Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej

Produkcja = funkcja (praca, kapitały, surowce naturalne) Założenie: analizowana firma jest firmą produkcyjną. Produkcja jest procesem technologicznym mającym za zadanie wytwarzanie dóbr i usług. Wielkość produkcji (rozmiary produkcji) to ilość dóbr i usług wytworzonych w danym okresie przez powierzone czynniki wytwórcze. Produkcja = funkcja (praca, kapitały, surowce naturalne) czynniki wytwórcze, czynniki produkcji Powyższa formuła nazywana jest funkcją produkcji. Cecha charakterystyczna produkcji: ile przynosi (wytwarza) produktów w ciągu godziny lub dnia każda jednostka ziemi, pracy czy kapitału. Produkcyjność (wydajność) jest miarą efektywności, z jaką dobra i usługi są produkowane.

Większość dóbr jest produkowana dzięki użyciu stałych i zmiennych czynników produkcji: - czynnikami stałymi są te czynniki, które nie zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji (np. budynki fabryczne lub wyspecjalizowane ciężkie maszyny); - czynnikami zmiennymi są te czynniki, które zmieniają się wraz ze zmianami produkcji (np. większość rodzajów pracy, surowce, paliwa, energia elektryczna, narzędzia ręczne itd.). Stałe czynniki produkcji mogą ulec zmianie tylko w długim okresie, natomiast zmienne czynniki produkcji ulegają zmianie w krótkim czasie. - Krótki czas : okres, w którym przynajmniej podaż jednego czynnika wytwórczego jest stała. W tej sytuacji firma może w zasadzie zmienić swoją produkcję jedynie przez zwiększenie bądź zmniejszenie zużycia czynników zmiennych. - Długi czas w ekonomii to czas potrzebny firmie na zmianę liczby wszystkich czynników produkcyjnych, które wykorzystuje (tj. stałych i zmiennych). Warto zatem podkreślić, że pojęcie „czynniki stałe” ma zastosowanie tylko w krótkim okresie, natomiast w długim czasie wszystkie czynniki produkcji są zmienne.

Krótkookresowe zmiany w produkcji – produkt przeciętny i krańcowy Jeżeli przyjmiemy, że czynnikiem zmiennym produkcji jest liczba pracowników, to każdy dodatkowy pracownik nie wytwarza dokładnie takiej samej wielkości produkcji co poprzedni. Rysunek. Produkcja całkowita (produkt całkowity) Produkt całkowity - to ilość dóbr lub usług wyprodukowana w ciągu roku przez pewną liczbę pracowników. Produkt całkowity rośnie - wraz z angażowaniem kolejnych jednostek czynnika pracy (L), tempo wzrostu produktu jest jednak rożne. Przy pewnym poziomie zatrudnienia (L*) produkt całkowity osiąga poziom maksymalny. Dalsze angażowanie kolejnych jednostek czynnika pracy przynosi spadek (zmniejszenie rozmiarów) produktu całkowitego.

Produkt krańcowy - to zmiana produktu całkowitego spowodowana zwiększeniem (lub zmniejszeniem) nakładu czynnika wytwórczego o jednostkę. W odniesieniu do czynnika pracy będzie to produktywność kolejnego zatrudnionego pracownika. PK (MP) - zmiany w produkcie całkowitym / zmiany wielkości zatrudnienia Produkt krańcowy - wraz ze wzrostem liczby zatrudnionych czynników wytwórczych (pracy - L) - początkowo rośnie, a potem wykazywać zaczyna tendencję spadkową, chociaż produkcja całkowita jeszcze rośnie. Przy wzroście zaangażowanych czynników pracy ponad rozmiary optymalne (po przekroczeniu zatrudnienia na poziomie L*), produkt całkowity zaczyna zmniejszać się, a produkt krańcowy przybiera wartości ujemne. Produkt przeciętny - to miara wielkości produktu całkowitego przypadającego na jednego zatrudnionego. Produkt przeciętny= produkt całkowity / liczba zatrudnionych

Krzywe produktu całkowitego, przeciętnego i marginalnego Etap I: Nakład czynnika zmiennego rośnie od zera do takiej wielkości, dla której PP jest maksymalny. W etapie I produkt przeciętny rośnie. Etap II: Stanowi go taki przedział nakładu czynnika zmiennego, w ramach którego PP spada; również PK spada, lecz pozostaje ciągle dodatni. Etap III: PP ciągle spada; PK przybiera wartości ujemne, spada również PC.

Koszty w przedsiębiorstwie

Koszty własne to pieniężna wartość czynników produkcji zużytych do wytworzenia określonego produktu, tzn. wartość nakładów pracy, materiałów, energii, paliw, użytkowanych maszyn i urządzeń produkcyjnych, czynsze za korzystanie z budynków, ziemi itd. W analizie działalności przedsiębiorstw oraz w teorii kosztów wykorzystuje się podział kosztów na: koszty stałe i zmienne - kryterium klasyfikacji jest sposób reakcji kosztów na zmiany wielkości produkcji, koszty całkowite, przeciętne i krańcowe - kryterium podziału jest zakres kosztów. W krótkim okresie, w którym nie następują zmiany w majątku produkcyjnym, pewne koszty są niezależne od rozmiarów produkcji - są to tzw. koszty stałe. Należą do nich: amortyzacja środków trwałych, koszty funkcjonowania administracji, koszty konserwacji maszyn i urządzeń itp. Koszty stałe nie zmieniają się wraz ze wzrostem produkcji, lecz rozkładają się na coraz większą liczbę wytworzonych produktów. Pozostałe koszty zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji – dlatego określane są mianem kosztów zmiennych. Wyrażają one zużycie takich czynników produkcji, jak: materiały, praca, energia, paliwo itp.

Koszty całkowite są sumą kosztów stałych i kosztów zmiennych. KC = KS + KZ Koszty całkowite (KC) to pełne nakłady poniesione przez przedsiębiorstwo w związku z wyprodukowaniem przez nie określonej liczby produktów. Koszty przeciętne (KP), czyli koszty jednostkowe, to nakłady poniesione na wytworzenie jednostki produktu. KP = KC/Q Koszty krańcowe, inaczej marginalne (KK), to koszty wyprodukowania dodatkowej jednostki produktu (AQ), czyli jest to przyrost kosztu całkowitego wywołany wzrostem produkcji o dodatkową jednostkę. KK = delta KC / delta Q

Krzywa kosztów przeciętnych stałych Dla każdego poziomu produkcji koszt przeciętny stały wynosi: Kp(s) = Ks / Q

Krzywa kosztów przeciętnych zmiennych może być wyprowadzona na podstawie krzywej kosztów zmiennych. Poziom kosztu przeciętnego zmiennego ustalamy dzieląc koszty zmienne przez liczbę wytworzonych produktów.

Koszt przeciętny całkowity Podstawą konstrukcji krzywej kosztu przeciętnego całkowitego jest krzywa kosztu przeciętnego zmiennego, którą następnie przesuwamy w gorę nierównolegle - zgodnie z kształtem krzywej kosztu przeciętnego stałego.

Krzywa kosztów krańcowych (marginalnych) może być również wyprowadzona na podstawie krzywej kosztów zmiennych. Koszt krańcowy to przyrost kosztu całkowitego (a precyzyjniej - jego części, tzn. kosztu zmiennego) wywołany zwiększeniem produkcji o minimalną jednostkę.

Koszty krańcowe zmniejszają się w szybszym tempie niż koszty przeciętne (zmienne i całkowite), wcześniej i na niższym poziomie osiągają minimum, następnie rosnąc, przecinają krzywe kosztów przeciętnych zmiennych i kosztów przeciętnych całkowitych w ich punktach minimum.

Krzywe kosztów w długim okresie różnią się od ich odpowiedników w krótkim okresie. Różnica ta jest rezultatem następujących elementów: 1) W długim okresie nie ma kosztów stałych, wszystkie koszty są zmienne; 2) Prawo malejących przychodów nie odnosi się do długiego okresu, nie ma również wpływu na kształt krzywych kosztów w długim okresie; 3) Rozmiar zakładu (przedsiębiorstwa), wielkość produkcji w długim okresie ulegają zmianie, gdyż zmieniają się czynniki wytwórcze.

Długookresowa krzywa kosztów produkcji pokazuje najniższe koszty produkcji, będące rezultatem dopasowywania wszystkich czynników wytwórczych oraz rozmiarów przedsiębiorstwa. Indywidualny przedsiębiorca może rozpoczynać działalność produkcyjną wtedy, kiedy przeciętne koszty jego przedsięwzięcia korespondują z przeciętnymi kosztami długookresowymi.

Trzy zasady maksymalizacji zysku: Jeśli firma produkuje, to powinna osiągnąć taki poziom produkcji, przy którym utarg krańcowy = kosztowi krańcowemu. W krótkim okresie firma powinna produkować do momentu, w którym cena produkowanego przez nią dobra jest większa od kosztu przeciętnego zmiennego (P>KPZ). W długim okresie firma powinna produkować, jeśli jej zysk ekonomiczny jest równy bądź większy od zera; czyli jeśli P (cena)>KP (koszt przeciętny).