Zjawisko starzenia się mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego w świetle badań i analiz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu

Największe zmiany w liczbie mieszkańców odnotowano Demografia Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w roku 2015 liczba ludności w województwie kujawsko-pomorskim wynosiła ogółem 2 086 210, natomiast w roku 2016 spadła do 2 083 927. Największe zmiany w liczbie mieszkańców odnotowano w 2016r. w mieście Bydgoszczy (-1 707), w powiecie bydgoskim (1 426) oraz w powiecie toruńskim (1 080).

Zmiany liczby ludności w latach 2015-2016 Źródło: dane BDL GUS za lata 2015-2016)

Struktura ludności według tzw. ekonomicznych grup wiekowych Liczba osób w wieku produkcyjnym w 2015 r. wynosiła 1 309 091, natomiast w roku 2016 wynosiła 1 295 789 (spadek o 13 302 osoby, tj. ok.1%) Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w roku 2015 wynosiła 398 294, natomiast w roku 2016 wzrosła do 411 659, co stanowiło odpowiednio 19% i 19,8% ogółu ludności (w tym 13,5% stanowiły kobiety, 6,3% mężczyźni. Wzrost o 13 365 osób, tj. ok. 3%) Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w roku 2015 wynosiła 378 825, a w roku 2016 zmalała do 376 479 (spadek o 2 346 osób, tj. ok. 0,6 %).

(źródło: dane BDL GUS za lata 2015-2016)

Powiaty ziemskie charakteryzujące się najwyższym udziałem osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle mieszkańców w roku 2016 to: aleksandrowski (21%) inowrocławski (20%) radziejowski (20%) mogileński (19%) żniński (19%) rypiński (19%) włocławski (19%) wąbrzeski (19%) Powiaty o najniższym odsetku osób w wieku poprodukcyjnym to: toruński (15%) bydgoski (16%) grudziądzki (16%) brodnicki (17%) lipnowski (17%)

Gminy o najwyższym odsetku osób w wieku poprodukcyjnym w 2016 r. to: Ciechocinek (30%) Bydgoszcz (24%) Włocławek (23%) Inowrocław (miasto) (22%) Toruń (22%) Grudziądz (22%) Radziejów (miasto) (22%)

Gminy o najniższym odsetku osób w wieku poprodukcyjnym w 2016 r. to: Obrowo (12%) Brodnica (wiejska) (12%) Białe Błota (13%) Chełmno (wiejska) (13%) Łubianka (14%) Osielsko (14%)

Starzenie to proces przejawiający się m. in Starzenie to proces przejawiający się m.in. zwiększaniem się liczby osób w wieku 60 lat i więcej. Zbiorowość osób starszych nie jest grupą jednorodną. Definicja podwójnego starzenia to udział osób w wieku 80 (lub 85) lat w populacji osób w wieku poprodukcyjnym.

w 2015 r. w naszym województwie zamieszkiwały 35 154 osoby powyżej 85 roku życia w 2016 r. były to już 36 982 osoby

bydgoski (18%) lipnowski (17%) inowrocławski (17%) Najwyższy odsetek osób powyżej 85 lat w populacji osób w wieku poprodukcyjnym występuje w następujących powiatach: bydgoski (18%) lipnowski (17%) inowrocławski (17%) (źródło: dane BDL GUS za lata 2015-2016)

tucholski (6%), golubsko-dobrzyński (6%) Powiaty, w których udział osób powyżej 85 lat w populacji osób w wieku poprodukcyjnym jest najniższy: brodnicki (4%) tucholski (6%), golubsko-dobrzyński (6%) źródło: dane BDL GUS za lata 2015-2016)

źródło: dane BDL GUS za lata 2015-2016

Koneck (14%) Osiek (13%) Baruchowo (13%) Świekatowo (13%) Gminy o najwyższym w roku 2016 udziale procentowym osób powyżej 85 roku życia w populacji osób w wieku poprodukcyjnym, to: Koneck (14%) Osiek (13%) Baruchowo (13%) Świekatowo (13%) Kowal (miasto) (13%) Brzuze (12%) Skępe (12%) Ryńsk (12%)

Barcin (6%) Świecie (6%) Fabianki (7%) Osielsko (7%) Lubicz (7%) Gminy, w których udział osób powyżej 85 lat w populacji w wieku poprodukcyjnym jest najniższy, to: Barcin (6%) Świecie (6%) Fabianki (7%) Osielsko (7%) Lubicz (7%) Lipno (7%)

Wskaźnik obciążenia demograficznego Dla zobrazowania wskaźnika obciążenia demograficznego przyjęto odsetek ludności w wieku nieprodukcyjnym (tj. dzieci i młodzież oraz osoby starsze) w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym w stosunku na100 osób Dla województwa wskaźnik ten za rok 2016 wyniósł 60,8 Źródło: dane GUS BDL za rok 2016

Bydgoszcz 65,7 Grudziądz 64,9 Włocławek 64,3 Toruń 62,8 Powiaty województwa z najwyższym wskaźnikiem obciążenia demograficznego to: Bydgoszcz 65,7 Grudziądz 64,9 Włocławek 64,3 Toruń 62,8 aleksandrowski 61,5 rypiński 61,5 Źródło: dane GUS BDL za rok 2016

Powiaty z najniższym wskaźnikiem obciążenia demograficznego to: włocławski 57,4 toruński 57,2 bydgoski 56,7 Źródło: dane GUS BDL za rok 2016

ludność w wieku nieprodukcyjnym (osoby) na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2016 roku w układzie powiatowym Źródło: dane GUS BDL za rok 2016

Wskaźnik obciążenia demograficznego c. d. Innym przykładem dla ukazania wskaźnika obciążenia demograficznego może być liczba ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Wskaźnik dla województwa wynosi 31,8 Źródło: dane GUS BDL za rok 2016

Powiaty z najwyższym wskaźnikiem to: Bydgoszcz 39,7 Włocławek 38,0 Grudziądz 36,1 Toruń 35,8 aleksandrowski 33,2 inowrocławski 31,5 Źródło: dane GUS BDL za rok 2016

Powiaty z najniższym wskaźnikiem to: toruński 23,3 bydgoski 24,6 grudziądzki 25,6 lipnowski 26,9 Źródło: dane GUS BDL za rok 2016

Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: dane GUS BDL za rok 2016

Informacje na temat badania pn Informacje na temat badania pn. Sytuacja życiowa i potrzeby osób starszych z terenu województwa kujawsko-pomorskiego w kontekście starzenia się społeczeństwa Badanie zostało przeprowadzone pod koniec 2013 roku; Głównym celem była diagnoza sytuacji życiowej i potrzeb osób starszych z terenu regionu; Badaniem objęto następujące tematy: sytuacja bytowa, rola i znaczenie osób starszych w rodzinie, zdrowie i sprawność fizyczna, dostępność usług pomocowych, aktywność społeczno-kulturalna i ogólna jakość życia.

W badaniu wzięła udział reprezentatywna dla województwa kujawsko-pomorskiego próba 1064 osób w wieku poprodukcyjnym (wiek produkcyjny dla kobiet 60 lat i więcej, dla mężczyzn 65 lat i więcej).

Sytuację bytową kujawsko-pomorskich seniorów można określić jako dosyć dobrą: 3/4 osób starszych zamieszkuje we własnym domu lub mieszkaniu, przy czym warunki i przestrzeń życiowa utrzymane są na zadowalającym poziomie; ponad połowa badanych miała do swojej dyspozycji pokój tylko dla siebie, a co trzeci dysponował we własnym zakresie aż dwoma pokojami; 1/3 seniorów tworzy jednoosobowe gospodarstwa domowe, a co czwarty dwuosobowe. Na wsiach dominują gospodarstwa trzy- oraz czteroosobowe, w miastach gospodarstwa domowe są mniej liczne; większość ma dobry dostęp do usług (m.in. handlowych i komunikacyjnych) w swoim miejscu zamieszkania; seniorzy swoją kondycję fizyczną ocenili jako przeciętną. (źródło: Sytuacja życiowa i potrzeby osób starszych z terenu województwa kujawsko-pomorskiego w kontekście starzenia się społeczeństwa, red. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu, Toruń 2014)

Mimo tego, można zaobserwować następujące problemy: seniorzy w województwie raczej nie posiadają w lokalach mieszkaniowych udogodnień przeznaczonych dla osób starszych lub nie w pełni sprawnych (sprzęt wspomagający czynności dnia codziennego posiada co 7 osoba); 2/3 seniorów przyznało, że cierpi na przewlekłe schorzenia, co trzecia osoba starsza posiada orzeczenie o niepełnosprawności, a co czwarta ma problemy z poruszaniem się. (źródło: Sytuacja życiowa i potrzeby osób starszych z terenu województwa kujawsko-pomorskiego w kontekście starzenia się społeczeństwa, red. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu, Toruń 2014)

Zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze w świetle przeprowadzonych badań Niemal 9% badanych wykazało zapotrzebowanie na pomoc opiekunki przychodzącej do domu; 6,5% badanych zgłaszano potrzebę pomocy ze strony pielęgniarki/ pielęgniarza; 2,2% wyraziło chęć skorzystania ze wsparcia placówki świadczącej opiekę dzienną dla osób starszych; 3,9% respondentów wykazało potrzebę zamieszkania w domu pomocy społecznej; blisko 3% seniorów chciałoby móc skorzystać z usług zakładów opiekuńczo-leczniczych.

Jako najczęstszą przyczynę niekorzystania z wyżej wymienionych rodzajów wsparcia wskazano na trudności w dotarciu do instytucji, organizujących usługi.

Stan realizacji usług opiekuńczych w gminach województwa kujawsko-pomorskiego

W roku 2016 liczba gmin, na terenie których realizowane były usługi opiekuńcze wzrosła o 5. Wciąż jednak w 16 gminach nie świadczono tego rodzaju pomocy. Mimo iż w 2016 r. liczba osób objętych usługami opiekuńczymi wynosiła 6230, co stanowi wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 518 osób, nadal skala realizacji tego typu usług w gminach naszego województwa jest nieadekwatna w stosunku do potrzeb.

Dzienne domy pomocy W 2016 roku w gminach województwa kujawsko-pomorskiego funkcjonowało 12 dziennych domów pomocy (i dwie filie), w tym 11 adresowanych do osób starszych i 1 realizujący wsparcie dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie. Systematyczny wzrost liczby tego rodzaju placówek spowodowany jest uruchomieniem środków z rządowego programu „Senior-WIGOR”. W latach 2015-2016 powstały dwa takie domy: w Gostycynie i w Janikowie. Natomiast w 2017 r. dofinansowanie z programu „Senior+” otrzymały również dwa domy: w powiecie nakielskim i gminie Łubianka.

Kluby i świetlice dla seniorów W województwie kujawsko-pomorskim infrastruktura dla osób starszych w formie klubów i świetlic dla seniora w dalszym ciągu się rozwija. Analizując dostępność tego rodzaju miejsc spotkań seniorów należy zauważyć, że funkcjonują one na terenie 91 gmin. Jednakże pomimo wzrostu liczby miejsc spotkań seniorów nadal 53 gminy naszego województwa nie posiadają żadnej oferty w ramach klubów seniora czy innych miejsc spotkań.

Projekty senioralne realizowane przez Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego/ Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu

Kujawsko-Pomorskie Środowiskowe Centrum Opieki Psychogeriatrycznej w Otępieniach (ŚCOPO)

Cel Komponenty projektu Celem projektu jest poprawa jakości usług świadczonych na rzecz osób z otępieniem poprzez rozwój kompleksowej sieci wsparcia – skoordynowanego leczenia, opieki środowiskowej oraz aktywizacji społecznej. Cel Działania świadomościowe Uniwersytet Psychogeriatryczny Działania środowiskowe Aktywizacja społeczno-kulturalna Komponenty projektu

Działania świadomościowe Organizacja konferencji, spotkań świadomościowych, wykładów otwartych; Wyłonienie 4 ambasadorów projektu; Przeprowadzenie kampanii świadomościowych w środkach komunikacji miejskiej; Organizacja spotkań w ramach Lokalnego Porozumienia na Rzecz Poprawy Jakości Opieki nad Chorymi Otępiennie; Opracowanie i kolportaż materiałów i folderów informacyjnych; Opracowanie i nagranie wideoreportażu pn. Choroby otępienne; Prowadzenie strony fanpage na portalu społecznościowym. Projekt jest realizowany przez Pallmed Sp. z o.o. w Bydgoszczy z 21 partnerami, w tym z Województwem Kujawsko-Pomorskim/Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej w Toruniu, w okresie od 1 września 2017 r. do 31 grudnia 2019 r. Działania świadomościowe

Pogodna jesień życia na Kujawach i Pomorzu – projekt rozwoju pomocy środowiskowej dla seniorów

Cel Komponenty projektu Celem projektu jest zwiększenie dostępu do różnorodnych form niestacjonarnych usług opiekuńczych dla niesamodzielnych osób starszych oraz rozwój usług ukierunkowanych na podnoszenie umiejętności opiekuńczych dla opiekunów faktycznych, osób świadczących dzienną opiekę, wolontariuszy oraz osób realizujących usługi sąsiedzkie na obszarze 30 gmin województwa kujawsko-pomorskiego. Cel Rozwój usług dziennej opieki na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego; Zapewnienie usług pomocy sąsiedzkiej na obszarach miejskich województwa kujawsko-pomorskiego; Organizacja działań ukierunkowanych na wsparcie opiekunów faktycznych; Organizacja usług wolontariatu opiekuńczego na rzecz seniorów w miastach grodzkich województwa; Utworzenie i działalność Regionalnego Centrum Informacji Senioralnej. Projekt jest realizowany przez Kujawsko-Pomorski oddział okręgowy Polskiego Czerwonego Krzyża w Bydgoszczy w partnerstwie z Województwem Kujawsko-Pomorskim / Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej w Toruniu w okresie od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2019 r. Komponenty projektu

Informacje o przeprowadzonych badaniach, analizach i realizowanych projektach dostępne są na stronie internetowej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu www.rops.torun.pl

Dziękuję za uwagę