Dzieci też chorują na cukrzycę Szkolenie placówek oświatowych Zuzanna Smoczyńska

Zachorowałem na cukrzycę – co teraz? Cukrzyca jest choroba, której jeszcze nie można całkowicie wyleczyć. Narzuca „ona” nowe warunki życia, z którymi każde nowo zdiagnozowane dziecko musi sobie codziennie wytrwale radzić.

CUKRZYCA - ale o co chodzi? Cukrzyca - to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się wysokim poziomem glukozy we krwi, wynikającym z zaburzenia wydzielania insuliny lub reakcji na działanie insuliny. Insulina jest jedynym hormonem powodującym obniżenie poziomu glukozy we krwi. Bez insuliny nie można żyć. Cukrzyca typu 1 – rzadka choroba autoimmunologiczna lub idiopatyczna, polegająca na samoniszczeniu przez układ odpornościowy komórek beta trzustki wydzielających insulinę. Proces ten prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny. Stąd jej nazwa cukrzyca insulinozależna lub młodzieńcza, bo to najczęstsza choroba przewlekła dzieci i młodzieży. 1

Nieleczona jest chorobą śmiertelną. CUKRZYCA Cukrzyca typu 1 Brak produkcji insuliny zaburza gospodarkę energetyczną organizmu. To choroba braku energii: glukoza nie może zostać zużyta przez komórki. Konieczne jest leczenie insuliną. Nieleczona jest chorobą śmiertelną. typu 2 90% wszystkich chorych na cukrzycę to osoby z cukrzycą typu 2, dotyczy głównie dorosłych. Charakteryzuje się zaburzeniami metabolizmu wynikającymi z insulinooporności, zazwyczaj związana z otyłością, choć nie zawsze. Inne typy cukrzycy Cukrzyce uwarunkowane genetycznie (bez podłoża autoimmunologicznego): typ MODY, typ LADA, cukrzyca typu 3: w przebiegu innych chorób np.: mukowiscydozy, po usunięciu trzustki oraz cukrzyca ciążowa. 4

DLACZEGO CHORUJEMY? Czynniki genetyczne Czynniki środowiskowe Predyspozycja genetyczna Dziedziczenie wielogenowe Bliźnięta monozygotyczne 30-55% ryzyka Czynniki środowiskowe Infekcje wirusowe Niedobór witaminy D Żywność obciążona chemią Stres CUKRZYCA T1 NIE BIERZE SIĘ Z JEDZENIA CUKIERKÓW 5

INSULINA I GLUKOZA Insulina - jest to hormon wydzielany przez komórki beta trzustki. Odgrywa zasadniczą rolę w metabolizmie węglowodanów, białek, tłuszczy. Umożliwia transport glukozy do wnętrza komórki i tworzenie zapasów. Ma wpływ na tworzenie własnego tłuszczu. Glukoza - to cukier prosty. Jest podstawowym związkiem energetycznym dla mózgu i organizmu. Jest niezbędna do utrzymywania ciepłoty ciała, pracy organów wewnętrznych i mięśni, podczas pracy fizycznej. Stanowi cukier najłatwiej przyswajalny przez człowieka. Rola insuliny - glukoza jest rozprowadzana przez naczynia krwionośne po całym organizmie. Insulina umożliwia glukozie przejście do komórki. Brak insuliny powoduje, że błona komórkowa jest szczelna i nie przepuszcza do glukozy do wnętrza komórki.

ROLA INSULINY Cukier/ glukoza to energia, której potrzebuje całe nasze ciało, a przede wszystkim mózg i mięśnie. Glukoza jest rozprowadzana przez naczynia krwionośne po całym organizmie. Insulina łączy się z receptorem na błonie komórkowej, przez co błona komórkowa staje się przepuszczalna dla glukozy i glukoza wchodzi do wnętrza komórki. Dzięki temu komórka otrzymuje źródło energii - glukozę i zachodzą w niej wszystkie procesy życiowe i ma siłę i energię niemal na wszystko.

BRAK INSULINY Brak insuliny powoduje, że glukoza nie może przedostać się do wnętrza komórki. We krwi i płynie śródtkankowym wzrasta stężenie glukozy. Gdy cukier z powodu braku insuliny nie może się dostać do komórki, nie daje ciału energii – komórki głodują. Głodna komórka spala tłuszcz (chudnięcie), w wyniku czego powstaje aceton (aceton zakwasza organizm) Organizm wydala nadmiar glukozy z moczem, nerki pracują aby pozbyć się nadmiaru cukru z krwi, dlatego odczuwalne jest nasilone pragnienie i oddawana jest duża ilość moczu.

Dzień diabetyka Dziecko z cukrzycą codziennie wielokrotnie musi badać poziom cukru we krwi np: przed każdym posiłkiem i podaniem sobie insuliny. przed snem, w nocy. przed, w trakcie, po zakończeniu każdego wysiłku fizycznego. zawsze kiedy dziecko „dziwnie” wygląda lub się zachowuje nie adekwatnie do zaistniałej sytuacji. gdy źle się czuje

Dieta = zasady zdrowego żywienia Przed każdym posiłkiem Kłuję palec i oznaczam stężenie glukozy we krwi Ważę jedzenie Obliczam zawartość węglowodanów, białka i tłuszczu Obliczam dawkę insuliny Wstrzykuję insulinę śniadanie II śniadanie obiad podwieczorek kolacja II kolacja na noc 1 1

Przybornik diabetyka Glukometr służy do oznaczania stężenia glukozy w krwi. Po nałożeniu kropli krwi na pasek testowy wyświetla się na ekranie stężenie glukozy. Wstrzykiwacz insuliny zwany penem, służy do podawania insuliny. Pompa insulinowa to urządzenie wielkości telefonu komórkowego. Insulina podawana jest przez cienką rurkę zakończoną wkłuciem umieszczonym w tkance podskórnej.

GLUKOMETR ZESTAW JPG

Jak mierzę cukier ! Wkładam pasek testowy do glukometru Nakłuwam palec Kropelkę krwi nakładam na pasek testowy Odczytuję z glukometru stężenie glukozy Mierzę poziom 4-6-8-10 razy dziennie: 13

Podaje insulinę wstrzykiwaczem – penem 4-5 lub więcej razy dziennie (insulinę można też podawać strzykawką). 14

Pompa insulinowa Urządzenie do ciągłego podawania insuliny Mniej zastrzyków Większa wygoda

CUKRZYCA TYPU 1 Jest chorobą, która od chwili rozpoznania trwa przez całe życie pacjenta. Cukrzyca NIE jest chorobą zakaźną, NIE można się nią „zarazić” przez kontakt z osobą chorą! Nieleczona za pomocą iniekcji insuliny jest chorobą śmiertelną. W każdym wieku można zachorować na cukrzycę typu 1. Wzrasta wskaźnik zachorowalności na cukrzycę typu 1 u dzieci, zaś wiek zachorowania obniża się z 7 do 3-4 lat. Szacuje się, że obecnie w Polsce na cukrzycę choruje ok. 20 000 dzieci i młodzieży do 18 r.ż. Obecnie wśród dzieci i młodzieży chorych na cukrzycę w Polsce dominuje (około 90%) typ 1 cukrzycy.

OBJAWY CUKRZYCY Nadmierne pragnienie (nienaturalne) Duża ilość oddawanego moczu (wielomocz) Utrata masy ciała Osłabienie, wycofanie, senność, apatyczność Zaburzenia łaknienia Gorsze gojenie ran, krwawienie dziąseł Bóle brzucha Wymioty Zaburzenia świadomości

LECZENIE I CELE LECZENIA Insulinoterapia, czyli podawanie podskórne insuliny Zdrowe odżywianie Właściwe zaplanowanie i realizowanie wysiłku fizycznego Edukacja i współpraca zespołu leczącego Cele: Zapobieganie ostrym powikłaniom (hipoglikemia i kwasica ketonowa) Profilaktyka rozwoju przewlekłych powikłań cukrzycy Zapewnienie pacjentom jakości życia jak najbardziej zbliżonej do sposobu życia osób zdrowych. Zapewnienie prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego.

CO TO JEST HIPOGLIKEMIA? Hipoglikemia to niedocukrzenie i jest najczęstszym ostrym powikłaniem cukrzycy. Poziom glikemii < 70 mg/ dl. Niedocukrzenie może być przyczyną zgonu. Ciężkie niedocukrzenia mogą być odpowiedzialne za trwałe uszkodzenia mózgu i centralnego układu nerwowego, w tym padaczkę. Lżej przebiegające hipoglikemie (występujące np.: w ciągu dnia) wywołują zaburzenia pamięci, trudności koncentracji, upośledzenie funkcji poznawczych. Nawracające hipoglikemie są przyczyną pogorszenia jakości życia dziecka i rodziny.

PRZYCZYNY HIPOGLIKEMII Podanie zbyt dużej dawki insuliny w stosunku do potrzeb organizmu. Ominięcie posiłku lub zjedzenie tylko części zaplanowanego posiłku. Niedostateczna wartość węglowodanów w posiłku. Wymioty lub biegunka. Pomylenie rodzajów i dawki insuliny. Wysiłek fizyczny nadmierny lub nieplanowany (niedocukrzenie może zdarzyć się w trakcie jego trwania, bezpośrednio po lub nawet kilkanaście godzin po wysiłku). Wpływ czynników zwiększających absorpcję insuliny (ciepło, podaż insuliny w mięsień pracujący)

RODZAJE HIPOGLIKEMII Hipoglikemię dzieli się wg obrazu klinicznego i konieczności udzielania pomocy na: hipoglikemię lekką hipoglikemię umiarkowaną hipoglikemię ciężką

OBJAWY HIPOGLIKEMII LEKKIEJ Bladość Obfite pocenie Drżenie wewnętrzne, kończyn, cierpniecie ust, języka, palców Kołatanie serca Niepokój Ból brzucha Zmiana nastroju (dziecko zachowuje się nieadekwatnie do sytuacji).

JAK POSTĘPOWAĆ! Zachowaj SPOKÓJ! Nie wpadaj w panikę i nie zostaw dziecka samego! Jeżeli dziecko wykonuje wysiłek fizyczny należy go zaprzestać. Oznacz glikemię na glukometrze. Zawsze reaguj na to co zgłasza diabetyk. Jeśli dziecko jest przytomne (w pełnym kontakcie, współpracuje z nami, spełnia polecenia) podaj 1-2 WW szybko przyswajalnej Dziecko starsze dobrze znające swoją chorobę umie sobie pomóc samo. Nadzoruj działania dziecka! Powiadom prawnego opiekuna o tym co się wydarzyło. Przekaż informację zwrotną kolejnemu nauczycielowi.

SPOSOBY LECZENIA HIPOGLIKEMII LEKKIEJ Hipoglikemia lekka może być leczona przez chorego poprzez doustne podanie porcji łatwo przyswajalnych węglowodanów w postaci np. kostek cukru, tabletek glukozy, coca-coli, osłodzonego płynu, soku owocowego. Ilość podanych węglowodanów zależy od masy dziecka, ale powinna to być najmniejsza skuteczna ilość. Początkowo podajemy min. 1 ww tj. 10g cukru lub 100ml soku (1-2 WW; 10-20g). Po kilkunastu minutach należy skontrolować poziom cukru we krwi (nawet w przypadku całkowitego ustąpienia objawów). W przypadku utrzymania się niskiego poziomu cukru należy powtórzyć podanie porcji węglowodanów do czasu ustąpienia objawów i normalizacji poziomu cukru.

SPOSOBY LECZENIA HIPOGLIKEMII LEKKIEJ C.D. Hipoglikemia może nawracać jeżeli u podłoża jest przedawkowanie insuliny o przedłużonym czasie działania lub długotrwałym wysiłku fizycznym, konieczne jest kontrolowanie poziomu cukru kilkakrotnie po incydencie. Podejrzewając taką możliwość po ustąpieniu objawów należy podać węglowodany o przedłużonym czasie wchłaniania np. kanapkę z wędliną. Gdy pacjent leczony jest przy pomoc pompy insulinowej konieczne może być czasowe zatrzymanie pompy do normalizacji poziomu cukru we krwi.

OBJAWY HIPOGLIKEMII UMIARKOWANEJ Osłabienie, bóle i zawroty głowy, Kłopoty z koncentracją, osłabienie zapamiętywania, Zaburzenie równowagi i koordynacji ruchu, Zmiany w zachowaniu, Senność, Zaburzenia świadomości.

LECZENIE HIPOGLIKEMI UMIARKOWANEJ Dziecko zostaje w ograniczonym kontakcie. Bezwzględna pomoc drugiej osoby. Postępowanie podobne do opisanego wyżej. Potwierdzić niedocukrzenie - zmierz poziom cukru we krwi Jeżeli jesteś pewny, że dziecko ma zachowany odruch połykania podaj mu płyn do picia o dużym stężeniu cukru np. coca-colę. Jeżeli dziecko nie może połykać postępuj jak w przypadku hipoglikemii ciężkiej.

HIPOGLIKEMIA CIĘŻKA Dziecko jest nieprzytomne. Nie ma z nim żadnego kontaktu. Nie reaguje na żadne bodźce. Mogą występować drgawki. Dziecku, które jest nie przytomne NIE wolno podawać niczego do picia ani do jedzenia do ust!!!

HIPOGLIKEMIA CIĘŻKA POMOC PRZEDMEDYCZNA Zmierz poziom cukru na glukometrze. POMOC PRZEDMEDYCZNA Połóż dziecko w pozycji bocznej. Wezwij pogotowie podając informację, że jedzie do nieprzytomnego dziecka z cukrzycą. Powiadom prawnego opiekuna dziecka. Trzeba podać domięśniowo glukagon

GLUKAGON Sprawdzamy datę ważności glukagonu GLUKAGON Sprawdzamy datę ważności glukagonu. Ściągamy kapselek pomarańczowy z ampułki z proszkiem. Ściągamy wszystko ze strzykawki ( plastik + guma). Wstrzykujemy wodę do proszku i mieszamy i ponownie nabieramy do strzykawki. Młodsze dzieci do 25 kg- 0,5 mg (pół ampułki); starsze dziec i- 1mg. Podajemy domięśniowo (można podać przez ubranie)

CO PO PODANIU GLUKAGONU? Ułożyć nieprzytomnego w pozycji bocznej ustalonej. Zadzwonić po pogotowie i uprzedzić o wezwaniu pomocy do cukrzyka, powiadomić rodziców lub opiekunów. Po podaniu glukagonu pacjent powinien odzyskać świadomość w ciągu 10-15 minut. Po podaniu glukagonu u części pacjentów mogą wystąpić objawy uboczne po postacią: nudności, wymiotów. Zwykle ustępują w ciągu godziny. Zawsze należy przeanalizować przyczyny hipoglikemii.

Skutki HIPOGLIKEMII Hipoglikemia: Może spowodować przemijające porażenia kończyn, mowy, widzenia, otępienie. Może być przyczyną urazów, padaczki. W przedłużających się ciężkich niedocukrzeniach należy podejrzewać obrzęk mózgu. (Mózg człowieka potrzebuje do pracy glukozy. Bez glukozy mózg ulega uszkodzeniu). Obrzęk mózgu jest stanem zagrożenia życia (początkowe objawy: ból głowy, wymioty, utrudniony kontakt. Należy wezwać pogotowie ratunkowe).

PODSUMOWANIE HIPO Po epizodzie hipoglikemii nie zostawiaj dziecka samego. Dziecko nie może podejmować wysiłku fizycznego, dopóki wszystkie objawy hipoglikemii nie ustąpią. Jeśli samo przerwie wysiłek, pozwól mu na to. Od Ciebie dziecko potrzebuje jedynie wsparcia, zrozumienia i pomocy w nagłych sytuacjach. Niedocukrzenie osłabia koncentrację

CO TO JEST HIPERGLIKEMIA? Hiperglikemia - podwyższony poziom cukru we krwi > 180 mg/dl Przyczyny hiperglikemii: podanie zbyt małej dawki insuliny w stosunku do potrzeb organizmu. Długotrwały lub całkowity niedobór insuliny może prowadzić do kwasicy ketonowej! Kwasica ketonowa jest najczęstszą przyczyną zgonu młodych ludzi z cukrzycą typu 1. W przypadku objawów kwasicy ketonowej jak najszybciej należy skontaktować się z placówką leczniczą. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 4 im. Marii Konopnickiej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi - Pion Lecznictwa - Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii I Katedry Pediatrii, Łódź, Sporna 36/50 tel. (42) 617-77-77

OBJAWY HIPERGLIKEMII Nadmierne pragnienie Bóle głowy, brzucha Wymioty Ciężki kwasiczy oddech Zapach acetonu z ust Złe samopoczucie Przygnębienie, senność Osłabienie

Kwasica ketonowa - mechanizm powstawania Długotrwały brak dopływu insuliny Brak glukozy w komórce Krew: wysokie stężenie glukozy Brak insuliny powoduje, że błona komórkowa jest szczelna i nie przepuszcza glukozy do wnętrza komórki We krwi i płynie śródtkankowym wzrasta stężenie glukozy Komórka pozbawiona dopływu paliwa glukozowego spala tłuszcz Jednocześnie wydala nadmiar glukozy z moczem, dlatego odczuwamy nasilone pragnienie i oddajemy duże ilości moczu Spalanie tłuszczu - chudnięcie Nasilone pragnienie Aceton, ketony Zwiększone oddawanie moczu Zapach acetonu Mocz: cukier, aceton Krew: wysokie stężenie glukozy 36 36

KWASICA Objawy kwasicy: nudności, wymioty, ból brzucha, ból głowy, zapach acetonu z ust, ciężki oddech. PRZYCZYNY: Zatkane wkłucie Brak podaży insuliny dłużej niż 2h Duży pęcherz powietrza w drenie

KWASICA W warunkach domowych warto przy utrzymujących się poziomach powyżej 250 mg%, zbadać próbkę moczu specjalnym paskiem na obecność glukozy i ketonów. Jeśli są obecne ciała ketonowe należy obniżać poziom i podać wodę z cytryną. Jeśli dziecko zaczyna wymiotować należy jechać do szpitala/wzywać pogotowie.

LECZENIE Leczenie rozwiniętej kwasicy wyłącznie w warunkach szpitalnych Podanie dawki korekcyjnej insuliny (właściwej dla chorego). Nawadnianie organizmu (podawać niegazowana wodę lub wodę z cytryną). kontrola poziomu cukry we krwi Jeżeli dziecko wymiotuje i boli go brzuch dzwonimy po opiekunów, jeżeli nie odbierają wzywamy pogotowie. Kwasica ketonowa jest ostrym powikłaniem cukrzycy typu 1 wymagającym intensywnego, czasem kilkudniowego leczenia szpitalnego. Przyczyną kwasicy jest niedobór insuliny – u pacjentów leczonych pompą insulinową może przebiegać gwałtownie

CUKRZYCA I SPORT ? Właśnie TAK !!! Przed podjęciem ćwiczeń należy uwzględnić: rodzaj i intensywność wysiłku stopień wytrenowania chorego spontaniczność i zaplanowanie wysiłku (nagłe wyjścia) poziom cukru we krwi kiedy był ostatni posiłek ile i gdzie podano insuliny basen: pomiar cukru przed wejściem do wody oraz po 20-25 min. od wejścia

KONIECZNY POMIAR CUKRU PRZED W TRAKCIE I PO WYSIŁKU PRZY JAKICH WARTOŚCIACH CUKRU UCZEŃ MOŻE ĆWICZYĆ ? 120- 240 mg/ dl – może ćwiczyć. < 120 mg/dl - koniecznie musi zjeść dodatkowy wymiennik węglowodanowy. > 240 mg/ dl - NIE może na razie ćwiczyć (podanie dawki korekcyjnej insuliny)

D Z I Ę K U J Ę O CO PROSI DIABETYK - pomóż mi kiedy poproszę, - nie przeszkadzaj, kiedy potrzebuję zająć się moją cukrzycą, - nadzoruj, ale nie wyręczaj, - jestem taki jak inni, chcę żyć i uczyć się jak moi zdrowi rówieśnicy; mam tylko częściej słabsze chwile. D Z I Ę K U J Ę

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ