Prawo karne, cz. I do 1795 r.

Przestępstwa publiczne i prywatne 15.1. Droga publiczna jest chroniona pokojem książęcym. Dlatego jeśli na niej ktoś dopuszcza się bezprawia, ten łamie mir książęcy. To Polacy nazywają ręką pańską. 15.2. Jeśli ktoś zabije gościa na drodze publicznej, to wynagradza za nieboszczyka 50 grzywnami. 15.3. Biorą je krewni zabitego. Jeśli on tam nie ma krewnych, wówczas zabiera je władca. 15.4. Zaś za swój pokój, który na drodze publicznej został złamany, władca także bierze 50 grzywien (Księga Elbląska).

Przestępstwa przeciwko życiu 51.1. Kto by zadaną trucizną kogo zabił, ręka najprzód jego prawa, rozpalonymi cęgami szarpana, a potym kołem bity na śmierć będzie, sukcesoreom zaś zabitego, sukcesorowie występnika złotych 1000 zapłacą (Kodeks A. Zamoyskiego – 1778 r.). 51.10. Kto by się sam zabił, jego ciało jeżeli jest, a jeżeli nie, jego imię sądzone będzie, i gdy naznaczony mu przez sąd kurator, nie potrafi dowieść jako z przypadku się zabił, albo z choroby, albo z waryayi, ciało samobójcy, obieszone zostanie, a gdyby przez wskoczenie w wodę ciała jego urząd mieć nie mógł, tefy imię jego na szubienicy będzie przybite.

Przestępstwa przeciwko mieniu 12.5. Jeśli ktoś kradnie w piwnicy panującego lub w jego kuchni albo coś, co jest w jego zamku, ten płaci karę 50 grzywien. 12.7. Kto kradnie w domu jakiegoś człowieka, czy to będzie rycerz czy też chłop, ten płaci karę 12 grzywien (Księga Elbląska). 126. Na mocy postanowień naszych poprzedników i naszego cesarskiego prawa, każdy, któremu udowodniono w złym zamiarze rabunek powinien być ukarany karą śmierci przez ścięcie.

Przestępstwa przeciwko moralności 116. Jeżeli człowiek oddaje się rozpuście ze zwierzęciem lub mężczyzna z mężczyzną lub kobieta z kobietą, to (…) należy poddać ich karze śmierci przez spalenie (Carolina). 74. Gdzieby na kogo dowiedziono się, że mając przed tym żywą żonę, z drugą ślub brał, abo też żona, mając pierwszego męża, za drugiego pojęła (…) na gardle o to karan był, tak jak o jawne cudzołóstwo.

Okresy rozwoju prawa karnego okres zemsty, okres odwetu, okres okupu, okres proporcjonalności, okres humanitaryzmu.

Przestępstwo materialne i formalne ujęcie przestępstwa, podmiotowa i przedmiotowa strona przestępstwa, wina jako warunek odpowiedzialności, przyczyny bezkarności, przyczyny braku bezprawności, przyczyny braku zawinienia

Zwierciadło Saskie [3.3] Kobiety ciężarnej, która nosi w łonie żywe dziecko, nie wolno karać ciężej niż na skórze i włosach. Nie wolno również skazywać ludzi naprawdę obłąkanych albo pozbawionych zmysłów. Księga Elbląska [7.1] Jeżeli ktoś drugiego napastuje w zamiarze pobicia go, a ten zacznie się bronić i rani tamtego oraz idzie przed jego sędziego i oskarży przedstawiając świadków, że ów go napastował i chciał go pobić, w wypadku, gdy dowiedzie tego samosiódm, ów płaci 6 grzywien, ponad to, że odniósł rany.

Rodzaje odpowiedzialności odpowiedzialność indywidualna, odpowiedzialność za cudzy czyn, odpowiedzialność zbiorowa.

Księga Elbląska [8.1] Jeżeli ktoś zostanie zabity na polu albo na drodze, ten kto go pochowa, musi zapłacić za głowę, a księciu wynagrodzić szkodę 50 grzywnami. [8.3] Lecz jeżeli zabity pozostawiony zostaje na polu albo na drodze i nie wiadomo, kto go zabił, wówczas książę przyzywa do siebie opole i uznaje je za winne zabójstwa człowieka. [8.4] Jeżeli opole nie może zrzucić zabójstwa na kogoś innego, wówczas musi zapłacić głowszczyznę, jak to wyżej powiedziano. [8.5] Jeżeli opole obwinie jakąś wieś o to, że stamtąd dopuszczono się zabójstwa, a wieś odpowie, że jest niewinna, to musi zrzucić z siebie zarzut przez pojedynek albo zapłacić głowszczyznę. [10.1.] Także jeżeli ktoś się utopi, kto go z wody wydobędzie bez pozwolenia sędziego, ten musi zapłacić głowszczyznę.

Kary w Rzeczypospolitej Racjonalizacja kary: religijna, sprawiedliwościowa, prewencyjna (generalna, indywidualna) mieszana Zasady wymiaru kary: różnice społeczne sposoby łagodzenie kary okoliczności obciążające i łagodzące

System Kar Podział kar: prywatne – krwawa zemsta, główszczyzna, nawiązka, publiczne, kościelne

Kary publiczne kara śmierci, kary mutylacyjne: na skórze i włosach, na gardle i ręku proskrypcja, banicja, infamia, wygnanie, kary na czci, kary cielesne, pozbawienie wolności, kary majątkowe

Szczególne regulacje prawa ziemskiego 4 artykuły grodzkie, zakaz tortur,