Publiczne prawo bankowe (zarys) Prawo finansów publicznych WZPINOS KUL Stalowa Wola [11] Publiczne prawo bankowe

Mechanizmy stosunków finansowych w systemie bankowym Mechanizm regulacyjny Mechanizm rynkowy Państwo (prawodawca + nadzorca) Podmiot X Podmiot Y Nadrzędność organów publicznych Władztwo administracyjne Interwencjonizm gospodarczy Państwo ( prawodawca) Podmiot X Podmiot Y Równorzędność stron Autonomia woli stron Deregulacja [11] Publiczne prawo bankowe

Czym jest prawo bankowe? Podział Źródła prawa (wybór) Publiczne Tworzenie, organizacja, regulacja banków Nadzór nad sektorem bankowym Prywatne Czynności bankowe Umowy i usługi bankowe Aktywność na rynku finansowym (pieniężnym, kapitałowym, pochodnym) Konstytucja RP (1997 ) Ustawa - Prawo bankowe (1997) Ustawa o Narodowym Banku Polskim (1997) Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych (1997) Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym (2006) Ustawa o usługach płatniczych (2011) Ustawa o nadzorze makroostrożnościowym (2015) Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (2016) Dyrektywa CRD IV 2013/36 w sprawie wymogów kapitałowych (2013) Rozporządzenie CRR - Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych [11] Publiczne prawo bankowe

Czym jest bank w rozumieniu polskiego prawa? Dz.U.2016.1988 USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe Art. 2. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. [11] Publiczne prawo bankowe

Prawna ochrona nazwy / firmy banku w przepisach Prawa bankowego Art. 3. Wyrazy "bank" lub "kasa" mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art. 2, z tym że: 1) nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów "bank" lub "kasa", z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych, 2) wyraz "kasa" może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce. Art. 170. 1. Wykonywanie czynności bankowych bez zezwolenia nie stanowi podstawy do pobierania oprocentowania, prowizji, opłat ani innego wynagrodzenia. 2. Kto otrzymał oprocentowanie, prowizję, opłatę lub inne wynagrodzenie za czynności, o których mowa w ust. 1, jest zobowiązany do ich zwrotu. Art. 171. 1. Kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 10.000.000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 5. 2. Tej samej karze podlega, kto, prowadząc działalność zarobkową wbrew warunkom określonym w ustawie, używa w nazwie jednostki organizacyjnej niebędącej bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy wyrazów "bank" lub "kasa". [11] Publiczne prawo bankowe

Prawna ochrona nazwy / firmy banku w przepisach innych ustaw Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym Art. 5. Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa. Art. 7. Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące praktyki rynkowe wprowadzające w błąd: 4) twierdzenie, że: a) przedsiębiorca uzyskał stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego, b) praktyki rynkowe lub produkt zostały zatwierdzone, zaaprobowane lub uzyskały inne stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego - przy jednoczesnym niespełnieniu warunków zatwierdzenia, aprobaty lub warunków niezbędnych do uzyskania innego stosownego uprawnienia [11] Publiczne prawo bankowe

Podział banków : forma organizacyjna / zakres działalności System bankowy Banki operacyjne Bank państwowy Bank spółdzielczy Bank komercyjny Bank centralny Narodowy Bank Polski Europejski Bank Centralny System bankowy Banki specjalistyczne Ex lege Poprzez decyzję założycieli / organów banku Region? Profil? Target? Banki uniwersalne [11] Publiczne prawo bankowe

Podział banków : siedziba System bankowy Bank krajowy Bank zagraniczny Oddział Przedstawicielstwo Instytucja kredytowa Działalność transgraniczna Działalność transgraniczna (cross – border activity) - wykonywanie przez instytucję kredytową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przez bank krajowy na terytorium państwa goszczącego wszystkich lub niektórych czynności w zakresie wynikającym z udzielonego zezwolenia, bez uczestnictwa oddziału tej instytucji lub banku; Oddział – jednostka organizacyjna banku wykonująca w jego imieniu i na jego rachunek upoważnione czynności bankowe Przedstawicielstwo – jednostka organizacyjna banku powołana dla celów reklamowych i marketingowych [11] Publiczne prawo bankowe

Dywersyfikacja podmiotów bankowych według polskiego prawa bankowego Instytucja kredytowa Instytucja finansowa Bank (PR BANK art. 4 / 1 / 17) przedsiębiorca z siedzibą w innym kraju UE: działa we własnym imieniu i na własny rachunek, dysponuje odpowiednimi zezwoleniami, główne usługi: depozytowo – rozliczeniowo – kredytowe (PR BANK art. 4/1/7) ≠bank ≠ instytucja kredytowa funkcje: wykonywanie określonych w ustawie usług (częściowo mających charakter czynności bankowych np.: transfer środków pieniężnych udzielanie gwarancji doradztwo finansowe) (PR BANK art. 2 oraz art. 4/1/3-4) Krajowy - ma siedzibę w Polsce Zagraniczny- ma siedzibę w kraju trzecim poza UE [11] Publiczne prawo bankowe

Sektor bankowy w Polsce (za: Raport o sytuacji banków, KNF 2017) KOMERCYJNE BANKI ODDZIAŁY INSTYTUCJI KREDYTOWYCH SPÓŁDZIELCZE SKOK LICZBA 35 28 553 AKTYWA w bln zł 1,4 0,03 0,1 0,01 PRACOWNICY (razem) : 171 000 PLACÓWKI (razem): 15 000 [11] Publiczne prawo bankowe

Sektor bankowy w Polsce (za: Raport o sytuacji banków, KNF 2017) Udział WIELKIEJ PIĄTKI w sektorze bankowym Udział całego SEKTORA BANKOWEGO w PKB AKTYWA 48% 89% KREDYTY 49% 54% DEPOZYTY 55% 52% WIELKA PIĄTKA 1 PKO BP (Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski) 2 PEKAO SA (Polska Kasa Opieki) 3 SANTANDER ( BZ WBK Bank Zachodni) 4 mBank 5 ING Bank Śląski [11] Publiczne prawo bankowe

Tworzenie banku państwowego WNIOSEK MINISTRA SKARBU OPINIA KNF ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW ( określa nazwę, siedzibę, zakres działania i majątek banku) Właściciel – Skarb Państwa Organy banku - rada nadzorcza i zarząd Prezesa rady nadzorczej powołuje i odwołuje premier na wniosek Ministra Skarbu Prezesa banku powołuje i odwołuje rada nadzorcza za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego [11] Publiczne prawo bankowe

Tworzenie banku komercyjnego Wymogi kapitałowe Wymogi kadrowe Kapitał założycielski adekwatny do planowanych czynności bankowych, nie mniej niż równowartość 5 milionów euro Kapitał założycielski wpłacony na rachunek innego banku krajowego Nie więcej niż 15% kapitału założycielskiego mogą stanowić aporty Kapitał założycielski banku nie może pochodzić z kredytu, pożyczki ani ze źródeł nieudokumentowanych Założyciele: 3 osoby fizyczne lub 3 osoby prawne albo inny bank, instytucja kredytowa, zakład ubezpieczeń, międzynarodowa instytucja finansowa Muszą dawać rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem Wymagania dla członków zarządu i rady nadzorczej: Przy wyborze: wiedza, umiejętności + doświadczenie (adekwatne) Przy pełnieniu obowiązków: uczciwość, rzetelność, niezależny osąd Zakaz łączenia w rękach tej samej osoby: - Więcej niż 1 funkcji członka zarządu i dwóch funkcji członka rady nadzorczej - Więcej niż 4 funkcji członka rady nadzorczej (nie dotyczy to członkostwa w radzie lub zarządzie podmiotów nieprowadzących DG oraz reprezentantów Skarbu Państwa) [11] Publiczne prawo bankowe

Banki komercyjne – organizacja (tzw. pionowa struktura organizacyjna) WŁAŚCICIEL: AKCJONARIUSZE ORGANY BANKU: RADA NADZORCZA ( min. 5 osób) i ZARZĄD ( min. 3 osoby) WALNE ZGROMADZENIE AKCJONARIUSZY wybiera RADA NADZORCZA powołuje ( ale prezesa banku i członka zarządu nadzorującego zarządzanie ryzykiem istotnym w działalności banku– za zgodą KNF) ZARZĄD ( prowadzi sprawy banku i reprezentuje go na zewnątrz) Prezes banku (stoi na czele banku, kieruje pracami zarządu) [11] Publiczne prawo bankowe

Banki komercyjne – organizacja (tzw. pozioma struktura organizacyjna) Poziom podstawowy Bankowości detalicznej Bankowości komercyjnej i inwestycyjnej DEPARTAMENTY: finansowania klientów / finansowania podmiotów gospodarczych / marketingu / prognoz i analiz WYDZIAŁY DZIAŁY SEKCJE STANOWISKA PRACY Operacji pieniężnych i kapitałowych Współpracy z bankami i sektorem publicznym Pion pomocniczy Finansowy Kontroli zarządczej Technologii informacyjnych Administracyjno - gospodarczy [11] Publiczne prawo bankowe

Postępowanie licencyjne KNF dla banków komercyjnych i banków spółdzielczych 1. Wniosek założycieli o zezwolenie na utworzenie banku 2. KNF: zezwolenie na utworzenie banku 3. Organizowanie struktury banku 4. Rejestracja banku w KRS 5. Wniosek zarządu o zezwolenie na rozpoczęcie działalności operacyjnej 6. KNF: zezwolenie na rozpoczęcie działalności banku 7. Rozpoczęcie działalności banku UWAGA: Art. 38 Prawa bankowego   Oba zezwolenia tracą moc, jeżeli w terminie roku od wydania zezwolenia na utworzenie banku nie rozpoczął on działalności [11] Publiczne prawo bankowe

Podstawy prawne dla zezwoleń KNF ( z przepisów ustawy – Prawo bankowe) Art. 37.  Komisja Nadzoru Finansowego odmawia wydania zezwolenia na utworzenie banku lub na zmianę jego statutu, jeżeli: nie zostały spełnione wymagania obowiązujące przy tworzeniu banków lub zamierzona działalność banku naruszałaby przepisy prawa, interesy klientów albo nie gwarantowałaby bezpieczeństwa gromadzonych w banku środków lub gdy przepisy prawa obowiązujące w miejscu siedziby lub zamieszkania założyciela lub jego powiązania z innymi podmiotami mogłyby uniemożliwić skuteczne sprawowanie nadzoru nad bankiem. Art. 36. 1. Bank może rozpocząć działalność po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. 2. Z wnioskiem o wydanie zezwolenia na rozpoczęcie przez bank działalności występuje zarząd banku. 3. Zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności wydaje się po stwierdzeniu, że bank: 1) jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia działalności; 2) zgromadził w całości kapitał założycielski; 3) dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej; 4) spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku. 3a. Komisja Nadzoru Finansowego informuje Europejski Urząd Nadzoru Bankowego o udzieleniu zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, dołączając informację o jego treści. 4. Bank powiadamia Bankowy Fundusz Gwarancyjny o uzyskaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. [11] Publiczne prawo bankowe

Bankowość spółdzielcza PR BANK.  20. 1.  Bankiem spółdzielczym jest bank będący spółdzielnią, do którego w zakresie nieuregulowanym w ustawie z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających i niniejszej ustawie, mają zastosowanie przepisy ustawy - Prawo spółdzielcze. 2. Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego Spółdzielnia Bank komercyjny Cel istnienia? Interes członków spółdzielni Zysk Równość członków / akcjonariuszy Tak Nie Zbywalność udziałów / akcji [11] Publiczne prawo bankowe

Tworzenie banków spółdzielczych Prawo materialne Procedura Kapitał 1 mln euro (minimalny wkład gotówkowy), max. 15% wkładu może być wniesione w aportach Nie może pochodzić z pożyczek lub kredytów ani nieujawnionych źródeł Kadra Liczba założycieli = Min. 10 osób fizycznych Wszyscy założyciele i członkowie zarządu banku: RĘKOJMIA OSTROŻNEGO I STABILNEGO ZARZĄDZANIA BANKIEM Prezes powoływany za zgodą KNF Wymagania wiedzy, umiejętności i doświadczenia – tak jak dla banków komercyjnych Spełnienie wymogów materialnych Rejestracja banku (= nabycie osobowości prawnej) Podpisanie umowy zrzeszenia z jednym z ogólnopolskich banków zrzeszających ( są to spółki akcyjne, których akcje posiadają banki spółdzielcze) Uzyskanie zezwoleń KNF ( na takich samych zasadach jak banki komercyjne) [11] Publiczne prawo bankowe

Banki spółdzielcze – ograniczenia działalności Fundusze banku Czynności bankowe Fundusze własne banku Zasięg terytorialny działalności banku 1 000 000 euro Powiat, gdzie jest siedziba banku + powiaty, gdzie znajdują się jego oddziały 1 000 000 euro – 5 000 000 euro Województwo, gdzie jest siedziba banku + powiaty, gdzie znajdują się jego oddziały > 5 000 000 euro Cały kraj Typ czynności bankowej Ograniczenie Pożyczki, kredyty, kredyty konsumenckie, poręczenia i gwarancje Tylko dla klientów mających miejsce zamieszkania ( os. fizyczne), siedzibę (os. prawne) lub prowadzących przedsiębiorstwo na terenie funkcjonowania banku Skup i sprzedaż wartości dewizowych, obrót papierami wartościowymi, doradztwo finansowe Tylko za zgodą banku zrzeszającego [11] Publiczne prawo bankowe

[11] Publiczne prawo bankowe SKOK (credit union) (ustawa z dnia 5 listopada 2009 o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych) STATUS spółdzielnia, prowadząca działalność niezarobkową ( non profit) tylko dla członków SKOK; mogą być nimi w zasadzie wyłącznie osoby połączone więzami pracowniczymi lub zawodowymi ZAKRES USŁUG: Gromadzenie wkładów pieniężnych Udzielanie kredytów i pożyczek Dokonywanie rozliczeń pieniężnych Pośrednictwo przy umowach ubezpieczeniowych NADZÓR: Działalność SKOK podlega nadzorowi KNF dopiero od 2012 roku na analogicznych zasadach jak banki operacyjne Od 2013 r. deponenci SKOK podlegają gwarancjom BFG – jeśli fundusz stabilizacyjny KSOK nie wystarcza na pokrycie wszystkich roszczeń klientów SKOK [11] Publiczne prawo bankowe

SKOK – normy ostrożnościowe Łączna wartość zakupionych środków trwałych < 100% funduszy własnych SKOK Umowy pożyczkowo – kredytowe tylko w formie pisemnej pod rygorem nieważności Limit kredytów i pożyczek na rzecz jednego członka = max. 10 % funduszu oszczędnościowo – pożyczkowego SKOK Współczynnik wypłacalności > 5% Maksymalny limit wszystkich wierzytelności z kredytów i pożyczek gospodarczych < 150% funduszy własnych SKOK Dywersyfikacja alokacji wolnych środków SKOK (np. w jednym banku < 8% aktywów SKOK) + nowe przepisy dot. SKOK (od 2013 roku) Licencja na utworzenie nowej SKOK Obowiązki analogiczne jak dla banków m.in. zapobieganie praniu brudnych pieniędzy, zapis bankowy, postępowanie weryfikacyjne względem prezesa / członków zarządu SKOK [11] Publiczne prawo bankowe

[11] Publiczne prawo bankowe Krajowa SKOK USTAWA SKOK. 42. Celem działalności Kasy Krajowej jest zapewnienie stabilności finansowej kas, a w szczególności udzielanie kasom wsparcia finansowego ze środków funduszu stabilizacyjnego, oraz sprawowanie kontroli nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami prawa. USTAWA SKOK 55. 1. Dla realizacji celów, o których mowa w art. 42, kasy wnoszą na wyodrębniony w Kasie Krajowej fundusz stabilizacyjny środki w wysokości co najmniej 1% i nie więcej niż 3% ich aktywów. 3. Wolne środki pieniężne funduszu stabilizacyjnego mogą być inwestowane wyłącznie w obligacje i inne papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, a także w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego. 4. Ze środków funduszu stabilizacyjnego nie mogą być pokrywane straty bilansowe Kasy Krajowej. Status: spółdzielnia osób prawnych zrzeszająca wyłącznie SKOK-i Od X.2012 r. krajowa SKOK podlega nadzorowi KNF. Dodatkowo: postępowanie weryfikacyjne względem 3 członków zarządu KSOK [11] Publiczne prawo bankowe

Zasady działalności banków operacyjnych Prawo bankowe – aspekty narodowe i wspólnotowe [11] Publiczne prawo bankowe

W oparciu o jakie zasady muszą działać banki? Zasada uniwersalizmu I Zasada samodzielności II Zasada samofinansowania III Zasada nadzoru nad bankami IV Zasada bezpiecznego działania V [11] Publiczne prawo bankowe

ZASADA I:Uniwersalizm ZASADA II: Samodzielność W zakresie prawodawstwa bankowego Identyczne normy prawne dotyczące tworzenia, likwidacji, bezpieczeństwa i nadzoru nad bankami W zakresie czynności bankowych Możliwość wykonywania wszystkich czynności przewidzianych w prawie bankowym PRZYKŁADY: Sieć handlowa Gospodarka finansowa Zakres działalności Forma działalności Zobowiązania / Czynności bankowe OGRANICZENIA: Nadzór bankowy + Instrumenty polityki pieniężnej [11] Publiczne prawo bankowe

Weryfikacja kadry banku (art. 22b Prawa bankowego) KNF wyraża zgodę na powołanie prezesa banku i członka zarządu nadzorującego zarządzanie ryzykiem w banku KNF odmawia wyrażenia zgody, gdy kandydat…. Został skazany za przestępstwo umyślne lub skarbowe Orzeczono wobec niego zakaz prowadzenia DG lub pełnienia określonych funkcji w spółkach Spowodował udokumentowane straty w miejscu pracy lub jako członek spółki Nie spełnia wymogu „udokumentowanej znajomości języka polskiego” KNF może odmówić wyrażenia zgody, gdy kandydatowi… Postawiono zarzuty związane z przestępstwem skarbowym lub umyślnym albo był karany za inne przestępstwo [11] Publiczne prawo bankowe

Kontrola przepływu akcji (art. 25 Prawa bankowego) 1 2 3 4 5 Potencjalny nabywca zgłasza zamiar nabycia znacznego pakietu akcji BANKU KRAJOWEGO Obowiązek zawiadomienia o (1) KNF wraz z dostarczeniem niezbędnych dokumentów KNF może wyrazić sprzeciw co do (1) jeżeli: Jeżeli akcje zostaną kupione wbrew sprzeciwowi KNF, wówczas nie dają one prawa głosu na WZA Akcje kupione wbrew sprzeciwowi KNF należy zbyć w terminie określonym przez KNF; w przeciwnym razie KNF ma możliwość: 10% 20% Jedna trzecia 50%.... akcji Identyfikacja nabywcy Dane dot. jego sytuacji finansowej Zaświadczenia o niekaralności Oświadczenia o zamiarach dot. przyszłej działalności banku Potencjalny nabywca nie dostarczył dokumentów Wpływ nabywcy lub osób, które wskutek tej operacji finansowej będą kierowały bankiem zagrozić może jego stabilności i bezpieczeństwu Jeśli uchwały WZA podjęto większością głosów bez wliczania głosów nieważnych to:………………………………………………………………………………….. Jeśli uchwałę podjęto większością głosów wraz z głosami nieważnymi to……………………………………………………….................................. Nałożenia na akcjonariusza kary do 10 milionów złotych Wprowadzenia zarządu komisarycznego w banku Uchyleniu zezwolenia i likwidacji banku [11] Publiczne prawo bankowe

Samodzielność a outsourcing Definicja Schemat W oryginale: „Outside resort using” = używanie zasobów zewnętrznych Outsourcing = wyodrębnienie niektórych funkcji banku i przekazanie ich do realizacji przez podmiot zewnętrzny Przykłady outsourcingu: archiwizowanie danych, operacje informatyczne, prowadzenie księgowości banku, dystrybucja produktów handlowych, zarządzanie kadrami banku. BANK Podmiot zewnętrzny (przedsiębiorca) Treść umowy: powierzenie zawierania umów: rachunków bankowych ( np. ROR i oszczędnościowej lokaty terminowej ( + wpłaty i wypłaty), o kartę płatniczą, kredytu mieszkaniowego i konsumenckiego ( + transze i raty), w sprawie zabezpieczenia i spłat kredytów. Inne czynności mogą być powierzane pod warunkiem uzyskania zezwolenia KNF i tylko, jeżeli jest to niezbędne do prowadzenia działalności w sposób stabilny i ostrożny lub przyczyni się do istotnego obniżenia kosztów. Zezwolenie KNF jest obowiązkowe również w sytuacji, gdy partnerem outsourcingowym jest podmiot zagraniczny (w przypadkach przedsiębiorców z UE wystarczy tylko zawiadomienie KNF) [11] Publiczne prawo bankowe

ZASADA III: Samofinansowanie banków Koszty bieżącej działalności + zobowiązania wobec....... 1. Klientów 2. NBP 3. BFG 4. Skarbu Państwa 5. Akcjonariuszy Fundusze własne +…. 1. Środki powierzone przez klientów 2. Zysk z czynności bankowych 3. Zysk z operacji finansowych 4. Sprzedaż bankowych papierów wartościowych 5.Kredyty z NBP [11] Publiczne prawo bankowe

Normy ostrożnościowe w zakresie samofinansowania banków - PL Art. 129. 1. Banki prowadzą samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie planu finansowego w sposób zapewniający pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów działalności oraz zobowiązań. ------------------------------ Art. 8 Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju działalności, w sposób zapewniający wykonanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami ich płatności --------------------- + utrzymywanie funduszy własnych na minimalnym poziomie jak przy warunkach tworzenia banków ---------------------- + tworzenie rezerwy na ryzyko ogólne + spełnianie norm Dyrektywy CRD IV i rozporządzenia CRR (2013) WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI Fundusze własne + kapitał krótkoterminowy --------------------------------------------- > 8 % 12,5 x wymogi kapitałowe Dla banków rozpoczynających działalność > 15% (pierwsze 12 mcy) oraz > 12 % (kolejne 12 mcy) Rekomendacja KNF: minimum 12% dla wszystkich banków Przeciętne współczynniki wypłacalności ( za www.knf.gov.pl, stan na VI.2017r.) Banki komercyjne: 17% Banki spółdzielcze: 17% SKOK : 4.6% (wymóg = 5%) [11] Publiczne prawo bankowe

Normy ostrożnościowe w zakresie samofinansowania banków - UE Fundusze własne TIER 1 Podstawowy Do pokrywania strat i ryzyka w warunkach wypłacalności banku Instrumenty kapitałowe Zyski zatrzymane Fundusze ogólnego ryzyka bankowego Dodatkowy Instrumenty kapitałowe o niższym stopniu uprzywilejowania („gorszej jakości”) TIER 2 Nadzwyczajny Do pokrywania strat w warunkach utraty wypłacalności banku POZIOM MINIMALNY: TIER 1 PODSTAWOWY = 4,5%; TIER 1 podstawowy + dodatkowy = 6%, ŁĄCZNY WSPÓŁCZYNNIK KAPITAŁOWY = 8% Bufor zabezpieczający ( Tier 1 podstawowy + dodatkowy) w łącznej kwocie = ekspozycja na ryzyko x stawka 2,5% Bufor antycykliczny ( Tier 1 podstawowy + dodatkowy) w łącznej kwocie = ekspozycja na ryzyko x stawka od 0,25% do 2,5% Bufor dla globalnych instytucji o charakterze systemowym ( Tier 1 podstawowy + dodatkowy) w łącznej kwocie = ekspozycja na ryzyko x stawka od 1% do 3,5% Bufor ryzyka systemowego (dla instytucji stwarzających ryzyko systemowe) Tier 1 dodatkowy I x stawka co najmniej 1%; jeśli stawka > 3% konieczna pozytywna opinia Komisji Europejskiej, jeśli stawka > 5% - konieczna zgoda Komisji Europejskiej [11] Publiczne prawo bankowe

ZASADA IV: Nadzorowanie banków Dla każdego banku – zaprojektowane przez jego zarząd: 1. System zarządzania ryzykiem ( zasady, limity, procedury dot. działalności tego konkretnego banku) 2. System kontroli wewnętrznej (dla zapewnienia: efektywności, legalności, wiarygodności) 3. Audyt wewnętrzny = niezależna, obiektywna ocena skuteczności systemów 1/ i 2/ Dla całego polskiego systemu bankowego – określony w ustawie „Prawo bankowe” nadzór Komisji Nadzoru Finansowego ( utworzona w 2007 roku, nadzoruje sektor bankowy, giełdowy i ubezpieczeniowy) [11] Publiczne prawo bankowe

Modele nadzoru finansowego Nadzór Solo Każdy sektor rynku finansowego ma swój komitet / komisję nadzorczą Zintegrowany Uniwersalna komisja / komitet dla wszystkich instytucji rynku finansowego Mieszany Instytucja chroniąca stabilność rynku – Instytucja zabezpieczająca interesy inwestorów For Global Players – For Local Players Ministerstwo Finansów Agendę rządową Bank centralny Niezależną instytucję Nadzór finansowy sprawowany przez… [11] Publiczne prawo bankowe

Koncepcje nadzoru finansowego w UE Teoria Praktyka Kooperacja ( dwustronne porozumienia regulujące współpracę 27 organów nadzoru z państw członkowskich Koordynacja / harmonizacja: regulacyjna ( przepisy o nadzorze i praktyka ich stosowania), instytucjonalna ( paneuropejskie komisje nadzoru), analityczna ( jednolity model analizy działalności banków) Centralizacja / unifikacja organów nadzorczych i prawa o nadzorze Do 2011 r. – model kooperacji Od 2011 r. – model de Larosiere’a: wzmocnienie współpracy między krajowymi organami nadzoru przez powołanie nowych podmiotów nadzoru w wymiarze UE, analizujących zagrożenia dla globalnego rynku finansowego, przy utrzymaniu niezależności regulacyjnej państw członkowskich. [11] Publiczne prawo bankowe

Konstrukcja europejskiego nadzoru finansowego Nadzór finansowy UE Wymiar mikro 1. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego 2. Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych 3. Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych + krajowe organy nadzoru Wymiar makro Europejska Rada Ryzyka Systemowego (monitoring – ostrzeżenia – zalecenia – strategie) [11] Publiczne prawo bankowe

Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (European Banking Authority) Informacje ogólne Ustanowiony Dyrektywą 1093/2010 Osoba prawna, siedziba: Londyn / Paryż, odpowiada przed Parlamentem i Radą, jest niezależny od instytucji kontrolowanych Cel „Ochrona interesu publicznego na korzyść gospodarki UE, jej obywateli i przedsiębiorców Zadania Poprawa standardów prawnych w zakresie bankowości ( lepsza ochrona depozytów, lepsze procedury sanacyjne) Analiza ekonomiczna rynku finansowego, konkurencyjności przedsiębiorców, ryzyka systemowego Środki nadzorcze Zobowiązanie instytucji finansowej do przestrzegania określonych standardów / wytycznych lub do zaprzestania określonych praktyk Czasowy zakaz lub inne ograniczenia w prowadzeniu DG przez banki; decyzje EUNB są ważne przez 3 miesiące, jeśli nie ma ich przedłużenia – automatycznie wygasają Decyzje nadzorcze EUNB mają pierwszeństwo przez krajowymi środkami nadzorczymi, które nie mogą być sprzeczne ze środkami EUNB [11] Publiczne prawo bankowe

Nadzór finansowy w Polsce 2006 1.01.2007 r. 1.01.2008 r. Komisja Nadzoru Bankowego Komisja Nadzoru Finansowego Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych Komisja Nadzoru Papierów Wartościowych i Giełd Model solo Model zintegrowany [11] Publiczne prawo bankowe

[11] Publiczne prawo bankowe KNF – podstawowe dane KNF podlega Prezesowi RM, który ….powołuje Przewodniczącego KNF ….nadaje statut KNF ….przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe KNF Skład KNF Przewodniczący + 2 zastępców (cenzus wiedzy, wykształcenia i doświadczenia) Minister Finansów Minister Pracy i Polityki Społecznej Prezes NBP Przedstawiciel Prezydenta RP Quorum = 4 osoby Organ wykonawczy Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, wykonuje jej uchwały, postanowienia i decyzje administracyjne Finanse KNF Nadzór publiczny finansowany jest ze składek podmiotów nadzorowanych. Roczna składka banków = suma aktywów finansowych x (max.) 0,024% Podstawowe zadania: Sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym Udział w przygotowaniu aktów prawnych dotyczących rynku finansowego Polubowne rozstrzyganie sporów na tle umów / usług finansowych Działania edukacyjne i informacyjne [11] Publiczne prawo bankowe

KNF – zadania w zakresie nadzoru LICENCJONOWANIE Banki, fundusze inwestycyjne, krajowe zakłady ubezpieczeń AUTORYZACJA: Powołanie Prezesa banku Powołanie dyrektora oddziału banku zagr. w PL Zmniejszenie funduszy uzupełniających Zmiana statutu banku Połączenie się z innym bankiem Utworzenie oddziału banku zagr. w PL Utworzenie oddziału banku krajowego za granicą Nabycie przedsiębiorstwa bankowego NADZÓR OSTROŻNOŚCIOWY badanie wyników finansowych banków badanie sposobu zabezpieczania zobowiązań banku kontrola przestrzegania przez banki regulacji ostrożnościowych Analiza dokumentów Inspekcje na miejscu Protokół nadzorczy Zamknięcie postępowania (brak uchybień) V Wszczęcie postępowania administracyjnego w celu nałożenia środków nadzorczych V Zawiadomienie prokuratury ŚRODKI NADZORCZE Funkcja dyscyplinująca - stosowanie środków nadzoru w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa / legalności działania [11] Publiczne prawo bankowe

KNF – środki nadzorcze wobec banków (art KNF – środki nadzorcze wobec banków (art. 133, 138, 141 Prawa bankowego) AD REM AD PERSONAM ZALECENIE zwiększenia funduszy własnych, opracowania nowych strategii zarządzania ryzykiem Wystąpienie z WNIOSKIEM o ODWOŁANIE danej osoby ( np. z powodu strat, jakie wyrządziła) NAKAZ wstrzymania wypłat z zysku Imperatywne ZAWIESZENIE w CZYNNOŚCIACH ( np. zarzuty prokuratorskie) ZAKAZ tworzenia nowych placówek Imperatywne ODWOŁANIE ze stanowiska ( np. prawomocny wyrok za przestępstwo skarbowe) OGRANICZENIE DZIAŁALNOŚCI BANKU KARA FINANSOWA ( nie > 3 m-c wynagrodzenie danej osoby) UCHYLENIE ZEZWOLENIA + LIKWIDACJA do 10% przychodu banku, nie > 10 000 000 zł Cele nadzoru 1. zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych na rachunkach bankowych 2. zapewnienie zgodności działalności banków z wszystkimi regulacjami prawnymi wiążącymi bank m.in.: ustawą prawo bankowe ustawą o NBP statutem banku decyzją KNF o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku Zasady nadzoru Zasada legalizmu Zasada adekwatności Zasada zaskarżalności do WSA Zasada nienaruszalności umów z klientami (z wyjątkiem umów związanych z holdingiem lub sekurytyzacją) [11] Publiczne prawo bankowe

Nadzór uzupełniający i skonsolidowany Skonsolidowany ( - holdingi) Uzupełniający ( - konglomeraty) Holding: Grupa kapitałowa umożliwiająca spółce dominującej wpływ na działanie spółek zależnych Nie ma odrębności prawnej, własnego majątku czy osobowości prawnej Możliwość występowania „bliskich powiązań” i łamania zasady ARM’S LENGHT PRINCIPLE Nadzór: jeśli w holdingu działa instytucja kredytowa, nadzór nad nią sprawują władze państwa macierzystego (home country control), niezależnie czy jest ona w holdingu dominująca czy zależna Konglomerat Heterogeniczna grupa podmiotów finansowych prowadzących działalność w różnych obszarach rynku finansowego Często powstaje w wyniku fuzji i przejęć przedsiębiorstw, dla celów obniżenia i dywersyfikacji ryzyka oraz dla zwiększenia skali działania i zysku Przesłanki Lider musi być podmiotem regulowanym Lider musi być zaangażowany kapitałowo w inne podmioty z grupy Co najmniej 2 podmioty z grupy prowadzą działalność w różnych sektorach rynku ( bankowość – ubezpieczenia – inwestycje) Nadzór Władze państwa macierzystego sprawują nadzór nad tymi częściami konglomeratu, które od nich uzyskały licencję. Współpraca między organami nadzorczymi musi być bardzo spójna – ryzyko : CONTAGION EFFECT [11] Publiczne prawo bankowe

KNF – środki nadzorcze wobec SKOK AD REM AD PERSONAM Zalecenia: 1) podjęcie środków koniecznych do przywrócenia płynności płatniczej lub osiągnięcia i przestrzegania norm, o których mowa w niniejszej ustawie; 2) usunięcie w wyznaczonym czasie stwierdzonych uchybień; 3) zwiększenie funduszy własnych; 4) zaniechanie określonych form reklamy. W przypadku niezrealizowania wcześniejszych zaleceń KNF może : wystąpić do właściwego organu kasy o odwołanie członków jej zarządu bezpośrednio odpowiedzialnych za stwierdzone uchybienia zawiesić w czynnościach poszczególnych członków zarządu kasy – tak jak w przypadku przedstawienia im zarzutów w postępowaniu karnym lub w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub spowodowania znaczących strat majątkowych kasy. ukarać finansowo członków zarządu SKOK – max. do 6 x minimalne wynagrodzenie za pracę W przypadku niezrealizowania wcześniejszych zaleceń: NAKAZ ograniczenia działalności NAKAZ zaprzestania działalności Odwołanie członka zarządu kasy – prawomocny wyrok za przestępstwo skarbowe lub powszechne ( z wyj. tych z oskarżenia prywatnego) [11] Publiczne prawo bankowe

ZASADA V: Maksimum bezpieczeństwa, minimum ryzyka Czynniki ryzyka bankowego Zewnętrzne (niezależne od banku) Polityka pieniężna Polityka podatkowa Inflacja Bilans płatniczy Zamożność społeczeństwa Wewnętrzne (zależne od banku) Koszty bieżącej działalności Współczynnik wypłacalności Poziom aktywów objętych ryzykiem Poziom depozytów utrzymywanych przez klientów [11] Publiczne prawo bankowe

Główne typy ryzyka bankowego Ryzyko płynności Przyczyny: Niespłacenie dotychczasowych wierzytelności ( ryzyko umów) Znaczne wypłaty depozytów Dłuższy okres zaangażowania aktywów banku w przedsięwzięcia gospodarcze (ryzyko terminów) Skutki: Brak środków na pokrycie bieżących zobowiązań Utrata tzw. „sprawności operacyjnej” Spadek wiarygodności banku Ryzyko operacyjne Personalne – błąd, oszustwo, przekroczenie uprawnień przez pracownika banku Techniczne – usterki w infrastrukturze banku (+ vis maior) Organizacyjne: niewłaściwe zarządzanie bankiem, niewłaściwa kontrola wewnętrzna działalności banku Ryzyko prawne Niekorzystne dla banków zmiany w przepisach Luki prawne - Niejednolite interpretacje przepisów - Błędne porady prawne Nieprawidłowe dokumentowanie działalności operacyjnej banku Angażowanie się w niebezpieczne transakcje finansowe [11] Publiczne prawo bankowe

Zarządzanie ryzykiem bankowym Identyfikacja ryzyka Określenie typu ryzyka + Pomiar ryzyka Sterowanie ryzykiem Określenie dopuszczalnych rozmiarów ryzyka (aby nie zwiększać strat) Wdrożenie strategii zwalczania ryzyka ( co do przyczyn i co do skutków) zgodnie z wcześniej przyjętymi w danym banku procedurami Kontrola podejmowanych działań Badanie efektywności przedsięwzięć banku (również przez KNF) Przestrzeganie norm prawnych dotyczących bezpiecznego działania banku 1. Staranne przechowywanie depozytów 2. Dochowanie tajemnicy bankowej 3. Uniemożliwienie prania brudnych pieniędzy [11] Publiczne prawo bankowe

Tajemnica bankowa - zasady Definicja Wszelkie informacje o banku oraz powiązanych z nim podmiotach, odnoszące się do jego działalności Obowiązek nieudostępniania określonych informacji Podmiot 1. bank ( jako instytucja) 2. wszystkie osoby zatrudnione w banku 3. osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe ( pełnomocnik – partner outsourcingowy) Przedmiot Informacje dotyczące czynności bankowej (rodzaj, skala, częstotliwość), klientów (dane personalne, oświadczenia majątkowe), informacje pozyskane z innych źródeł ( np. od organów podatkowych) Granice czasowe Od momentu rozpoczęcia negocjacji lub pozyskania jakichkolwiek danych – w nieskończoność Sankcje Art. 171/5 Prawa bankowego. Kto, będąc obowiązany do zachowania tajemnicy bankowej, ujawnia lub wykorzystuje informacje stanowiące tajemnicę bankową, niezgodnie z upoważnieniem określonym w ustawie, podlega grzywnie do 1.000.000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 3. [11] Publiczne prawo bankowe

Tajemnica bankowa - odstępstwa Wobec beneficjenta tajemnicy (klienta) Na żądanie organów ścigania, organów podatkowych, KNF, CBA – wyłącznie w zakresie żądanych informacji Gdy nie będzie można w inny sposób należycie wykonać zobowiązania Wobec osoby trzeciej – jeśli beneficjent upoważni do tego bank Wobec innych banków, tworzących konsorcjum Art. 105a Prawa bankowego 1. Przetwarzanie przez banki, inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów (…) informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie dotyczącym osób fizycznych MOŻE BYĆ WYKONYWANE (…) W CELU OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ I ANALIZY RYZYKA KREDYTOWEGO. 2. Instytucje, o których mowa w ust. 1, mogą (…) przetwarzać informacje stanowiące tajemnicę bankową w zakresie dotyczącym osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody osoby, której informacje te dotyczą. Zgoda ta może być w każdym czasie odwołana. 4. Banki (…) , mogą przetwarzać informacje stanowiące tajemnicę bankową dotyczące osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, bez zgody osoby, której informacje dotyczą, dla celów stosowania metod statystycznych (…) 5. Przetwarzanie informacji stanowiących tajemnicę bankową w przypadkach, o których mowa w ust. 3, może być wykonywane przez okres nie dłuższy niż 5 lat od dnia wygaśnięcia zobowiązania, a w przypadku, o którym mowa w ust. 4, przez okres 12 lat od dnia wygaśnięcia zobowiązania [11] Publiczne prawo bankowe

Outsourcing a tajemnica bankowa Podmiot zewnętrzny ma obowiązek szczególnej lojalności, np. nie może korzystać z informacji poufnych wyłącznie we własnym celu KODEKS CYWILNY 430: „Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności” Ewentualne roszczenia regresowe banku do podmiotu zewnętrznego powinny być określone w przepisach umowy outsourcingowej Art. 6b Prawa bankowego: „Nie można wyłączyć ani ograniczyć odpowiedzialności podmiotu zewnętrznego wobec banku, jak również odpowiedzialności banku wobec jego klientów za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy outsourcingu” Art. 105/5 Prawa bankowego: „Bank ponosi odpowiedzialność za szkody, które mogą powstać w wyniku ujawnienia tajemnicy bankowej i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem” [11] Publiczne prawo bankowe

Pranie brudnych pieniędzy (art. 299 Kodeksu karnego) § 1.  Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2.  Karze określonej w § 1 podlega, kto będąc pracownikiem lub działając w imieniu lub na rzecz banku, instytucji finansowej lub kredytowej lub innego podmiotu, na którym na podstawie przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, przyjmuje, wbrew przepisom, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, dokonuje ich transferu lub konwersji, lub przyjmuje je w innych okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie, że stanowią one przedmiot czynu określonego w § 1, lub świadczy inne usługi mające ukryć ich przestępne pochodzenie lub usługi w zabezpieczeniu przed zajęciem. § 5. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, działając w porozumieniu z innymi osobami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. [11] Publiczne prawo bankowe

INFORMACJI FINANSOWEJ Inne obowiązki banków: Wytyczne dla banków w świetle przepisów ustawy z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł 2. Info o (1), jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenia prania brudnych pieniędzy BANK ( + wiele innych typów instytucji finansowych) GENERALNY INSPEKTOR INFORMACJI FINANSOWEJ 1.Rejestracja wpłat > 15 000 euro lub każdej innej podejrzanej 3. Nakaz wstrzymania realizacji transakcji i blokady rachunku na max. 72 godziny 4. Zawiadomienie o (2 + 3 ) Nie dotyczy: przelewów wewnętrznych, przychodzących z PL/UE, z własnej gospodarki PROKURATOR Inne obowiązki banków: Tworzenie rejestru takich transakcji Wdrożenie procedur wewnętrznych w zakresie zwalczania ww. zjawisk 5. Wszczęcie postępowania z art. 299 KK [11] Publiczne prawo bankowe

Sieć bezpieczeństwa finansowego USTAWA z 5 sierpnia 2015 r Sieć bezpieczeństwa finansowego USTAWA z 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym RYZYKO SYSTEMOWE = ryzyko zakłócenia w funkcjonowaniu systemu finansowego, które w razie jego materializacji zaburza działanie systemu finansowego i gospodarki narodowej jako całości, którego źródłem mogą być w szczególności tendencje związane z nadmierną dynamiką akcji kredytowej lub zadłużenia i związane z nimi nierównowagi w zakresie cen aktywów, niestabilne modele finansowania, rozkład ryzyka w systemie finansowym, powiązania pomiędzy instytucjami finansowymi lub nierównowagi makroekonomiczne i sektorowe Opinie….. KNF Co do wypłacalności d. podmiotu KOMITET STABILNOŚCI FINANSOWEJ + NBP Co do płynności sektora bankowego MF Co do ew. wsparcia podmiotu ze środków publicznych Główne zadanie: Opracowania procedur współdziałania i reagowania na ryzyko systemowe [11] Publiczne prawo bankowe

Podział zadań w zakresie sieci bezpieczeństwa finansowego NBP Instrumenty polityki pieniężnej Uruchomienie akcji kredytowych Zwolnienie z rezerwy obowiązkowej MF Wsparcie krajowych instytucji finansowych Rekapitalizacja krajowych instytucji finansowych KNF Środki nadzorcze BFG Pomoc bankom (kredyty i pożyczki) System gwarantowania depozytów Kurator w postępowaniu naprawczym banków [11] Publiczne prawo bankowe

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (1) Jak chronić depozyty? Zadania BFG Ochrona (wypłaty) depozytów bankowych: 1989 – 1992 : Skarb Państwa 1993- 1994 : Narodowy Bank Polski -------------------------------------------------Od 1.01.1995 r. – BFG = niepaństwowa osoba prawna ≠ bank ≠ fundusz celowy Pomoc bankom zagrożonym niewypłacalnością Preferencyjne pożyczki, kredyty, gwarancje bankowe System gwarantowania depozytów Ustawowy - obowiązkowy Umowny - dobrowolny [11] Publiczne prawo bankowe

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (2) Umowa rachunku bankowego (lub inny tytuł wierzycielski) DEPONENT BANK Stosunek gwarancji bankowej Pośrednik Wypłata sumy gwarantowanej REGRES BFG ANTYKRYZYSOWE ZMIANY W PRZEPISACH Do 2011 r. Obecnie Limit wypłat 50 000 euro 100 000 euro Termin wypłat Max. 3 miesiące Max. 7 dni Dzień spełnienia warunku gwarancji Orzeczenie o upadłości banku Decyzja o zawieszeniu działalności banku Procedura wypłaty Przez syndyka Przez BFG lub pośrednika [11] Publiczne prawo bankowe

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (3) Przymusowa restrukturyzacja Przesłanki restrukturyzacji: podmiot krajowy jest zagrożony upadłością, brak jest przesłanek wskazujących, że możliwe działania nadzorcze lub działania podmiotu krajowego pozwolą we właściwym czasie usunąć zagrożenie upadłością, działania wobec podmiotu krajowego konieczne są w interesie publicznym Cele restrukturyzacji: utrzymanie stabilności finansowej, w szczególności przez ochronę zaufania do sektora finansowego i zapewnienie dyscypliny rynkowej ograniczenie zaangażowania funduszy publicznych lub prawdopodobieństwa ich zaangażowania wobec sektora finansowego zapewnienie kontynuacji realizowanych przez podmiot funkcji krytycznych ochrona deponentów i inwestorów objętych systemem rekompensat ochrona środków powierzonych podmiotowi przez jego klientów INSTRUMENTY RESTRUKTURYZACJI Przejęcie przedsiębiorstwa Fundusz dokonuje wyboru podmiotu przejmującego w sposób zapewniający: otwartość; transparentność; równe traktowanie potencjalnych podmiotów przejmujących; brak konfliktu interesów; szybkość postępowania; ofertę najkorzystniejszą z punktu widzenia celów przymusowej restrukturyzacji warunki przejęcia w danych warunkach rynkowych. Instytucja pomostowa Spółka kapitałowa zarządzająca prawami udziałowymi Umorzenie lub konwersja zobowiązań Wydzielenie praw majątkowych [11] Publiczne prawo bankowe

Procedury regulacyjne wdrażane przez KNF Typ procedury Klasyfikacja procedury Przesłanka wdrożenia procedury Postępowanie naprawcze SANACJA Strata finansowa lub groźba jej wystąpienia Zarząd komisaryczny Nieprzekazanie do KNF programu naprawczego lub bezskuteczność jego realizacji Likwidacja banku ELIMINACJA Strata finansowa przekracza połowę funduszy własnych Przejęcie banku lub niewypłacalność banku Upadłość banku Niewypłacalność banku [11] Publiczne prawo bankowe

Przesłanka: strata finansowa lub groźba jej powstania Sanacja autonomiczna Przesłanka: strata finansowa lub groźba jej powstania POSTĘPOWANIE NAPRAWCZE ( + ew. kurator) z inicjatywy zarządu banku lub KNF Obowiązki banku : nadzwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy w ciągu 14 dni program naprawy sytuacji banku wszystkie zyski idą na pokrycie straty ew. zwolnienie z rezerwy obowiązkowej do NBP ew. zakaz udzielania pożyczek i kredytów podmiotom uprzywilejowanym RAPORTY DO KNF co pół roku [11] Publiczne prawo bankowe

Sanacja komisaryczna Przesłanki: Brak programu naprawczego Nieskuteczność programu naprawczego KNF: decyzja o wprowadzeniu zarządu komisarycznego + Substytucja podmiotowa zupełna + Kierowanie postępowaniem naprawczym + Raporty do KNF – co 3 miesiące Substytucja podmiotowa zupełna PR BANK 145 Na zarząd komisaryczny przechodzi prawo podejmowania uchwał i decyzji we wszystkich sprawach zastrzeżonych w ustawie i statucie do właściwości władz i organów banku. Z dniem ustanowienia zarządu komisarycznego rada nadzorcza zostaje zawieszona, członkowie zarządu banku zostają odwołani z mocy prawa, a ustanowione wcześniej prokury i pełnomocnictwa wygasają. Na czas trwania zarządu komisarycznego kompetencje innych organów banku zostają zawieszone. Ustanowienie zarządu komisarycznego nie wpływa na organizację i sposób działania banku jako osoby prawnej [11] Publiczne prawo bankowe

Postępowania eliminacyjne - schemat 1. (n) WZA w ramach postępowania naprawczego + 6 miesięcy 2 B. Stan niewypłacalności ( aktywa banku nie wystarczają na pokrycie zobowiązań) KNF: obligatoryjna decyzja o: 2 A: strata banków przekracza połowę funduszy własnych fakultatywna decyzja o : Wystąpieniu do sądu z wnioskiem o ogłoszeniu upadłości banku V Uchyleniu zezwolenia na utworzenie banku i przystąpienie do jego likwidacji V Wystąpieniu do RM z wnioskiem o likwidację banku państwowego V Przejęciu banku przez inny bank, za jego zgodą V Przejęciu banku przez inny bank, za jego zgodą [11] Publiczne prawo bankowe

Likwidacja banku 1 Powołanie likwidatora przez KNF Obowiązki likwidatora (po zakończeniu likwidacji): - Sprawozdanie likwidacyjne do KNF - Wniosek o wykreślenie z KRS do sądu 2 Zasady obowiązujące podczas likwidacji wyznacza: - KSH - Prawo spółdzielcze - Prawo upadłościowe - Prawo bankowe (Substytucja podmiotowa zupełna, zakaz dywidend) - Decyzja KNF o likwidacji 3 Samolikwidacja? Art. 156a. 1. Walne zgromadzenie może podjąć decyzję o dobrowolnej likwidacji banku z przyczyn innych (….). Przed rozpoczęciem dobrowolnej likwidacji bank jest obowiązany poinformować o podjętej decyzji Komisję Nadzoru Finansowego oraz przedstawić jej do zatwierdzenia program likwidacji. 2. Dobrowolna likwidacja banku nie wyłącza możliwości podjęcia przez Komisję Nadzoru Finansowego działań regulacyjnych [11] Publiczne prawo bankowe

„Likwidacja z zewnątrz” a prawo PL Art. 157c. 1. W przypadku podjęcia przez właściwe władze nadzorcze państwa członkowskiego działań mających na celu likwidację instytucji kredytowej prowadzącej działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Komisja Nadzoru Finansowego uzna środki podejmowane przez te władze, na zasadzie wzajemności Art. 157e. Skutki wszczęcia środków reorganizacyjnych w stosunku do oddziału instytucji kredytowej lub jej likwidacji są oceniane zgodnie z przepisami obowiązującymi w państwie macierzystym, pod warunkiem obowiązywania zasady wzajemności, z następującymi zastrzeżeniami: 1) umowy o pracę i stosunki pracy podlegają prawu państwa członkowskiego, któremu poddana została umowa; 2) umowy przyznające prawo do nabycia lub korzystania z nieruchomości podlegają ocenie według prawa państwa członkowskiego, w którym nieruchomość jest położona, z tym że również to prawo przesądza o uznaniu danej rzeczy za nieruchomość; 3) prawa dotyczące nieruchomości, statków morskich lub powietrznych podlegają prawu państwa członkowskiego, w którym prowadzony jest właściwy rejestr. [11] Publiczne prawo bankowe

Przejęcie banku ETAP WSTĘPNY 1. Wybór banku przejmującego 2. Zgoda banku przejmującego ETAP WŁAŚCIWY 3. Decyzja KNF o przejęciu banku 4.Objęcie zarządu nad majątkiem banku przejmowanego ETAP FINALNY 5. Sukcesja uniwersalna (odpowiedzialność osobista) 6. Wykreślenie banku przejmowanego z KRS Uprawnienie kształtujące Art. 152. Bank przejmujący może żądać zmiany treści zobowiązania zaciągniętego przez czynność prawną banku przejętego w okresie roku przed przejęciem, jeżeli w wyniku tej czynności druga strona uzyskała wierzytelność na warunkach korzystniejszych od stosowanych wówczas przez bank przejęty. [11] Publiczne prawo bankowe

Upadłość banku Przesłanka: sytuacja trwałego i niezależnego od banku BRAKU aktywów, skutkująca niemożnością wykonywania zobowiązań KNF: zawieszenie działalności banku Ogłoszenie decyzji w dzienniku ogólnopolskim oraz w Mon. Sąd. i Gosp. W okresie zawieszenia bank nie reguluje swoich zobowiązań i nie prowadzi działalności bankowej Sąd: orzeczenie o upadłości Syndyk: Przejęcie zarządu nad bankiem Rozwiązanie: - organów banku -umów bankowych -stosunku pracy z pracownikami Postępowanie układowe lub licytacja majątku banku. Kolejność zaspakajania roszczeń: 1. Koszty egzekucyjne 2. Należności alimentacyjne 3. Należności BFG 4. Należności pracownicze 5. Należności podatkowe 6. Inne należności [11] Publiczne prawo bankowe

Procedury regulacyjne względem SKOK (według ustawy o SKOK) Postępowanie naprawcze: Art. 76. 1. W razie powstania w kasie straty bilansowej albo groźby jej wystąpienia, albo powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności, zarząd kasy niezwłocznie zawiadamia o tym Komisję Nadzoru Finansowego i Kasę Krajową oraz przystępuje do opracowania programu naprawczego. Kasa przedkłada program Komisji Nadzoru Finansowego wraz z opinią Kasy Krajowej oraz zapewnia jego realizację. 2. Komisja Nadzoru Finansowego może z własnej inicjatywy lub na uzasadniony wniosek Kasy Krajowej, wyznaczyć kasie termin na opracowanie programu postępowania naprawczego, o którym mowa w ust. 1, oraz zlecić jego uzupełnienie lub ponowne opracowanie. 3. W razie zaniechania działań określonych w ust. 1, Komisja Nadzoru Finansowego może zobowiązać kasę do wszczęcia postępowania naprawczego Zarząd komisaryczny: Art. 73. 1. W przypadku powstania groźby zaprzestania spłacania długów przez kasę lub gdy jej działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie przepisów prawa, lub jeżeli zarząd nie przekaże programu postępowania naprawczego albo gdy realizacja tego programu okaże się nieskuteczna. Komisja Nadzoru Finansowego z własnej inicjatywy lub na uzasadniony wniosek Kasy Krajowej może podjąć decyzję o ustanowieniu zarządcy komisarycznego. Ultima ratio: Art. 74. Jeżeli ze sprawozdania finansowego sporządzonego przez zarząd kasy lub zarządcę komisarycznego wynika, że majątek kasy nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, a wierzyciele nie wyrażą zgody na ich pokrycie, sąd na wniosek wierzycieli lub Kasy Krajowej wydaje postanowienie o wykreśleniu kasy z rejestru, zawiadamiając o tym wierzycieli i Kasę Krajową. W takim przypadku nie przeprowadza się postępowania upadłościowego. [11] Publiczne prawo bankowe