Europeizacja polskiego prawa administracyjnego

1.Proces integracyjny w polskie prawo administracyjne Najczęściej wyróżnia się cztery typy relacji/oddziaływań (za A. Wróblem): 1) europeizację typu top-down, czyli wertykalne i jednostronne oddziaływanie prawa europejskiego na prawo państw europejskich 2) europeizację typu bottoms-up, czyli wertykalne i jednostronne oddziaływanie prawa państw europejskich na prawo europejskie, 3) europeizację horyzontalną, czyli poziome i wielostronne oddziaływanie wzajemne prawa państw europejskich, 4) europeizację ad extra, czyli oddziaływanie prawa europejskiego na prawo państw poza europejskich i ewentualnie organizacji międzynarodowych

Ad. 1 Jest to proces systematycznego wpływania prawa europejskiego, obejmującego prawo wspólnotowe (unijne) i prawo traktatowe, na kształt formalny i merytoryczny polskiego porządku administracyjnoprawnego, przebiegający w sposób bezpośredni i pośredni poprzez  włączanie do naszego porządku norm i zasad porządku europejskiego, jak również respektowanie standardów i wzorców europejskich przy tworzeniu własnych rozwiązań prawnych, przy jednoczesnym uwzględnianiu odrębności i specyfiki właściwych krajowym uwarunkowaniom (J. Jagielski). 

Europeizacja prawa administracyjnego to wpływ prawa europejskiego na procesy stanowienia i stosowania oraz interpretacji krajowego prawa administracyjnego

Wpływ na procesy stanowienia prawa administracyjnego polega na obowiązku krajowego prawodawcy: ⦁    uchylania przepisów krajowych sprzecznych z prawem europejskim  ⦁     obowiązku stanowienia przepisów krajowych zgodnie z prawem europejskim. Wpływ na procesy stosowania prawa to obowiązek władz krajowych: ⦁     stosowania bezpośrednio skutecznych przepisów prawa europejskiego ⦁     obowiązek odmowy stosowania przepisów krajowych sprzecznych z prawem europejskim. Prawo europejskie ustanawia obowiązek wykładni przepisów krajowych zgodnie z prawem europejskim. Zakres i treść tych ogólnie określonych obowiązków powinny być relatywizowane do obszaru stosunków społecznych poddanego takiej regulacji (A. Wróbel).

Historia Czynnikiem uruchamiającym proces europeizacji administracji publicznej była ratyfikacja przez Polską Statutu Rady Europy i Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Przystąpienie do RE widziane było jako konieczny warunek uruchomienia procesu integracji z UE. Działalność RE ma szeroki zakres przedmiotowy: prawa człowieka- ochrona, promocja, zapobieganie naruszeniom, demokracja lokalna i współpraca transgraniczna, spójność społeczna, ochrona zdrowia, edukacja, kultura i dziedzictwo narodowe, ochrona środowiska i zagospodarowanie przestrzenne, sport, młodzież. 

Znaczenie europeizacji: ⦁ unowocześnienie instytucji prawnych ⦁ wymuszenie pewnych standardów traktowania obywatela przez administrację ⦁ poprawa i ujednolicenie statusu obywatela wobec administracji ⦁ umożliwienie kooperacji między równorzędnymi organami w krajach członkowskich, a także z instytucjami i organami UE.

Europeizacja odbywa się na trzech płaszczyznach: a/ europeizacji standardów b/ europeizacji zadań c/ europeizacji rozwiązań organizacyjnych, proceduralnych, kadrowych. Europeizacja odbywa się na trzech płaszczyznach:

Z procesem europeizacji prawa administracyjnego wiąże się ściśle kategoria wspólnego prawa administracyjnego.

Wyróżnia się dwie sytuacje: 1) Normy prawa umów międzynarodowych i aktów prawa UE stanowią bezpośrednie podstawy prawne dla prowadzenia działalności administracyjnej, np. do wydawania aktów administracyjnych przez organy UE albo przez organy państw członkowskich. Tutaj mamy do czynienia z europejskim (unijnym) prawem administracyjnym. 2) Prawo europejskie wpływa na treść prawa administracyjnego tworzonego w poszczególnych państwach należących do Unii Europejskiej (państwach członkowskich RE). Działalność administracyjna jest jednak prowadzona na podstawie przepisów prawa tych państw. Wówczas można mówić o europeizacji krajowego prawa administracyjnego.

„Europejskie prawo administracyjne” oznacza fragment przynajmniej dwóch systemów/porządków prawnych : prawa unijnego i prawa konwencyjnego (Rady Europy). W obrębie prawa unijnego wyróżnia się najczęściej prawo administracji Unii Europejskiej oraz unijne prawo administracyjne (A. Wróbel). 

Międzynarodowe prawo administracyjne

Międzynarodowym prawem administracyjnym jest taki fragment  porządku prawnego, o tym samym przedmiocie regulacji z zakresu prawa administracyjnego, który obowiązuje jednocześnie wszystkie właściwe podmioty w co najmniej dwóch krajach w sposób bezpośredni i trwały, i który na tych samych zasadach w obrębie jego zakresu zastosowania wywołuje odpowiedzialność i egzekucję realizowaną tak samo przez organy osobne i wspólne.  W sytuacji tzw. otwarcia na świat i uczestniczenia w takich organizacjach międzypaństwowych, w których konstytutywnym elementem jest respektowanie przez wszystkich jej członków tych samych norm prawa administracyjnego, które właśnie z powodu przyjęcia ich i wykonywania przez różne dotąd państwa można nazwać międzynarodowym prawem administracyjnym. Dodatkowo chodzi o informacje zawarte w art. 90 Konstytucji w którym Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji lub organowi międzynarodowym kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

Publiczne prawa podmiotowe

Publiczne prawo podmiotowe oznacza taką sytuację prawną obywatela ( jednostki zbiorowej), w obrębie której obywatel ten opierając się na chroniących jego interesy prawne normach może skutecznie żądać  czegoś od państwa lub może w sposób niekwestionowany przez państwo zdziałać. 

Z określenia wynika, że chodzi tu o dwa typy sytuacji obywatela : 1 Z określenia wynika, że chodzi tu o dwa typy sytuacji obywatela : 1. W razie przyznania mu normą ustawową określonej wolności zachowania się, np., zwoływania lub uczestnictwa w zgromadzeniach niczym nie warunkowanych, nikt nie ma prawa przeszkadzać lub kasować działań wynikających z tej wolności  2. W razie istnienia w porządku ustawowym zakazu wydawania zezwoleń na organizowanie zgromadzenia o celach sprzecznych z ustrojem konstytucyjnym państwa, a organ administracyjny odmawia zezwolenia na zgromadzenie proponujące idee charytatywności, obywatel ma niczym nie kwestionowaną możność prawną pewnego uzyskania zezwolenia; inaczej mówiąc może się go skutecznie domagać

Można rozróżnić 2 rodzaje publicznych praw podmiotowych: 1 Można rozróżnić 2 rodzaje publicznych praw podmiotowych: 1. Negatywne, polegające na roszczeniu jednostki wobec państwa, aby nie wkraczało ono w sferę wolności określonej w konstytucji 2. Pozytywne, polegające na roszczeniu jednostki wobec państwa, aby zapewniło jednostce korzystanie z przysługujących jej uprawnień 

Przykład pełniejszej klasyfikacji publicznych praw podmiotowych: a) prawo podmiotowe polegające na roszczeniu o wydanie aktu administracyjnego o oznaczonej treści b) prawo podmiotowe polegające na żądaniu od organu, określonego prawem zachowania się, np.. Wydania decyzji administracyjnej, ale niekoniecznie o oznaczonej treści  c) prawo podmiotowe polegające na domaganiu się od państwa, aby zaniechało ingerencji w sferę uznanej uprzednio wolności e) prawo podmiotowe do współdziałania z administracją w rozstrzyganiu spraw publicznych

Publiczne prawa podmiotowe dotyczą: a) praw wolnościowych b) praw politycznych c) praw do świadczeń państwa d) praw osobowych 

Jedynym podmiotem  w polskim systemie prawa administracyjnego, który swoją działalność opiera na kryterium ochrony prawa podmiotowego jest Rzecznik Praw Obywatelskich

Źródła: - " prawo administracyjne" Jan Boć -dr Barbara Kowalczyk, praca pisemna 

Pojęcie i rodzaje źródeł prawa administracyjnego

Przez źródła prawa rozumie się sposoby, w jakich tworzy się, utrzymuje i zmienia prawo. Gdy bada się te sposoby , można łatwo wyróżnić poszczególne składniki gatunkowe obowiązującego porządku prawnego (F.Longchamps).  Takimi składnikami gatunkowymi porządku prawnego w dziedzinie prawa administracyjnego, czyli inaczej źródłami prawa administracyjnego, są konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, a także uchwały, zarządzenia, statuty i regulaminy jako akty prawa wewnętrznego.

Charakter systemu źródeł prawa: Zamknięty dotyczy aktów prawa powszechnie obowiązującego, który jest określony w Konstytucji  Otwarty dotyczy aktów prawa wewnętrznego – Konstytucja jedynie częściowo wymienia akty prawa wewnętrznego

Cechy charakterystyczne źródeł prawa administracyjnego: Wielość i różnorodność w sensie składników gatunkowych . Pod tym względem różnią się one zasadniczo od źródeł innych działów prawa. Np. całe prawo sądowe ( prawo cywilne, karne i odpowiadające im prawo procesowe) mieści się w paru kodeksach, które są szczególnie opracowywanymi ustawami, ponadto w orzeczeniach sądowych, systematycznie publikowanych i komentowanych. 

2. Brak skodyfikowanych źródeł materialnego prawa administracyjnego 2. Brak skodyfikowanych źródeł materialnego prawa administracyjnego. Duże problemy związane z teoretyczną kodyfikacją prawa administracyjnego. Ich ewentualna kodyfikacja natrafia na różne przeszkody, albo w ogóle nie jest podejmowana. Ewentualne zamiary dotyczą co najwyżej zasad ogólnych prawa administracyjnego, czyli regulacji podobnej do tej, która istnieje np. w prawie cywilnym lub karnym.

3. Większość źródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji. Organy administracji państwowej, nazywane naczelnymi, a także organy centralne w obrębie prawa wewnętrznego, wydają dużą ilość różnych aktów prawnych, albo w oparciu o szczególną podstawę prawną albo tylko tylko na podstawie normy kompetencyjnej. 

4. Prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyróżnienia go jako działu/gałęzi  5.W jego skład oprócz prawa powszechnie obowiązującego na terenie całego kraju wchodzi także prawo obowiązujące powszechnie na danym terenie ( miejscowe prawo administracyjne).

KONSTYTUCJA w hierarchii źródeł prawa jest aktem normatywnym najwyższej rangi, wszystkie inne akty są jej podporządkowane ustala podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa  ustala organizację i kompetencje organów państwa ustala również zasady i treść stosunków między obywatelami i państwem w zakresie administracji publicznej konstytucja określa ustrój organów administracji publicznej oraz innych podmiotów wykonujących zadania administracji publicznej

USTAWA jest aktem uchwalanym przez parlament  w hierarchii źródeł prawa zajmuje miejsce bezpośrednio po konstytucji  nie może być sprzeczna z konstytucją  ma charakter źródła powszechnie obowiązującego  problematyka jaka może być regulowana wyłącznie za pomocą ustawy określona przez konstytucję: ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności jednostki; samorząd terytorialny; podatki; informacja publiczna oraz informacja o obywatelach

UMOWA MIĘDZYNARODOWA staje się źródłem prawa po jej ratyfikacji i ogłoszeniu, jest częścią krajowego porządku prawnego Art. 9 Konstytucji – RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego ratyfikacji dokonuje Prezydent RP, za uprzednią zgodą Sejmu, wyrażoną w ustawie

Art.89 Konstytucji (Ratyfikacja umów międzynarodowych) Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: 1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, 2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, 3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, 4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, 5)spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

ROZPORZĄDZENIE Organy wydające rozporządzenia: Prezydent; Rada Ministrów; Prezes RM; Ministrowie; Przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM; Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. rozporządzenia z mocą ustawy mogą być wydawane tylko przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów w przeciwieństwie do rozporządzenia z mocą ustawy, zwykłe rozporządzenie nie zastępuje ustaw, ale jedynie je uzupełnia i jest wydawane w celu jej wykonania

ZARZĄDZENIE nie ma charakteru powszechnie obowiązującego, ale ma charakter wewnętrzny i obowiązuje jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy nie mogą regulować spraw wolności i obowiązków jednostek – nie mogą stanowić podstawy do wydania decyzji administracyjnej

UCHWAŁA akt prawa wewnętrznego wydawane przez organy kolegialne, np. przez Radę Ministrów obowiązują jednostki podległe organizacyjnie organowi podejmującemu uchwałę

STATUT I REGULAMIN regulują wewnętrzny ustrój i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych administracji publicznej regulują:  podział pracy;  zakres czynności;  układ zależności organizacyjnej;  sposób koordynacji działań;  wewnętrzną kontrolę i nadzór.

WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE

Władztwo administracyjne to głównie zdolność organu administracji do jednostronnego kształtowania praw i obowiązków podmiotu administrowanego.  Opiera się to przeważnie na równorzędności podmiotów którzy wyrażają możliwość kształtowania przez organ administracji sytuacji drugiego podmiotu niezależnie od jego woli, ale zgodnie z prawem. 

Pojęcie władztwa pojawia się jeżeli chodzi o definiowanie organu administracji, gdyż każdy organ administracji dysponuje pewnym władztwem administracyjnym. Jest to uprawnienie do dysponowania przymusem państwowym. Pojęcie to pojawia się również w ramach stosunku administracyjno-prawnego, czyli gdy jedna ze stron posiada władztwo nad drugą. Władztwo określane jest jako możliwość rozkazywania, czy możność przymusu w celu osiągnięcia określonego rezultatu. Możność stosowania przymusu jest wówczas gdy prawo na to pozwala. 

SZKODA LEGALNA

Pojęcie szkody (w prawie cywilnym ) nie zostało ustawowo zdefiniowane Pojęcie szkody (w prawie cywilnym ) nie zostało ustawowo zdefiniowane. Szkoda uznawana jest za podstawową przesłankę odpowiedzialności. Określenie to odnosi się do wszelkich uszczerbków w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swej woli. Zastrzeżenie takie zostało dodane, żeby odróżnić szkodę od uszczerbków, które zostały spowodowane na mocy decyzji samego zainteresowanego podmiotu. W takim przypadku szkodą nie będzie np. wyzbycie się rzeczy lub jej zużycie przez uprawnionego. 

Art. 4172 Kodeksu cywilnego wprowadza odpowiedzialność za tzw Art. 4172 Kodeksu cywilnego wprowadza odpowiedzialność za tzw. szkody legalne., a więc za takie uszczerbki, które powstały pomimo działania zgodnego z prawem.  Art. 417². Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności. 

ŹRÓDŁA: http://www.lex.pl/ https://lexplay.pl/ „Prawo administracyjne” Jan Boć