,0 2018-12-28