dr Laura Płatkowska-Prokopczyk Uniwersytet Opolski Izbicko, 10.02.2018 Program Odnowy Wsi jako narzędzie wzmacniania kapitału społecznego obszarów wiejskich województwa opolskiego dr Laura Płatkowska-Prokopczyk Uniwersytet Opolski Izbicko, 10.02.2018

Plan wystąpienia 1. Prezentacja celu i zakresu badania 2. Metodyka badania 3. Wyniki badania 4. Wnioski

1. Prezentacja celu i zakresu badania (slajd 1/2) CEL BADANIA: Podsumowanie 20 lat funkcjonowania Programu Odnowy Wsi na terenie województwa opolskiego w oparciu o wyniki badań ankietowych przeprowadzonych od lipca do września 2017 roku wśród liderów tego programu

Zakres tematyczny badania 1. Prezentacja celu i zakresu badania (slajd 2/2) Zakres tematyczny badania obszar oddziaływania Programu Odnowy Wsi, grupy docelowe zrealizowanych działań w ramach POW, zrealizowane działania w ramach POW oraz korzyści dla społeczności i gminy, diagnoza potencjału obszaru, przedsiębiorczość – uwarunkowania i wsparcie, edukacyjny wymiar POW, kompetencje społeczne, poczucie więzi społecznej i przepływu wiedzy, stopień zaangażowania lidera w sprawy sołectwa i sprawy obywatelskie, rodzaje aktywności liderów, przepływ informacji o działaniach władz gminy, problemy, jakie napotykają liderzy w swojej pracy na rzecz sołectwa, bariery utrudniające pełne uczestnictwo mieszkańców w życiu społecznym, propozycje dalszych kierunków działań.

2. Metodyka badania (slajd 1/2) Próba badawcza Respondenci: liderzy lokalnych grup działania z terenu województwa opolskiego funkcjonujących w ramach Programu Odnowy Wsi dane z 72 spośród ponad 600 sołectw (stan na koniec 2015 r.: 601 sołectw złożyło sprawozdania z realizacji przedsięwzięć), biorących udział w Programie (czyli ponad 10%). 32 k

Narzędzie badawcze ankieta elektroniczna składająca się z 30 pytań; 2. Metodyka badania (slajd 2/2) Narzędzie badawcze ankieta elektroniczna składająca się z 30 pytań; pytania z ograniczoną liczbą odpowiedzi (kafeteria zamknięta) z wariantem wypowiedzi swobodnej w formie „Inne (jakie?)”;

Wykres 1. Wpływ POW na poszczególne elementy funkcjonowania wsi 3. Wyniki badania (slajd 1/16) Wykres 1. Wpływ POW na poszczególne elementy funkcjonowania wsi Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 2/16) Wykres 2. Grupy wskazywane przez respondentów jako docelowe dla realizacji POW Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 3/16) Wykres 3. Ocena obszarów, w których mogły wystąpić korzyści dla społeczności wiejskiej z tytułu realizacji POW Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 4/16) Wykres 4. Ocena obszarów, w których mogły wystąpić korzyści dla gminy z tytułu realizacji POW Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wykres 5. Ocena potencjału zamieszkiwanego obszaru 3. Wyniki badania (slajd 5/16) Wykres 5. Ocena potencjału zamieszkiwanego obszaru Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 6/16) Wykres 6. Działania, które mogłyby wzmocnić poczucie więzi społecznej i przepływ wiedzy Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 7/16) Wykres 7. Pożądane działania innowacyjne wzmacniające przedsiębiorczość obszaru Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wykres 8. Edukacyjny wymiar POW w opinii badanych 3. Wyniki badania (slajd 8/16) Wykres 8. Edukacyjny wymiar POW w opinii badanych Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 9/16) Wykres 9. Szkolenia i kursy dla społeczności lokalnej zrealizowane dzięki POW Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 10/16) Wykres 10. Efekty wsparcia poprzez przedsięwzięcia edukacyjne w ramach POW Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 11/16) Wykres 11. Stopień zaangażowania Respondentów w sprawy sołectwa i sprawy obywatelskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 12/16) Wykres 12. Sposoby zaangażowania Respondentów w sprawy sołectwa i sprawy obywatelskie Badani liderzy swoją aktywność w sprawy sołectwa i sprawy obywatelskie angażują się najczęściej poprzez: Bezpośrednie rozmowy z sąsiadami lub innymi osobami na tematy związane z sołectwem, Osobistą inicjatywę, Poszukiwanie informacji na temat planów działań, inwestycji i innych ważnych spraw w gminie, Sprawdzanie planów, uchwał, protokołów i innych dokumentów związanych z ich miejscowością, Osobisty udział w zebraniach z przedstawicielami urzędu gminy. Pisanie komentarzy, postów na stronach internetowych nie jest dla Liderów tak istotne i zapewne pełni rolę informacyjną. Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 13/16) Wykres 13. Najbardziej dogodne sposoby informowania mieszkańców o działaniach władz gminy Formy pozyskiwania i przekazywania informacji o życiu sołectwa: badani preferują komunikację bezpośrednią (rozmawiają z sąsiadami lub innymi osobami o sprawach sołectwa - aż 71 respondentów, uczestniczą w zebraniach z przedstawicielami gminy (65 odpowiedzi), są aktywni w poszukiwaniu informacji w internecie, sprawdzając plany, uchwały, protokoły i inne dokumenty związane z miejscowością (po 66 odpowiedzi), badani liderzy w większości osobiście inicjują działania na rzecz lokalnej społeczności (65 odpowiedzi), aktywnie angażując się w działania Ochotniczej Straży Pożarnej oraz szkoły, stosunkowo niewielu z nich jest aktywnych w mediach społecznościowych (23 osoby). Potwierdzeniem praktyk komunikacyjnych respondentów jest dokonana przez nich ocena sposobów informowania o działaniach władz: - najbardziej wygodne dla mieszkańców są spotkania z przedstawicielami urzędu lub radnymi, lub informowanie za pośrednictwem mediów lokalnych bądź oficjalnej strony internetowej urzędu gminy (po 66 odpowiedzi). Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wykres 14. Problemy, jakie napotykają Liderzy w swojej pracy na rzecz sołectwa 3. Wyniki badania (slajd 14/16) Problemy napotykane w pracy na rzecz sołectwa: nadmiernie skomplikowane formalności związane z pozyskiwaniem środków na działania (49 odpowiedzi), oraz powiązane z tym trudności w zdobywaniu funduszy (38 odpowiedzi), problemy kadrowe, związane z utrzymaniem dobrego personelu (36 wskazań), Jako najmniej istotne ze swojej perspektywy podali: brak lokalu lub miejsca regularnych spotkań (54 odpowiedzi), brak dostępu do ważnych informacji (52 wskazania) brak zaufania do organizacji pozarządowych (49 odpowiedzi). Zwłaszcza ten ostatni czynnik potwierdza stosunkowo wysoki poziom zaufania w społecznościach reprezentowanych przez badanych. Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

3. Wyniki badania (slajd 15/16) Wykres 15. Bariery dla pełnego uczestnictwa mieszkańców w życiu społecznym Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wykres 16. Preferencje odnośnie kierunków dalszych inwestycji 3. Wyniki badania (slajd 16/16) Wykres 16. Preferencje odnośnie kierunków dalszych inwestycji Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wnioski z badań 3. Wnioski z badań (slajd 1/4) Sam fakt aktywności Badanych w ramach POW należy ocenić pozytywnie, ponieważ uruchomiona została inicjatywa oddolna, kontakty międzyludzkie zostały wzmocnione i występują one w nowych kontekstach społecznych, nie związanych z pracą zawodową lub pełnionymi funkcjami oraz rolami życiowymi, a raczej związanymi z działaniem na rzecz środowiska lokalnego, społeczność lokalna ma szansę wypróbować swoje, być może nie sprawdzone dotychczas, kompetencje a relacje jakie się budują mogą być oparte na wzajemnym zaufaniu. POW wywarł największy wpływ na zmiany w obszarze rozwoju infrastruktury społeczno-kulturalnej, rewitalizacji, zachowania i promocji dziedzictwa historyczno-kulturowego, promocję turystycznego wizerunku obszaru oraz wzmocnienie więzi społecznych poprzez powrót do wspólnoty i wzajemnej solidarności.

Wnioski z badań 3. Wnioski z badań (slajd 2/4) 3. Obszary, w których nastąpiły korzyści dla lokalnej społeczności dzięki uczestnictwie w Programie Odnowy Wsi to: zintegrowana społeczność, efektywnie działająca lokalna grupa działania, kultywowanie tradycji. 4. Obszary, w których nastąpiły korzyści dla gminy dzięki uczestnictwu w Programie Odnowy Wsi to: zwiększenie możliwości promocji gminy, uporządkowanie przestrzenne wsi oraz nieruchomości o charakterze publicznym, wzbogacenie życia społeczno-kulturalnego i wzrost aktywności mieszkańców sołectw. Natomiast aktywizacja gospodarcza nadal jest obszarem wymagającym działań wspierających.

Wnioski z badań 3. Wnioski z badań (slajd 3/4) 5. Jako potencjał obszaru uznano stan środowiska naturalnego, walory przyrodniczo-krajobrazowe i położenie geograficzne, tradycję, zwyczaje i kulturę, a także integrację (więzi społeczne) mieszkańców i aktywność organizacji pozarządowych. Słabością z kolei jest rynek pracy i dostępność pracy oraz przedsiębiorczość mieszkańców. 6. Odnotowano bardzo duży stopień zaangażowania lidera w sprawy sołectwa i sprawy obywatelskie, co ma kluczowe znaczenie w budowaniu kapitału społecznego oraz dziedzictwa kulturowego dla funkcjonowania i rozwoju społeczności lokalnych. 7. Odnotowane stosunkowo wysoki poziom zaufania wobec organizacji pozarządowych oraz integracji społeczności wiejskiej a także wzrost poczucia tożsamości przez lokalną społeczność.

Wnioski z badań 3. Wnioski z badań (slajd 4/4) 8. Jako barierę utrudniające pełne uczestnictwo mieszkańców w życiu społecznym uznano niechęć do podejmowania aktywności bądź brak potrzeby uczestnictwa w życiu społecznym, mniej istotna jest rola przyczyn bardziej obiektywnych (słabe połączenia komunikacyjne, brak pieniędzy czy brak informacji lub słaba promocja wydarzeń). 9. Problemy, jakie napotykają liderzy w swojej pracy na rzecz sołectwa - czynniki behawioralne wynikające z nastawienia mieszkańców swoich sołectw (brak woli zaangażowania) oraz biurokracja związana z pozyskiwaniem środków na realizację założonych celów lokalnej społeczności.

Dziękuję za uwagę