Analiza prawna zawodów medycznych i innych zawodów ochrony zdrowia

Definiowanie pojęcia - ZAWÓD Legalna ogólna definicja - pojęcie zawodu – akt wykonawczy, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. Dz.U. 2014 r. poz.1145 ze zm. Uregulowania szczegółowe - grupy zawodów - poszczególne zawody – ustawa; Ustawa z 15.04.2011 r. o działalności leczniczej, Dz.U. z 2016 r. poz. 1638 ze zm.; Inne ustawy….. Problem natury legislacyjnej i teoretycznej: Hierarchia źródeł prawa i reguły interpretacyjne: Konstytucja RP Ustawy Ratyfikowane umowy międzynarodowe Rozporządzenia

ZAWÓD A ZAWÓD MEDYCZNY Zawód stanowi „(…) źródło dochodów i oznacza zestaw zadań (czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wymagających kompetencji nabytych w toku uczenia się lub praktyki; specjalność obejmuje część zawodu, wymagającą dodatkowych kompetencji”; Zawód medyczny wykonuje: „ (…) osoba, która na podstawie odrębnych przepisów uprawniona jest do udzielania świadczeń zdrowotnych, oraz osoba legitymująca się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny.

ZAWÓD A ZAWÓD MEDYCZNY Elementy: 1. zbiór zadań (czynności) - wynikający ze społecznego podziału pracy, 2. kompetencje (zamiast kwalifikacje = wiedza+kwalifikacje) nabyte w toku uczenia się lub praktyki, 3. dochód - zawodu jako źródło dochodu (dochód uzyskiwany dzięki wykonywaniu zawodu), 4. wykonywanie zawodu – w domyśle stałe lub z niewielkimi zmianami wykonywanie tych zadania (czynności)

Ad 1 zbiór zadań (czynności) - społeczny podział pracy zakres przedmiotowy definicji Udzielanie świadczeń zdrowotnych – łączne świadczenie – wykracza poza medycynę - diagnostyka, leczenie, pielęgnacja, rehabilitacja – różne zawody; Komu ? – pacjentowi :) - osoba zwracająca się o ich udzielenie lub z nich korzystająca; CECHY: działania medyczne, charakter usługi niematerialnej z możliwością zastosowania rzeczy materialnych, podejmowane tylko w celu określonym przez ustawodawcę, odpowiadające wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej; zasady etyki zawodowej;

„Świadczenia zdrowotne” ma charakter uniwersalny, zbiorczy – jaki ZAWÓD ? ZAWODY? termin „świadczenie zdrowotne” bezpośrednio używa na oznaczenie przedmiotowego zakresu czynności zawodowych w definicji zawodu: lekarza (art. 2 ust.1 u.z.l.), lekarza dentysty (art. 2 ust.2 u.z.l.), pielęgniarki i położnej (art. 4 i 5 u.z.p.p.), felczera (art. 2 u.z.f.)., fizjoterapeuty (art. 4 ust.2 u.f.), diagnosty laboratoryjnego (art. 2 ust. 1 pkt 11 i art. 11 u.dz.l. w zw. z art. 2 u.d.l.), ratownika medycznego (art. 10 u.p.r.m.); KOGO NIE MA np.: Farmaceuty/aptekarza – świadczenia zdrowotne rzeczowe; psychologa - świadczenia usług psychologicznych;

Ad. 2 kompetencje nabyte w toku uczenia się lub praktyki zakres podmiotowy szerzej niż termin „klasyfikacje zawodowe” - wiedza i umiejętności, wyróżnia się jeszcze inne elementy - jak zachowania czy zdolności, które pozwalają odróżnić przeciętne wykonywanie zawodu od bardzo dobrego; DYFERENCJACJA W POJĘCIU WYKONYWANIU ZAWODU MEDYCZNEGO - poprzestając co do zasady na wymaganiach natury formalnej: osoby mogące udzielać świadczeń zdrowotnych na podstawie „uprawnienia” na zasadach określonych w przepisach odrębnych od ustawy o działalności leczniczej oraz osoby mogące udzielać świadczeń zdrowotnych na podstawie „legitymacji nabycia fachowych kwalifikacji” w toku uczenia się lub praktyki.

Na podstawie „uprawnienia” do udzielania świadczeń zdrowotnych prawo wykonywania zawodu – przesłanki ustawowe Lekarz * Położna* Farmaceuta/aptekarz * i technik farmaceutyczny Lekarz dentysta* i technik dentystyczny Pielęgniarka* Diagnosta laboratoryjny* i analityk medyczny Felczer * Ratownik medyczny, ratownik i dyspozytor medyczny Fizjoterapeuta*

Na podstawie „legitymacji nabycia fachowych kwalifikacji” do udzielania świadczeń zdrowotnych czyli kto? I jak ustalić? Czy osoba taka musi mieć – wykształcenie medyczne ? Definicja zawodu medycznego: nie precyzuje wymaganego wykształcenia poprzez określenie typu wykształcenia – medycznego, nie sprecyzowano również rodzaju wykształcenia (wymaganie wykształcenia wyższego, średniego).

Poszukiwanie definicji „wykształcenia medycznego” 1. rozporządzenie wykonawcze MZ dla pzoz – w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami: 1) wyższe wykształcenie medyczne, czyli posiada tytuł zawodowy nadawany absolwentom uczelni medycznych i podstawowych jednostek organizacyjnych innych uczelni, działających w dziedzinie nauk medycznych; 2) średnie wykształcenie medyczne, czyli uzyskała tytuł inny niż tytuł zawodowy, nadawany absolwentom publicznych szkół medycznych i niepublicznych szkół medycznych o uprawnieniach szkół publicznych.

c.d. 2. Sprawy kształcenia zawodów medycznych, na każdym poziomie kształcenia - zakres Ministra Zdrowia Przepisy o szkolnictwie wyższym i akty wykonawcze Ministra Zdrowia do kierunków medycznych zalicza: analitykę medyczną, dietetykę, elektroradiologię, farmację, fizjoterapię, lekarski, lekarsko-dentystyczny, logopedię z fonoaudiologią, pielęgniarstwo, położnictwo, ratownictwo medyczne, techniki dentystyczne, zdrowie publiczne, higienę dentystyczną; Średnie wykształcenie medyczne uzyskują osoby w ramach kształcenia w systemie oświaty. Umieszczenie danego zawodu w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego następuje przede wszystkim na wniosek właściwego ministra - właściwość Ministra Zdrowia określono względem m.in.. następujących zawodów: dietetyk, asystentka stomatologiczna, higienistka stomatologiczna, technicy dentystyczni, masażysta (zawód: szkolny technik masażysta), terapeuta zajęciowy, technik farmaceutyczny, technik ortopeda, technik elektroradiolog, ortoptystka, protetyk słuchu, ratownik, opiekunka dziecięca, opiekun medyczny. Natomiast dla takich zawodów, jak dla pracowników pomocy społecznej i pracy socjalnej (asystent osoby niepełnosprawnej, opiekun w domu pomocy społecznej, opiekunka środowiskowa, opiekun osoby starszej

Klasyfikowanie pracowników podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami 1. Ustawa o działalności leczniczej: pracownicy zatrudnieni w podmiocie leczniczym – czas pracy, pracownicy wykonujący zawód medyczny i posiadających wyższe wykształcenie (art. 95 i 96 u.dz.l.) oraz pracownicy wykonujący zawód medyczny i nieposiadających wyższego wykształcenia (a contrario art. 95 i 96 u.dz.l.); pracownik wykonujący zawód medyczny – dodatki za pracę zmianową; pracownicy spzoz – odprawy pracownicze, wysług za lata pracy;

c.d. klasyfikowanie pracowników pzoz 2. Rozporządzenie MZ – w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych stanowiskach w podmiotach niebędących przedsiębiorcami; Pracownicy działalności podstawowej, Pracownicy administracyjni, techniczni i ekonomiczni, Pracownicy gospodarczy, 3. Rozporządzenie MZ – w sprawie wynagradzania pracowników podmiotów leczniczych w formie jednostek budżetowych; pracownicy działalności podstawowej: osoba wykonującą zawód medyczny oraz inny pracownik niż osoba wykonująca zawód medyczny, którego praca pozostaje w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych;

c.d. pracownicy działalności podstawowej Inny podział - wyróżnia trzy grupy osób: osoby mające wykształcenie medyczne, osoby mające inne wykształcenie niż medyczne - mające zastosowanie przy udzielaniu świadczeń w działalności podstawowej; innymi pracownicy niż wymieni w dwóch wcześniejszych punktach, których praca pozostaje w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych; 4. Prawo ubezpieczeń społecznych – interpretacja pojęcia „zawodu medycznego” :):):)

Ad 3. ZAWÓD A ZAWÓD MEDYCZNY DOCHÓD Cel zarobkowy z tytułu wykonywania czynności (prac) uważa się w doktrynie prawa za element sine qua non definicji pojęcia zawodu, K. Wojtczak przyjmuje, że w sytuacji wykonywania czynności (prac) bezpłatnie można mówić jedynie o ich wykonywaniu społecznym lub charytatywnym, a nie zawodowym; Bezpłatne wykonywanie zawodu może mieć miejsce w ramach wolontariatu. Instytucja wolontariatu, przewidziana w ustawie z dnia 4 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, nie jest wykonywaniem pracy w ramach stosunku pracy, lecz świadczeniem nieodpłatnych usług.

Zawody medyczne a zawody ochrony zdrowia 1. wyraźne rozróżnienie na zawody medyczne i na zawody mające zastosowanie w ochronie zdrowia, 2. nie wypracowano legalnej definicji zawodów ochrony zdrowia ani ich ustawowej klasyfikacji, 2. brak uniwersalnej definicji pojęcia „ochrona zdrowia” - próby określenia w sposób opisowy - poprzez odwołanie się do zakresu prawa do ochrony zdrowia oraz pojęć ochrony zdrowia wypracowanych w doktrynie prawa i polityce społecznej, poprzez zaprezentowanie wypracowanych w prawie szczegółowych klasyfikacji zawodów ochrony zdrowia.

c.d. zawody medyczne a zawody ochrony zdrowia 1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania – na podstawie art. 36 ust. 8 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz.U. 2014 r. poz.1145 ze zm Różne terminy - specjaliści do spraw zdrowia, inni specjaliści ochrony zdrowia, … 2. Dwie grupy zawody, które umożliwiają uzyskiwanie tytułu specjalisty mającego zastosowanie w ochronie zdrowia: zasady uzyskiwania tytułu specjalisty są za każdym razem regulowane przez ustawę i wydane do niej akty wykonawcze, ustawodawca w drodze rozporządzenia wykaz obszarów ochrony zdrowia, w których może być uzyskiwany tytuł specjalisty, oraz odpowiadające im dziedziny specjalizacji wraz z tytułami specjalisty ; 3. Dyrektywa 2005/36/WE regulująca zasady uznawania kwalifikacji zawodowych wyodrębnia dziedziny paramedyczne i socjalno- społeczne – nie ma sformułowania zawody medyczne; 4. Podział na zawody medyczne i paramedyczne znajduje również odzwierciedlenie na gruncie europejskiego prawa podatkowego.

Próby klasyfikowania 1. Zawody medyczne Zawody główne Zawody pomocnicze 2. Zawody na rzecz zdrowia 3. Zawody ochrony zdrowia

Klasyfikowanie Zawód regulowany Zawód wolny Zawód zaufania publicznego Zawód samodzielny

Podsumowanie i wnioski 1. Pojęcie i klasyfikacja zawodu medycznego - konfrontowane z takimi pojęciami i kwalifikacjami, jak: zawody do spraw zdrowia i inne zawody ochrony zdrowia, zawody opieki zdrowotnej, zawody paramedyczne, zawody niemedyczne i zawody praktykujące niekonwencjonalne metody terapii; 2. Każdy zawód medyczny jest jednocześnie zawodem opieki zdrowotnej i zawodem ochrony zdrowia, ale nie każdy zawód opieki zdrowotnej, a tym samym zawód ochrony zdrowia, będzie jednocześnie spełniał kryteria definicji zawodu medycznego, 3. Definicja zawodu medycznego w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 u.dz.l. jest bardzo ogólna - umożliwia zaliczanie do grupy zawodów medycznych zarówno zawodów z ustaloną ścieżką formalnego kształcenia i nabywania umiejętności, jak i zawodów, dla których tryb uzyskiwania legitymacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w obszarze medycyny nie został sformalizowany w systemie kształcenia,

Podsumowanie i wnioski 4. Na pojęcie „medycznego zawodu wyuczonego” muszą składać się dwie przesłanki: wykształcenie medyczne rozumiane jako wiedza nabyta w trakcie studiów lub nauki w szkole oraz umiejętności i predyspozycje nabyte w praktyce. 5. Obecnie ustawodawca termin „zawód medyczny” odnosi do czterech obszarów: medycyny, farmacji :), diagnostyki, pielęgniarstwa, z tym jednak, że pielęgniarstwo nie jest w Polsce klasyfikowane jako dyscyplina naukowa. 6. Sam termin „zawód medyczny” został użyty bezpośrednio przez ustawodawcę wobec lekarza i lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej, fizjoterapeutę, diagnostę oraz farmaceuty.

Podsumowanie i wnioski 7. Zaliczanie kolejnych zwodów do grupy zawodów medycznych, powinny być spełnione podstawowe standardowe kryteria jakościowe, wśród których za najistotniejsze uważam postulat konieczności oparcia wykonywania danego zawodu na uporządkowanych i ściśle określonych normach i wzorach metodologicznych. 8. Trzy podstawowe kryteria jakościowe różnicujące działalność medyczną od innej działalności na rzecz zdrowia: status naukowy, umocowanie w systemie legislacyjnym oraz posiadanie spójnego kodeksu etycznego.