Ekonomia stosowana 8 Emerytura

Ekonomia stosowana Krótka historia emerytur Emerytury w Polsce Emerytura Krótka historia emerytur Emerytury w Polsce Emerytura jako ubezpieczenie Behawioralne uzasadnienie emerytur Repartycyjna czy kapitałowa? Wyzwania na przyszłość Aby zrozumieć, jak działa system emerytalny oraz z jakimi problemami będzie się on borykać w przyszłości, warto zacząć od historii emerytur na świecie i w Polsce. Następnie uzasadnimy funkcjonowanie emerytur z punktu widzenia ekonomii (jako formę ubezpieczenia) oraz psychologii (jako remedium na ludzką krótkowzroczność). Następnie wyjaśnimy dwa modele systemu emerytalnego oraz pokrótce zastanowimy się nad największymi wyzwaniami na przyszłość.

Ekonomia stosowana Krótka historia emerytur Emerytura Starożytny Rzym – Oktawian August wprowadza świadczenia emerytalne dla żołnierzy po 20 latach służby. 1684 – pierwsza państwowa emerytura w Wielkiej Brytanii. 1889 – Otto von Bismarck wprowadza pierwszy repartycyjny system emerytalny. Jedne z pierwszych wzmianek o państwowych emeryturach pochodzą z 13 r. p.n.e., ze starożytnego Rzymu. Cesarz Oktawian August oferował wojskowym po 20 latach służby uposażenie w wysokości między 2/3 a 3/4 pensji. Pierwsza nowożytna wzmianka o emeryturze pochodzi z Wielkiej Brytanii, gdzie pół swojej ostatniej pensji otrzymywał urzędnik z Portu Londyńskiego. Wypłata świadczeń była finansowana z... pensji jego następcy – musiał on oddać połowę swojej pensji poprzednikowi. Co by się stało, gdyby obaj byli na emeryturze? Na szczęście dla nich – ludzie nie żyli wtedy tak długo. Natomiast pierwszy z prawdziwego zdarzenia powszechny system emerytalny zawdzięczają Niemcy Otto von Bismarckowi. Był to system repartycyjny. Co to znaczy? Wyplata bieżących świadczeń dla emerytów była finansowana ze składek osób pracujących.

Ekonomia stosowana Emerytury w Polsce Emerytura Emerytury w Polsce 1933 – obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne na wzór niemiecki. 1997 – wprowadzenie ubezpieczeń emerytalnych dla rolników. 1999 – reforma systemu emerytalnego. W 1933 roku wprowadzono w Polsce ubezpieczenia emerytalne na wzór niemiecki. W latach 70. XX w. okazało się, że w krajach rozwiniętych rodzi się coraz mniej dzieci, a jednocześnie ludzie żyją coraz dłużej. Wieku emerytalnego natomiast nie podniesiono, a w niektórych krajach nawet obniżono. Początkowo ratunkiem wydawało się podnoszenie składek. Do roku 1982 podatek socjalny, czyli składka finansująca wszystkie ubezpieczenia społeczne, wynosił w naszym kraju 15,5 proc. W 1998 roku było to już 45 proc. I nadal nie wystarczało. W innych krajach było podobnie. W Polsce system repartycyjny w modyfikowanej formie przetrwał aż do 1999 roku, kiedy dokonano reformy systemu i wprowadzono dwa następne filary – kapitałowe.

Ekonomia stosowana Emerytura Ubezpieczenie – dzielenie się ryzykiem. Ryzyko – dożycie wieku, w którym nie jest się zdolnym do pracy. Emerytura – świadczenie wypłacane tym, którzy dożyli wieku poprodukcyjnego. Emerytura = ubezpieczenie od biedy System emerytalny możemy z ekonomicznego punktu widzenia rozumieć jako ubezpieczenie przed dożyciem podeszłego wieku – wieku, w którym nie jest się zdolnym do pracy. Aby uniknąć nędzy na stare lata, płacimy składki i dzielimy się ryzykiem. Ci z nas, którzy będą się cieszyć długim życiem, otrzymają świadczenie emerytalne.

Ekonomia stosowana Behawioralne uzasadnienie emerytur Rozrzutność? Emerytura Behawioralne uzasadnienie emerytur Rozrzutność? Krótkowzroczność? Skoro emerytura ma same plusy, dlaczego jest obowiązkowa? Problem leży w naszej krótkowzroczności. Z natury nie lubimy oszczędzać. Wręcz przeciwnie, badania potwierdzają, że pieniądze odłożone na przyszłość mają dla ankietowanych niską użyteczność. Ludzie preferują wydawać pieniądze tu i teraz. Dlatego też, z psychologicznego punktu widzenia, emerytura musi być obowiązkowa. W przeciwnym razie bardzo mały odsetek ludzi oszczędzałby na emeryturę.

Ekonomia stosowana Co się zmieniło od czasów Bismarcka? Emerytura Wiek emerytalny Średnia oczekiwana długość życia Niemcy, 1889 70 46 Polska, 2011 Kobiety – 60 Mężczyźni – 65 Kobiety – 79 Mężczyźni – 73 W modelu repartycyjnym, zwanym również umową pokoleń, pracujący płacą składki, dzięki którym zakład ubezpieczeń wypłaca emerytury. Kiedy się zestarzeją, mogą liczyć na to, że przyszłe pokolenia również sfinansują ich emerytury ze swoich składek. W pewnym sensie zakład emerytalny musi się zadłużać u pracujących, żeby móc wypłacić emerytury. Spłaca dług, kiedy obecni płatnicy składek sami znajdą się na emeryturze. Jeszcze w 1958 roku ekonomista, laureat Nagrody Nobla Paul Samuelson przewidywał, że dzięki wzrostowi wydajności pracy i liczby ludności możliwe będzie wypłacanie coraz wyższych uposażeń kolejnym pokoleniom emerytów. Przewidywania te okazały się nadmiernie optymistyczne. Na przykład w Niemczech zadłużenie systemu emerytalnego wynoszące prawie 180% PKB od lat trawi niemiecką gospodarkę. Powyższa tabela przedstawia porównanie sytuacji w systemie emerytalnym w Niemczech Bismarcka i w Polsce w 2011 roku. Widać tu jednoznacznie, że żyjemy dłużej, a na emeryturę przechodzimy wcześniej.

Ekonomia stosowana System emerytalny: Emerytura System emerytalny: repartycyjny – składki pracujących są przeznaczane na bezpośrednią wypłatę świadczeń emerytom (umowa pokoleń); kapitałowy – wysokość emerytury jest zależna od środków zgromadzonych na koncie emerytalnym. W odróżnieniu od systemu repartycyjnego, system kapitałowy nie wymaga zaufania między pokoleniami. Każdy pracownik wpłaca składki na własne konto w funduszu emerytalnym, który później będzie wypłacał mu świadczenia (emeryturę). Największe zagrożenia dla rozwiązania kapitałowego to wysoka inflacja i kryzysy obserwowane na rynkach finansowych. System ten jest za to odporny na takie zjawiska, jak starzenie się społeczeństwa czy bezrobocie. W Polsce obowiązuje obecnie system mieszany, prawie 2/3 stanowi system repartycyjny, ponad 1/3 – kapitałowy.

Ekonomia stosowana Dlaczego reforma? Emerytura W 2012 roku rząd ogłosił stopniowe podniesienie i zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn do 67 lat. Dlaczego? Jednym z powodów jest to, że żyjemy coraz dłużej. Powyższy wykres przedstawia stopniowy wzrost długości życia osób, które skończyły 60 lat. Widać wyraźnie, jak w okresie transformacji wzrosła długość życia. źródło: Ministerstwo Finansów, GUS

Ekonomia stosowana Emerytura Prognozowany wskaźnik zatrudnienia w grupie osób od 15 do 74 lat, przed i po wydłużeniu wieku emerytalnego Dzięki podniesieniu wieku emerytalnego uda nam się opóźnić i częściowo odwrócić spadek wskaźnika zatrudnienia, a więc odsetka osób pracujących w grupie od 15 do 74 lat. źródło: Ministerstwo Finansów

Ekonomia stosowana Emerytura Podniesienie wieku emerytalnego przełoży się na szybsze tempo wzrostu Prognozowany poziom PKB per capita przed i po wydłużeniu wieku emerytalnego Większa liczba osób aktywnych zawodowo oraz odciążenie systemu świadczeń społecznych przyczyni się do szybszego tempa wzrostu gospodarczego. Dzięki podniesieniu wieku emerytalnego, przez następne 50 lat PKB per capita – według standardu siły nabywczej (a więc po uwzględnieniu wzrostu cen) – będzie o ok. 5% wyższe, niż gdyby tego wieku nie podniesiono. źródło: Ministerstwo Finansów

Ekonomia stosowana Wyzwania na przyszłość Emerytura 1960 2010 2060 Współczynnik obciążenia demograficznego* 9,5% 19,0% 64,6% populacja 29,6 mln 38,2 mln 32,7 mln Do 2060 roku stosunek osób w wieku 65+ do tych w wieku produkcyjnym będzie drastycznie rósł. W 1960 roku na mniej więcej 10 osób w wieku poprodukcyjnym przypadało 100 w wieku produkcyjnym, 50 lat później na 100 osób wieku produkcyjnym przydało już 20 osób w wieku poprodukcyjnym i sytuacja ta będzie się gwałtownie pogarszała. Trzeba też pamiętać, że nie wszystkie osoby w wieku produkcyjnym pracują – w Polsce współczynnik aktywności zawodowej jest najniższy w Europie – pracuje tylko ok. 57% osób w wieku produkcyjnym. Oznacza to, że na przykład w 2010 roku na pracujących 57 osób w wieku produkcyjnym przypadało 19 emerytów i 43 niepracujące osoby w wieku produkcyjnym. * Obliczany według formuły: ludzie w wieku 65+ / ludzie w wieku 16-64