NURKOWANIE Z UŻYCIEM NITROXU Enriched Air Nitrox International Association Of Nitrox & Technical Divers/IAND, Inc. Tłumaczenie – Robert Klein Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 NURKOWANIE NA NITROKSIE GŁÓWNE ZAGADNIENIA OMAWIANE NA KURSIE NITROX DIVER Czym jest nitroks? Historia nitroksu Korzyści i ograniczenia Prawa gazowe i obliczenia Równoważna głębokość powietrzna Tlen i fizjologia Napełnianie butli nitroksem i analiza gazu Uwarunkowania sprzętowe Rola nitroksu w nurkowaniu Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 NITROKS E A N x • EANx Diver Mieszaniny zawierające od 22 do 40% 02 (EAN 22 do EAN 40) • Advanced And Technical Nitrox Inne mieszaniny nitroksowe Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 EANx DLACZEGO NITROX Dłuższy czas dla nurkowań bez formalnej dekompresji Krótsza dekompresja Dłuższy czas dla powtórzeniowych nurkowań bez dekompresji Krótsza przerwa powierzchniowa i czas bez możliwości latania samolotem Większe bezpieczeństwo przy użyciu z normalnymi tabelami czy komputerami powietrznymi Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 LIMITY CZASOWE DLA NURKOWAŃ BEZ FORMALNEJ DEKOMPRESJI PORÓWNANIE POWIETRZA, EAN 28, 32, 36, 40 *Maksymalny limit PO2 Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 PORÓWNANIE MIESZANIN ODDECHOWYCH Maksymalne czasy bez formalnej dekompresji Głębokość w metrach Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

EANx ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z UŻYCIEM NITROKSU Zatrucie tlenem (konwulsje i utonięcie) Choroba dekompresyjna Niedokładna analiza gazów Wybuch i pożar podczas mieszania Niewłaściwe mieszanie Niewłaściwe użycie przez nurków Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 CZĘŚĆ I PODSUMOWANIE Bezpieczne i przyjemne nurkowanie na nitroksie Historia nurkowań na nitroksie Tabele i procedury IANTD/IAND, Inc./Repetitive Diver, Inc. EANx Dłuższe czasy nurkowań na nitroksie Nurkowanie na nitroksie z użyciem tabel i komputerów powietrznych Dyscyplina wymagana dla bezpiecznego nurkowania na nitroksie Używanie nitroksu ze standardowym sprzętem do nurkowania Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

CZĘŚĆ II FIZJOLOGICZNE ASPEKTY NURKOWANIA NA NITROKSIE Hiperoksja Toksyczne działanie tlenu Choroba dekompresyjna Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Limity ciśnienia parcjalnego tlenu w systemach podtrzymywania życia Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

HIPEROXIA ”NIENORMALNY STAN ZWIĘKSZONEJ ILOŚCI TLENU W TKANKACH " Symptomy hiperoxii pojawiają się przy ciśnieniu parcjalnym 1.6 ATA Normalne PO2 dopuszczalne w nurkowaniu 0.16 do 1.6 ATA Podczas terapii dopuszczalne PO2 tlenu może wynośić nawet 2.4 do 3.0 ATA Tolerancja na toksyczne działanie tlenu maleje podczas wysiłku Tolerancja na toksyczne działanie tlenu maleje przy stresie termicznym Toksyczne działanie tlenu dla ośrodkowego układu nerwowego (CNS) i całego organizmu Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 Symptomy zatrucia tlenem ośrodkowego układu nerwowego (CNS) ANGIELSKI AKRONIM CONVENTID CON Convulsions (konwulsje) V Visual Disturbance (zaburzenia wzroku) E Hearing Disturbance (zaburzenia słuchu) N Nausea And Vomiting (nudności i wymioty) T Twitching Muscles (drżenie mięśni) I Irritability (drażliwość) D Dizziness (zawroty głowy) Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Czynniki predysponujące do ZATRUCIA TLENEM Wysiłek fizyczny Retencja CO2 Stres termiczny - wychłodzenie Stres termiczny - przegrzanie Indywidualne uwarunkowania fizjologiczne Leki Uwaga: zwiększyć zakładane PO2 o 0.05 ATA dla każdego z tych czynników. Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

O 2 LIMITY < .16 ATA Hipoksja (za mało tlenu) 1.4 ATA Nurkowanie w zimnej wodzie + praca 2 LIMITY 1.5 ATA Nurkowanie z formalną dekompresją lub z pracą 1.6 ATA Max. limit dla nurkowania bez formalnej dekompresji. Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

TABELA CIŚNIEŃ PARCJALNYCH O2 Limit dla nurkowań rekreacyjnych Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Limity ekspozycji tlenowej wg. NOAA PP02 Pojedyncza Max. ekspozycja (ATA/bar) ekspozycja dobowa 1.6 45 min. 150 min. 1.5 120 min. 180 min. 1.4 150 min. 180 min. 1.3 180 min. 210 min. 1.2 210 min. 240 min. 1.1 240 min. 270 min. 1.0 300 min. 300 min. 0.9 360 min. 360 min. 0.8 450 min. 450 min. 0.7 570 min. 570 min. 0.6 720 min. 720 min. Limity dla normalnej ekspozycji Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 Co to jest CNS %? Czas na głębokości CNS % = X 100 Czas pojedynczej ekspozycji wg NOAA przy PO2 dla danej głębokości Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Toksyczne działanie tlenu dla całego organizmu. “DŁUGIE EKSPOZYCJE NA +0.5 ATA PO2” Nurkowania saturowane i długa dekompresja na tlenie • Kaszel • Ból przy oddychaniu • Bóle za mostkiem • Zmniejszenie pojemności życiowej płuc Nie stanowi problemu przy rekreacyjnych nurkowaniach nitroksowych w ramach zalecanych limitów ! Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Gęstnienie krwi żylnej Tworzenie się pęcherzyków Zatykanie się naczyń krwionośnych Uszkodzenia tkanek PATOFIZJOLOGIA D C S Itd. Sklejanie się płytek Gęstnienie krwi żylnej Utrata plazmy Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO DCS! Odwodnienie Otyłość Alkohol D C S Wiek Zimno Wysiłek fizyczny po nurkowaniu Wysiłek podczas nurkowania Słaba kondycja fizyczna Lekkomyślność Ignorancja Stan zdrowia * * Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 OGRANICZANIE RYZYKA CHOROBY DEKOMPRESYJNEJ Zaplanuj swoje nurkowanie i nurkuj zgodnie z planem - konserwatywnie ! Nie nurkuj jeśli nie czujesz się dobrze! Nie wynurzaj się szybciej niż 10 m. na minutę! Zrób 5-minutowy przystanek bezpieczeństwa na głębokości od 3 do 9m Nurkuj na nitroksie by zwiększyć swoje bezpieczeństwo! Nie nurkuj do granic wyznaczonych przez tabele i komputery! Pij dużo płynów (wody i napojów izotonicznych) przed i po nurkowaniu. Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 CZĘŚĆ II PODSUMOWANIE Co to jest hiperoksja? Unikanie toksyczności tlenowej CNS Nie przekraczanie PO2 1.6 ATA Symptomy toksyczności tlenowej Zmiana tolerancji tlenowej wraz z wysiłkiem fizycznym Przestrzeganie limitów ciśnienia i czasu ekspozycji na tlen Ograniczanie ryzyka choroby dekompresyjnej Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

FIZYKA NURKOWANIA NA NITROKSIE CZĘŚĆ III FIZYKA NURKOWANIA NA NITROKSIE Powietrze - „naturalny nitroks " • EAN 21 do EAN 40 • Praktyczna fizyka gazów Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

GŁĘBOKOŚĆ I CIŚNIENIE [ ] [ ] 1 ATM = 10 m = 14.7 PSI = 760 MM HG = 1029 MB = 1 BAR Ciśnienie absolutne = ciśnienie atmosferyczne plus ciśnienie słupa wody Ciśnienie absolutne na głębokości 10m = 2 atmosfery Jakie jest ciśnienie w atmosferach na głębokości 20.3 m ? [ ] głębokość 10 msw Ciśnienie w ATA (P) = + 1 [ 20.3 10 ] P = + 1 P = 3.03 ATA Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Ciśnienie absolutne na głębokości Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 PRAWO DALTONA „Łączne ciśnienie wywierane przez mieszaninę gazów jest sumą ciśnień cząstkowych wywieranych przez każdy z gazów w mieszaninie” P = P1 + P2 + P3 + P4 + ... Pn Ciśnienie parcjalne poszczególnych gazów w mieszaninie można ustalić mnożąc ciśnienie absolutne przez frakcję danego gazu w mieszaninie ! Pg = P x Fg Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

CIŚNIENIE PARCJALNE TLENU W MIESZANINACH NA DANEJ GŁĘBOKOŚCI *Maksymalny limit PO2 Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Jakie ciśnienie parcjalne? Jaka głębokość w atmosferach? Prawo Daltona Pg = Fg x P Jakie ciśnienie parcjalne? P P g g F g P Pg P g Fg = P = P F g Jaka frakcja ? Jaka głębokość w atmosferach? Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 Maksymalna głębokość operacyjna (MOD) [ ] PO2 MOD = -1 x 10 msw FO2 Równania EANx Ciśnienie parcjalne tlenu PO2 PO2 = FO2 x P(ATA) Ciśnienie na głębokości(D) Najlepsza mieszanina (Best MIX) D PO2 (ATA) P = + 1 FO2 = 10 msw P(ATA) Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

ZADANIA EANx PO 2 = 1.6 ATA FO 2 = 0.32 Pg Fg P = 1.6 0.32 P = Jak jest maksymalna głębokość na jakiej można oddychać EAN 32 nie przekraczając limitu ciśnienia parcjalnego tlenu 1.6 ATA PO 2 = 1.6 ATA FO 2 = 0.32 Pg Fg P = 1.6 0.32 P = P = 5.0 ATA (5 - 1) X 10 = 40 msw Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Nurek używa EAN 32 na głębokości 30 m. EANx ZADANIA Nurek używa EAN 32 na głębokości 30 m. Jakie będzie ciśnienie parcjalne tlenu w tej mieszaninie na głębokości 30 m? P = [ ] + 1 30msw 10msw D PO2 = P x FO2 PO2 = 4.0 ATA x 0.32 PO2 = 1.28 ATA P = 4.0 ATA Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 EANx ZADANIA Jaki będzie BEST MIX do nurkowania na głębokość 39 m, nie przekraczając limitu ciśnienia parcjalnego tlenu 1.6 ATA. [ D 10msw ] Pg P P = + 1 Fg = P = 4.9 ATA 1.6 4.9 [ 39msw 10msw ] FO2 = P = + 1 FO2 = 0.32 Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 CZĘŚĆ III PODSUMOWANIE Przeliczanie metrów słupa wody na atmosfery do obliczeń Zrozumienie zastosowania prawa Daltona Limit ciśnienia parcjalnego tlenu 1.6 ATA Obliczanie maksymalnej głębokości operacyjnej dla danej mieszaniny (MOD) Planowanie nurkowań z jak najmniejszym ryzykiem Przestrzeganie czasu ekspozycji i limitów ciśnienia parcjalnego O2 Ograniczanie ryzyka choroby dekompresyjnej Nitrox w nurkowaniach technicznych – zalety i szkolenie Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 CZĘŚĆ IV TABELE DO NURKOWANIA NA NITROKSIE Koncepcja równoważnej głębokości powietrznej Tabele IANTD/IAND, Inc. / Repetitive Diver, Inc. EANx 28%, 30%, 32%, 34%, 36%, 38%, & 40% Mieszaniny standardowe : EAN 32 & 36 Inne tabele nitroksowe Obliczanie równoważnej głębokości powietrznej Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

RÓWNOWAŻNA GŁĘBOKOŚĆ POWIETRZNA Frakcja azotu w mieszaninie FN 2 = 1 - FO 2 Głębokość + 1 ata wyrażona w metrach [ ] ( FN 2 ) (D + 10 ) 0.79 EAD = - 10 Frakcja azotu w powietrzu Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Można użyć tabeli powietrznej dla 33 m. OBLICZANIE RÓWNOWAŻNEJ GŁĘBOKOŚCI POWIETRZNEJ Tlen = 32% Głębokość = 39 m [ ( FN2 ) ( D + 10 ) .79 ] EAD = - 10 [ ( .68) (39 + 10 ) .79 ] EAD = - 10 Można użyć tabeli powietrznej dla 33 m. [ ( .68 x 49) .79 ] EAD = - 10 EAD = 32.2 msw Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 PORÓWNANIE NURKOWAŃ POWIETRZE 30 m/17 Min. Grupa = D Przerwa = 2 h Grupa = A 24 m/14 Min. Grupa = E Przerwa = 2 h Grupa = A 18 m/37 Min. Grupa = E EAN 36 30 m/25 Min Group = E Przerwa = 2 h Grupa = A 24 m/37 Min Grupa = F Przerwa = 2 h Grupa = A 18 m/59 Min Grupa = G Łączny czas nurkowania = 68 m Łączny czas nurkowania = 121 m Różnica w czasie dennym to 53 minuty! Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

ZMIANA TABEL I MIESZANIN MIĘDZY NURKOWANIAMI Tabele EANx IANTD/IAND, Inc. mogą być używane wymiennie z tabelami powietrznymi he IANTD/IAND, Inc. „Tabela grupy powtórzeniowej którą chcemy użyć MUSI BYĆ TABELĄ dla gazu używanego na nurkowaniu powtórzeniowym EAN 32 na 33 przez 20 minut Przerwa powierzchniowa – 1 godzina Powietrze - maksymalny czas NDL dla 18 m?  Zadanie 1 Powietrze na 18 m przez 50 minut Przerwa powierzchniowa 1.5 godziny EAN 32 – maksymalny czas NDL dla 18 m? Zadanie 2  Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

WYKORZYSTYWANIE RÓŻNYCH MIESZANIN Profil nurkowania Nurkowanie 1 EAN 21 : 27 m / 20 Min. Grupa = E Przerwa = 2 godziny Grupa = A Nurkowanie 2 EAN 32 : 27 m / 14 Min. Grupa = E Przerwa = 2 godziny Grupa = A Nurkowanie 3 EAN 36: 27 m / 23 Min. Grupa = E Uwaga: czasy wszystkich nurkowań to maksymalne czasy bez formalnej dekompresji . Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

TABELA RÓWNOWAŻNYCH GŁĘBOKOŚCI POWIETRZNYCH * * * EAN 32 EAN 36 Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 CZĘŚĆ IV PODSUMOWANIE Równoważna głębokość powietrzna – sprawdzona koncepcja Nurkowie nitroksowi używają tabel nitroksowych Można obliczać EAD i używać dowolnych tabel powietrznych Planowanie nurkowań powtórzeniowych Tabele IANTD/IAND, Inc. Air & EANx można używać zamiennie Zawsze należy przestrzegać limitów czasu i ciśnienia PP02 Używanie nitroksu zmniejsza ryzyko DCS Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

NURKOWANA NA NITROKSIE CZĘŚĆ V PRAKTYCZNE ASPEKTY NURKOWANA NA NITROKSIE Przypomnienie zalet nurkowania na nitroksie Mieszanie powietrza i tlenu – przygotowywanie nitroksu Sprzęt do nurkowania a nitroksie Analizowanie składu mieszanin nitroksowych Przypomnienie ograniczeń związanych z nurkowaniem na nitroksie Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 ZALETY EANx ENRICHED AIR NITROX Dłuższy czas dla nurkowań bez formalnej dekompresji Krótsza dekompresja Dłuższy czas dla powtórzeniowych nurkowań bez dekompresji Krótsza przerwa powierzchniowa i czas bez możliwości latania samolotem Większe bezpieczeństwo przy użyciu z normalnymi tabelami czy komputerami powietrznymi Mniejsza narkoza Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

PORÓWNANIE CZASU DEKOMPRESJI JEDNO NURKOWANIE NA 30 m Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 PRZYGOTOWYWANIE NITROKSU Wyszkoleni i właściwie wyposażeni dostawcy Nieodpowiednie mieszanie nitroksu może być bardzo niebezpieczne Sprzęt do nitroksu >40% musi być zdatny do pracy z tlenem System mieszania ciągłego Mieszanie metodą ciśnień parcjalnych Nitroks o zawartości tlenu do 40% może być używany z dowolnym sprzętem nurkowym Butle z nitroksem muszą być odpowiednio oznaczone Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Rejestr napełnień nitroksem IANTD Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

SPRZĘT DO NURKOWANIA NA NITROKSIE „Jeśli zawartość tlenu w mieszaninie nitroksowej wynosi 40% lub mniej można używać normalne butle i automaty (nie muszą być kompatybilne ani czyste tlenowo) Uwaga! Nie można mieszać nitroksu metodą ciśnień parcjalnych, jeśli butle, w których ma być mieszany nie są zdatne do pracy z tlenem (oxygene service). Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

OZNACZENIA BUTLI NITROKSOWYCH Zielony pas (10 cm) z napisem Nitrox lub EAN Nitrox NITROX Zółte pasy 2.5 cm Nalepka ze składem gazu z butli. Nalepka legalizacyjna Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 NITROX NA CO UWAŻAĆ ? Zatrucie tlenem (konwulsje i utonięcie) Choroba dekompresyjna Niedokładna analiza gazów Eksplozja i pożar podczas mieszania Niewłaściwe techniki mieszania Niewłaściwe użycie przez nurków Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

TLEN UWAGA !!! NIE WYBACZA TYLE CO AZOT! Nie przekraczajcie limitów ! Konwulsje mogą pojawić się nagle i bez ostrzeżenia! Nie przekraczajcie limitów ! Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001 CZĘŚĆ V PODSUMOWANIE Nitroks – sprawdzona mieszanina Nitroks ma wiele zalet w stosunku do powietrza Głównym problemem jest toksyczność tlenowa Pamiętaj o limitach czasu i ciśnienia parcjalnego tlenu i przestrzegaj ich Tabele nitroksowie i powietrzne IANTD można zmieniać między nurkowaniami Stosowanie nitroksu zmniejsza ryzyko DCS Można nurkować na nitroksie używając tabel i komputerów powietrznych Nitroks w nurkowania zaawansowanych i technicznych Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001

Witamy w świecie nitroksu “Welcome To The World Of Nitrox” Copyright IANTD/IAND, Inc. 1997-2001