Uzależnienia Interwencja i leczenie

Interwencja kryzysowa KRYZYS następuje wtedy , gdy człowiek ocenia sytuację jako zagrażającą i gdy nie znajduje sposobu poradzenia sobie z nią . Jeśli mimo różnych prób odzyskania równowagi sytuacja trwa , kryzys może przejść w stan chroniczny . !!! Często osoby uwikłane w narkotyki pozostają w stanie KRYZYSU

Krótka interwencja – pomaga podjąć decyzję 1. informacja zwrotna- ustrukturalizowana , oceniająca 2 odpowiedzialność – ”zmiana zależy tylko od ciebie” 3.porada – jasna → co klient może zrobić 4.menu – alternatywne możliwości zmiany zachowań 5. empatia-słuchanie ze zrozumieniem 6.osobista skuteczność-poczucie sprawczości → wzmacnianie wiary w poradzenie sobie i optymizmu, klient musi uznać cel za możliwy do zrealizowania.

Interwencja kryzysowa - etapy Udzielenie wsparcia emocjonalnego i odreagowanie emocji Dokonanie oceny i sformułowanie najważniejszego, aktualnego problemu do rozwiązania Zestawienie i ocena dotychczasowych sposobów radzenia sobie i poszukanie nowych Poszukanie i zmobilizowanie sieci wsparcia w środowisku Stworzenie planu działania i przyjęcie zobowiązania do jego realizacji Wspieranie zaplanowanego działania

Czego potrzebuje osoba w kryzysie? Wsparcia Zrozumienia Nadziei Porady

Co przeszkadza w pomaganiu? postawy , skrypty , przekonania brak wiedzy i informacji brak kontaktu opór gry ratownicze lęk , narkofobia wypalenie zawodowe

Co przeszkadza w pomaganiu ? Trójkąt dramatyczny Karpmana RATOWNIK PRZEŚLADOWCA OFIARA

Wchodzenie w rolę ratownika Pamiętaj!!! Każda sytuacja pomagania sprzyja uruchamianiu gier ratowniczych. Gra ma miejsce gdy pomagający neguje lub ogranicza zdolność pomagania sobie drugiej osoby, pomaga mimo braku zaangażowania, narzuca swoją pomoc. Ratownik pod pretekstem pomagania uzależnia innych. Ta rola dostarcza poczucia wyższości i dominacji co ma kompensować poczucie winy i małej wartości

Wchodzenie w rolę ratownika przez profesjonalistów jest źródłem przeżywania wielu frustracji i prowadzi do obwiniania klientów i wypalenia zawodowego Pomaganie jest wolne od gier trójkąta dramatycznego pod warunkiem • zachowania pozycji Ja OK. i TY OK. , co umożliwia rozpoznanie zasobów • i gdy działamy na prośbę wspomaganego w celu odzyskania przez niego autonomii

Bajka o motylu Pewnego dnia mały motyl zaczął wykluwać się z kokonu. Człowiek usiadł i przyglądał się, jak motyl przeciska swoje ciałko przez malutki otwór. Wtedy motyl się zatrzymał — jakby zaszedł tak daleko jak mógł i dalej już nie miał sił. Człowiek więc postanowił mu pomóc: wziął nożyczki i rozciął kokon. Motyl wydostał się z niego bez problemu, miał jednak wątłe ciałko i bardzo pomarszczone skrzydła. Człowiek dalej go obserwował, spodziewając się, że skrzydła motyla zaczną stopniowo grubieć, powiększać się, dzięki czemu motyl będzie mógł odlecieć i zacząć żyć. Tak się jednak nie stało. Motyl spędził resztę życia, czołgając się po ziemi z mizernym ciałem i pomarszczonymi skrzydełkami. Do końca życia nie był w stanie latać. Człowiek w całej swej życzliwości i dobroci nie wiedział, że walka motyla z kokonem była bodźcem dla jego skrzydeł, że motyl jest w stanie latać tylko wtedy, gdy pokona opór kokonu.

Modele-wzory zażywania substancji psychoaktywnych MODELE MEDYCZNE : -używanie ryzykowne -używanie szkodliwe -uzależnienie MODELE BEHAWIORALNE -eksperymentowanie -okazjonalne -rekreacyjne -funkcjonalne -w celu samoleczenia - uzależnienie

Postępowanie w przypadku ryzykownego używania alkoholu/narkotyków Rodzaje postępowania w stosunku do osób, u których stwierdza się zaburzenia zachowania lub zaburzenia psychiczne na skutek stosowania substancji psychoaktywnych Postępowanie w przypadku ryzykownego używania alkoholu/narkotyków Postępowanie w przypadku szkodliwego używania alkoholu/narkotyków Leczenie uzależnień

Postępowanie w przypadku ryzykownego używania alkoholu/ narkotyków Rozpoznanie używania ryzykownego może być postawione przez: Lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej Pedagogów Psychologów

Postępowanie w przypadku ryzykownego używania alkoholu/narkotyków W stosunku do osób używających ryzykownie podejmuje się zazwyczaj procedurę wczesnej interwencji, której celem jest: przekazanie wiedzy na temat konsekwencji społecznych i zdrowotnych pomoc w nabywaniu umiejętności rozpoznawania sytuacji grożących przyjmowaniem substancji psychoaktywnych trening umiejętności społecznych

Postępowanie w przypadku ryzykownego używania alkoholu/narkotyków Trening asertywności (nieobrażające odmawianie), trening komunikacji interpersonalnej, trening radzenie sobie ze stresem itp. Przedstawienie alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu Pomoc w nabywaniu umiejętności rozpoznawania sytuacji grożących przyjmowaniem substancji psychoaktywnych

Postępowanie w przypadku ryzykownego używania alkoholu/narkotyków Wskazane jest przeprowadzenie wstępnego rozeznania przyczyn sięgania po substancje psychoaktywne: cechy osobowości zaburzenia psychiczne wpływy środowiskowe Następnie zaproponowanie udziału we właściwym programie zapobiegawczym – pedagogicznym, psychologicznym, medycznym, środowiskowym

Program ”Fred goes net” Wczesna interwencja Profilaktyka selektywna Przeznaczony dla osób używających w sposób ryzykowny, wchodzących w konflikt ze szkołą lub z prawem.

„Fred Goes Net” Projekt niemiecki - w Niemczech działa od dawna, wprowadzany w innych krajach Unii Eksperymentalny program pilotażowo wprowadzany w Bydgoszczy i Bartoszycach W Polsce do programu kwalifikowane będą również osoby używające alkohol. W Polsce podstawową ścieżką dostępu do programu i grupy docelowej będzie szkoła

Program - zasady wcześnie- możliwie blisko czasu pierwszej konsumpcji krótko i trafnie – tylko takie formy akceptowane są przez młodzież dobrowolnie – bo to forma pomocy i dobrowolność ogranicza opór

PROGRAM - części Informacja o ofercie w formie ujednoliconej ulotki Rozmowa indywidualna- ze specjalistą-motywowanie do programu i diagnoza Krótka interwencja: 8-godzinny cykl zajęć w kilku częściach

Postępowania w przypadku szkodliwego używania alkoholu/narkotyków Postępowanie wobec osób używających szkodliwie ma charakter bardziej medyczny, wiąże się również z oddziaływaniem psychologicznym i środowiskowym. Procedura wczesnej interwencji jest prowadzona głównie w podstawowej opiece medycznej. Zawiera te same elementy jak w przypadku ryzykownego używania, ale bardziej rozbudowane.

Postępowania w przypadku szkodliwego używania alkoholu/narkotyków Przekazywana jest informacja dotycząca związku między używaniem alkoholu/narkotyków, a stanem zdrowia.

Postępowanie w przypadku uzależnienia Diagnozę uzależnienia może postawić certyfikowany specjalista terapii uzależnień lub lekarz W Polsce diagnozę przeprowadza się w odniesieniu do objawów zamieszczonych w Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10

UZALEŻNIENIE Zespół objawów psychopatologicznych, somatycznych i zaburzeń funkcjonowania w rolach społecznych, wynikające z upośledzenia kontroli przyjmowania substancji psychoaktywnych.

UZALEŻNIENIE Najważniejsze objawy to: odczuwany przymus zażycia substancji Upośledzona zdolność kontrolowania zachowań związanych z używaniem alkoholu/narkotyków, Fizjologiczne objawy abstynencyjne, Zmiana tolerancji Uporczywe używanie/narkotyków mimo oczywistych dowodów występowania szkodliwych następstw zażywanie substancji jako dominująca aktywność skłonność do nawrotów , nawet po długich okresach abstynencji ,

Postępowanie w przypadku uzależnienia Jednym z poważniejszych problemów wśród osób uzależnionych jest intoksykacja (zatrucie, przedawkowanie). Większość intoksykacji nie stanowi zagrożenia dla życia i nie jest wskazaniem do interwencji medycznej

Wskazania do szukania pomocy medycznej Stan nieprzytomności Zaburzenia oddychania Znaczne przyspieszenie lub spowolnienie tętna lub jego niewyczuwanie Napady drgawkowe Wysoka temperatura lub wyziębienie Pogorszenie się stanu zdrowia

Leczenie zatruć Intoksykacje( zatrucia) powinny być leczone w oddziałach toksykologicznych (ośrodkach ostrych zatruć lub internistycznych). W przypadku silnego podniecenia , zaburzeń psychotycznych lub tendencji samobójczych wskazane jest rozważenie hospitalizacji w oddziałach psychiatrycznych.

Leczenie zespołów abstynencyjnych Cechą uzależnienia jest pojawienie się przykrych objawów abstynencyjnych po zaprzestaniu picia alkoholu/używania narkotyków. Zmniejszanie nasilenia tych objawów nie jest detoksykacją lecz leczeniem zespołów abstynencyjnych. Jest to leczenie kilku- do kilkunastodniowego , aż do momentu ustąpienia objawów.

Leczenie zespołów abstynencyjnych !!! Leczenie zespołów abstynencyjnych nie jest leczeniem uzależnienia. Po leczeniu zespołu abstynencyjnego powinno nastąpić właściwe leczenie. Leczenie zespołu abstynencyjnego służy jedynie humanitarnemu i bezpiecznemu przejściu przez objawy zespołu abstynencyjnego. Jest to okres, kiedy należy motywować pacjentów do leczenia.

Rehabilitacja – leczenie właściwe podejście drug free zapobieganie nawrotom Ograniczanie picia alkoholu/używania narkotyków zmniejszanie szkód zdrowotnych

Rehabilitacja – leczenie właściwe Celem leczenia uzależnień w programach drug free jest dążenie do utrzymania całkowitej i wieloletniej abstynencji . Czasami całkowita i wieloletnia abstynencja jest uważana za miernik nabycia przez pacjenta umiejętności funkcjonowania psychicznego i społecznego bez alkoholu/ narkotyków

Rehabilitacja – leczenie właściwe Dla wielu pacjentów całkowita abstynencja jest celem nierealnym, dlatego część terapeutów proponuje programy o zróżnicowanych trudnościach, mniej ambitne, ale realne. Obok programów całkowitej abstynencji wprowadza się programy o bardziej ograniczonych celach: zmniejszenie spożycia zmniejszenie liczby zachowań związanych z ryzykiem szkód zdrowotnych i społecznych

Rehabilitacja – leczenie właściwe Istnieją zróżnicowane formy leczenia uzależnione od: rodzaju substancji świadomości społecznej dostępności Obecnie kładzie się nacisk na rozwój leczenia ambulatoryjnego. Jest ono postrzegane jako: równie skuteczne tańsze bardziej akceptowane przez pacjentów (mniej stygmatyzujące) nie odrywające pacjenta od środowiska (pracy, szkoły, rodziny)

MODEL ZDARZEŃ, KTÓRE WYSTĘPUJĄ W TRAKCIE LECZENIA ODWYKOWEGO Samodzielne zaprzestanie Rezultat Nawrót Rozpoznanie problemu Grupa samopomocy Leczenie profesjonalne Ocena Cele Określenie terapii Modele przyczyn nadużywania substancji

PODSTAWOWE FORMY LECZENIA DLA OSÓB UZALEŻNIONYCH I NADUŻYWAJĄCYCH NARKOTYKÓW I ALKOHOLU

1. PLACÓWKI PIERWSZEGO KONTAKTU ( PORADNIE, PUNKTY KONSULTACYJNE) konsultacje, poradnictwo i krótkoterminowe interwencje podjęcie kontaktu indywidualnego opieka medyczna psychoterapia indywidualna i grupowa 2. PLACÓWKI STACJONARNE oddziały detoksykacyjne ośrodki o programie krótkoterminowym –programy od 3 do 6 miesięcy (dla narkomanów), 6-8 tygodni (dla alkoholików); ośrodki o programie długoterminowym –programy od 12 do 18 ; 3. ODDZIAŁY DZIENNE Pozwala osobie pozostać w jej stałym środowisku, przy jednoczesnym programie pracy nad problemem uzależnienia.

4. OPIEKA ŚRODOWISKOWA, SOCJOTERAPIA Odbywa się głównie poprzez sieć klubów i świetlic socjoterapeutycznych, gdzie grupują się dzieci oraz młodzież ze środowisk zagrożonych nadużywaniem narkotyków. 5. PROGRAMY POSTREHABILITACYJNE Służą one pomocą osobom powracającym do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Pomagają w nowej adaptacji. Na programy postrehabilitacyjne składa się: system hosteli; system placówek postrehabilitacyjnych; grupy dla absolwentów ośrodków.

Rehabilitacja – leczenie właściwe Leczenie powinno uwzględniać przyczyny uzależnień: biologiczne psychologiczne środowiskowe Współczesna farmakologia wypracowała skuteczne postępowanie w stosunku do opiatów. W innych uzależnieniach farmakologia ma znaczenie drugorzędne i ogranicza się do leczenia objawowego.

Leczenie uzależnienia od opiatów Istnieją dwa sposoby leczenia uzależnienia od opiatów o udowodnionej skuteczności : leczenie substytucyjne leczenie antagonistami receptorów opioidowych

Leczenie antagonistami receptorów opoidowych W leczeniu stosuje się naltrekson, który blokuje receptory opioidowe – zapobiega przedawkowaniu oraz wystąpieniu oczekiwanych efektów (euforii). Na leczenie to lepiej reagują osoby o ustabilizowanej sytuacji społecznej i rodzinnej.

Leczenie substytucyjne Leczenie to polega na kontrolowanym, doustnym podawaniu leku o działaniu podobnym do opiatów, czystym chemicznie i biologicznie. W Polsce jest to głównie metadon. W krajach zachodnich, USA i Australii w ten sposób jest leczonych około 20-70% uzależnionych, w Polsce 2%. Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii zakłada wzrost do 20% do roku 2010. Projekt realizowany w ramach programu Transition Facility 2004 - Wsparcie regionalnych i lokalnych społeczności w przeciwdziałaniu narkomanii na poziomie lokalnym (PL2004/016-829.05.01.02) - współfinansowany ze środków Unii Europejskiej i Rządu RP Beneficjentem projektu realizowanego przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej jest Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Farmakoterapia w leczeniu uzależnienia od alkoholu Zespoły abstynencyjne Powikłania uzależnienia od alkoholu Zapobieganie nawrotom, wydłużenie abstynencji, zmniejszenie ilości wypijanego alkoholu Zmniejszenie szkód somatycznych i społecznych Poprawa jakości życia

Farmakoterapia w leczeniu uzależnienia od alkoholu Disulfiram-hamuje dehydrogenazę aldehydową, co powoduje zwiększenie stężenia aldehydu octowego Akamprozat (Campral) -zmniejsza uczucie „głodu” alkoholu Naltrekson- blokuje receptory opioidowe, endorfiny leki psychotropowe (leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe)

Leczenie innych uzależnień W innych uzależnieniach, gdzie farmakoterapia odgrywa drugorzędną rolę, stosuje się leczenie objawowe – leczenie objawów depresyjnych, stanów lękowych ( często również farmakologiczne) i psychoterapię. Narkomanii

PSYCHOTERAPIA We wszystkich rodzajach uzależnień stosuje się psychoterapię jako metodę leczenia . Długość jej trwania jest zróżnicowana i zależy od diagnozy psychologicznej, zaawansowania zaburzeń, programu i motywacji pacjenta. Możliwe jest łączenie różnych metod leczenia

Formy udzielania pomocy Lecznictwo stacjonarne (organ założycielski samorządowe władze powiatu, województwa, organizacje pozarządowe) Lecznictwo ambulatoryjne (może i powinno być wspierane przez samorząd gminy)

Lecznictwo stacjonarne (całodobowe) Detoksykacja Zatrucia Leczenie poważnych zaburzeń psychicznych Stacjonarna rehabilitacja w ośrodkach leczniczych W leczeniu i rehabilitacji osób uzależnionych od alkoholu/narkotyków nie obowiązuje zasada rejonizacji.

Lecznictwo ambulatoryjne Świadczenia ambulatoryjne udzielają poradnie leczenia uzależnień, poradnie zdrowia psychicznego oraz oddziały dzienne finansowane przez NFZ lub w ramach programów zdrowotnych przez samorządy. Pomoc ambulatoryjną oferują także: Punkty konsultacyjne prowadzone przez organizacje pozarządowe i fundacje Punkty konsultacyjne finansowane przez samorządy i Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Finansowanie leczenia Od osób uzależnionych leczonych w zakładach opieki zdrowotnej mających kontrakt z NFZ nie pobiera się opłat. W przypadku osób nieubezpieczonych leczenie i rehabilitacja pokrywana jest z budżetu państwa.

Opieka postterapeutyczna Opieka posterapeutyczna to programy skierowane do osób kończących terapię. Ważne!!! Skuteczność i efektywność działań leczniczych jest tym większe im lepszy jest program postterapeutyczny.

Programy postrehabilitacyjne Programy postrehabilitacyjne powinny stanowić integralną część opieki nad osobami uzależnionymi od narkotyków. Celem programów jest: utrwalanie efektów leczenia wsparcie w procesie reintegracji społecznej

Problemy osób kończących terapię Gdzie mieszkać? Gdzie podjąć pracę? W jakim kierunku kontynuować naukę? Jak spędzać wolny czas? Jak nawiązywać nowe nie ryzykowne kontakty? Jak to wszystko zintegrować i pogodzić? Jakie jeszcze?

Zakres programów postrehabilitacyjnych Wsparcie terapeutyczne (grupy wsparcia, grupy zapobiegania nawrotom choroby, konsultacje) Pomoc w uzyskaniu dodatkowych kwalifikacji zawodowych (kursy zawodowe) Pomoc w uzyskaniu miejsca pracy Hostele, mieszkania readaptacyjne

Finansowanie opieki posterapeutycznej Całość oferty postterapeutycznej finansowana jest ze środków samorządu lokalnego Pobyt w hostelu może być finansowany przez NFZ

Redukcja szkód (zmniejszanie szkód, zmniejszanie ryzyka) Metoda redukcji szkód zdobyła mocną pozycję w okresie epidemii HIV. W latach 80-tych w USA i Europie Zachodniej w ciągu 6-12 miesięcy od zarejestrowania pierwszej infekcji liczba zakażonych wśród osób biorących narkotyki wzrosła o 40 do 60%. W Polsce pierwsze zakażenie zanotowano w lecie 1988, rok później liczba zakażonych wynosiła około 1000.

Redukcja ryzyka, redukcja szkód Pierwszy program wymiany strzykawek – MONAR (1988), wymieniano około 80% strzykawek. Program ograniczył liczbę zachorowań nie tylko na HIV, ale również na żółtaczkę. Po kilku latach prowadzenia programów stacjonarnych wprowadzono programy mobilne (street workerzy).

Redukcja ryzyka, redukcja szkód Od roku 1990 liczna nowych zakażeń zaczęła się zmniejszać, od lat utrzymuje się na poziomie 250-350 zakażeń rocznie. Polska jest liderem w Europie w zapobieganiu HIV. W Europie programy ograniczenia szkód przez dostarczanie sprzętu rozpoczęto w więzieniach.

Redukcja ryzyka, redukcja szkód Programy redukcji szkód w dyskotekach – pomieszczenia (chill-out rooms) dające możliwość ochłodzenia i wyciszenia (klimatyzacja, wentylacja, spokojna cicha muzyka). Bezpłatna serwowana woda zapobiegająca odwodnieniu (zadanie gminy). Funkcja party workerów – osób umiejących udzielać pomocy (zadanie gminy)

Redukcja ryzyka w stosunku do osób uzależnionych Dla osób uzależnionych metodą redukcji ryzyka jest leczenie substytucyjne. Leczenie substytucyjne w niektórych państwach Europy Zachodniej jest możliwe od lat 60-tych, w Polsce ta metoda jest dostępna od roku 1992.

Redukcja ryzyka w stosunku do osób uzależnionych Kontrowersyjną metodą jest udostępnianie narkomanom opiatowym heroiny, czystych, spokojnych miejsc do wstrzyknięć injection rooms.

System szkolenia Od kilku lat w Polsce funkcjonuje system szkolenia profesjonalnych kadr zajmujących się terapią uzależnienia od alkoholu/narkotyków

Dziękuję za uwagę Małgorzata Kowalcze