Normatywy planowania produkcji (przypomnienie) DOSTAWCY PRODUKCJA ODBIORCY Parametr ilościowy (wielkość przepływu) Parametry przepływów materiałowych Parametr czasowy (szybkość przepływu) Wielkość serii / partii Ilość materiałów przebywających w przedsiębiorstwie Cykl produkcji / zaopatrzenia Czas przebywania materiałów w przedsiębiorstwie Poziom zapasów Ilość i czas przebywania materiałów w przedsiębiorstwie Wielkość zamrożonego kapitału obrotowego Okres zamrożenia kapitału obrotowego Wielkość i czas zamrożenia kapitału obrotowego

Dlaczego utrzymujemy zapasy ? Jak duże utrzymywać ? 5 Zarządzanie zapasami Dlaczego utrzymujemy zapasy ? Jak duże utrzymywać ?

Zapasy – system „jedynie słuszny” # Brak problemów logistycznych w zarządzaniu zapasami

Zapasy – system gospodarki rynkowej # Złożone problemy logistyczne w zarządzaniu zapasami „Logistyka to zarządzanie zapasami w spoczynku bądź w ruchu”

Redukcja zapasów w łańcuchu dostaw #

Zapasy „konieczne zło” Zapasy – dobro czy zło ? # PODEJŚCIE TRADYCYJNE Zapasy „konieczne zło” Zarządzanie zapasami nie oznacza ich eliminacji Dygresja lekarska - ZAPASY TO TRUCIZNA ma działanie niszczące w niedużych dawkach pomaga Dygresja logistyczna - ZAPASY TO PRZEPŁYW MATERIAŁÓW wąski strumień jest źródłem życia nadmierny wylew grozi powodzią

Dlaczego powstaje zapas ? Rozbieżność między tempem dopływu (dostaw) i odpływu materiałów (zużycia zapasu) PRZEPŁYWOWY MODEL POWSTAWANIA ZAPASÓW Tempo odpływu (popytu) Tempo dopływu (dostaw) Zapas rotujący Zapas nierotujący

Istota i funkcje zapasów Zasób materialny znajdujący się w różnych fazach procesu gospodarczego (w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji) 1. FUNKCJE ANTYCYPACYJNE Zapewnianie dostępności produktów poprzez wyprzedające zaspokajanie potrzeb odbiorców 2. FUNKCJE EKONOMICZNE  Produkcja i zakupy w seriach/partiach ekonomicznych,  Oszczędności w zakupach przy ofertach rabatowych,  Oszczędności z zapasów spekulacyjnych przy fluktuacji cen i inflacji 3. FUNKCJE ZABEZPIECZAJĄCE Ochrona przed niepewnością popytu i skutkami opóźnień w dostawach poprzez tworzenie buforów bezpieczeństwa

KRYTERIA KLASYFIKACJI Klasyfikacja zapasów KRYTERIA KLASYFIKACJI 1. Struktura ilościowa (wartościowa) zapasów 2. Stopień przetworzenia zapasów 3. Sposób tworzenia zapasów

Struktura ilościowa (wartościowa) zapasów Zużycie zapasu Odnowienie zapasu Czas Ilość (wartość) Zapas średni ZAPAS ROTUJĄCY (część obrotowa zapasów) Zapas bezpieczeństwa ZAPAS NIEROTUJĄCY (część nieobrotowa zapasów) Zapas nadmierny (martwy)

Stopień przetworzenia zapasów D O S T A W C Y K L I E N Faza zaopatrzenia Faza produkcji Faza dystrybucji Zaopatrzenie ZAPASY KUPOWANE surowce materiały elementy z zakupu Produkcja elementów ZAPASY PRZETWARZANE (produkcji niezakończonej) produkcja w toku elementy w magazynach elementy w trakcie realizacji Montaż wyrobów Dystrybucja ZAPASY SPRZEDAWANE wyroby towary części zamienne (serwisowe)

Sposób tworzenia zapasów D O S T A W C Y Faza zaopatrzenia Faza produkcji Faza dystrybucji K L I E N C Zaopatrzenie Produkcja elementów Montaż wyrobów Dystrybucja Zapas kupowany Zapas produkowany Ilość Czas Odnawianie zapasu Odnawianie zapasu Czas Ilość

Bufory bezpieczeństwa ZABEZPIECZENIE DOSTĘPNOŚCI ZAPASU PRZY WYSTĘPOWANIU ZAKŁÓCEŃ Wyprzedzenie czasowe (rezerwa czasu) Bufor czasowy (Time Buffer) Zapas bezpieczeństwa (rezerwa zapasu) Bufor ilościowy (Stock Buffer) Bufor czasowy DOSTAWCA ODBIORCA DOSTAWCA ODBIORCA Bufor ilościowy REZULTAT zwiększenie średniego poziomu zapasu (ilościowego parametru przepływu) REZULTAT wydłużenie cyklu produkcyjnego (czasowego parametru przepływu)

Zarządzanie zapasami w przedsiębiorstwie Funkcja zarządzania produkcją kształtująca ilościowo-czasowe parametry przepływów materiałowych Faza zaopatrzenia Faza produkcji Faza dystrybucji Zaopatrzenie Produkcja elementów Montaż wyrobów Dystrybucja D O S T A W C Y K L I E N Zarządzanie produkcją (zapasami i zdolnością produkcyjną) Zarządzanie zapasami

Cele zarządzania zapasami (1) Cele i zadania zarządzania zapasami wynikają z celów zarządzania produkcją MAKSYMALIZACJA POZIOMU OBSŁUGI Orientacja rynkowa CELE ZARZĄDZANIA ZAPASAMI Sprzeczność celów CELE ZEWNĘTRZNE MINIMALIZACJA KOSZTÓW CELE WEWNĘTRZNE Dostępność wystarczających ilości we właściwym miejscu i czasie Orientacja efektywnościowa Minimalizacja kosztów poprzez redukcję stanów zapasów Konieczność szukania rozwiązań kompromisowych

Cele zarządzania zapasami (2) Równowaga w rozwiązaniach kompromisowych w zarządzaniu zapasami 100 % Poziom obsługi odbiorcy Ryzyko niedoboru Poziom dostępności zapasu Poziom zapasu bezpieczeństwa Poziom obsługi klienta – prawdopodobieństwo niewystąpienia niedoboru zapasu w cyklu jego uzupełniania Np. poziom obsługi = 95% oznacza ryzyko wystąpienia niedoboru zapasu = 5%

Zadania zarządzania zapasami ODPOWIEDŹ NA PYTANIA Zapas kupowany Zapas produkowany Ustalenie wielkości zamówienia (partii zakupu) ILE ZAMAWIAĆ ? ILE PRODUKOWAĆ ? Ustalenie wielkości zlecenia produkcyjnego (serii / partii produkcyjnej) KIEDY ZAMAWIAĆ ? Ustalenie terminu uruchomienia zamówienia KIEDY PRODUKOWAĆ ? Ustalenie terminu uruchomienia zlecenia produkcyjnego

Wielkość serii/partii a poziomu zapasu Ilość Czas Zapas kupowany Ilość Czas Zapas produkowany Q1 1. Zakupy w partiach Q1 = 3000 szt. Czas zużycia zapasu Q1 1. Produkcja w seriach Q1 = 3000 szt. Czas zużycia zapasu Q1 Q1 Zapas średni = 1500 Q2 Czas Q2 2. Zakupy w partiach Q2 = 1000 szt. Q2 Czas Q2 2. Produkcja w seriach Q2 = 1000 szt. Zapas średni = 500 Zapas średni = 1500 Zapas średni = 500

Koszty zapasów niezależne od wielkości zamówień / zleceń KOSZTY STAŁE Jednostkowe koszty zakupu lub produkcji pozycji zapasu Koszty utrzymania pomieszczeń i urządzeń magazynowych Koszty osobowe (utrzymania służb magazynowych i zaopatrzenia) KOSZTY ZMIENNE zależne od wielkości zamówień / zleceń Koszty zamawiania / zlecania (tworzenia zapasu) Koszty utrzymania zapasu (zamrożenia kapitału) Koszty niedoboru zapasu (wyczerpania zapasu) Koszty nadmiaru zapasu (ryzyka związanego z zapasami)

Koszty zapasów niezależne od wielkości zamówień / zleceń KOSZTY STAŁE Jednostkowe koszty zakupu lub produkcji pozycji zapasu (z:5 zł/p:5 zł) Koszty utrzymania pomieszczeń i urządzeń magazynowych (1000 zł /rok) Koszty osobowe (utrzymania służb magazynowych i zaopatrzenia) (2000 zł/rok) KOSZTY ZMIENNE zależne od wielkości zamówień / zleceń Koszty zamawiania / zlecania (tworzenia zapasu) (100 zł 1 zam/1 uruch.) Koszty utrzymania zapasu (zamrożenia kapitału) (3 zł/1 sztukę) Koszty niedoboru zapasu (wyczerpania zapasu) (8 zł/ 1 sztukę), liczone w dniu, kiedy zabraknie Koszty nadmiaru zapasu (ryzyka związanego z zapasami) (200 zł /1 sztukę), liczone na końcu okresu

Przykład Wyznaczyć koszty dla każdej z 4 sytuacji z rysunku ze slajdu 18, przyjmując za cały okres 15 dni (3 okresy po 5), a tempo produkcji za 600 sztuk dziennie w przypadku 1 zlecenia produkcyjnego i 500 sztuk dziennie w przypadku 3 zleceń produkcyjnych. Ogólnie w tym okresie zamawiamy /produkujemy 3000 sztuk. Zamówienia klienta okazały się być następujące: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 180 230 240 190 210 200 195 205 194 209 199

Określanie popytu na zapas METODY OKREŚLANIA POPYTU (ZAPOTRZEBOWANIA) NA ZAPAS OKREŚLANIE DETERMINISTYCZNE (dokładne) Obliczanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie: harmonogramów produkcji wyrobów specyfikacji (zestawień) materiałowych wyrobów OKREŚLANIE STOCHASTYCZNE (przybliżone) Prognozowanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie: statystyki zużycia w porównywalnych okresach w przeszłości przewidywanych trendów zmian w przyszłości OKREŚLANIE SUBIEKTYWNE (najmniej dokładne) Szacowanie intuicyjne stosowane przy braku możliwości wykorzystania metod poprzednich

Określanie podaży zapasów SYSTEMY KONTROLI (MONITOROWANIA) STANÓW ZAPASÓW SYSTEM KONTROLI OKRESOWEJ (Periodic Inventory Monitoring System) Cykliczne ustalanie stanu zapasu na koniec ustalonego okresu czasu  brak konieczności informatyzacji systemu (mniejsze koszty inwestycyjne)  brak bieżącej informacji o stanie zapasu  większe zapasy bezpieczeństwa (większe koszty eksploatacji) SYSTEM KONTROLI CIĄGŁEJ (Continuous Inventory Monitoring System) Bieżące monitorowanie stanu zapasu w trybie on-line WYMAGANIA – konieczność informatyzacji (większe koszty inwestycyjne)  bieżąca informacja o stanie zapasu  mniejsze zapasy bezpieczeństwa (mniejsze koszty eksploatacji)  konieczność okresowej inwentaryzacji rzeczywistych stanów zapasów

Koszt tworzenia i utrzymania zapasu KOSZT ZAMAWIANIA / ZLECANIA (Ordering Cost) [zł/zamówienie] Koszt związany z procesem tworzenia zapasu zlecenie zakupu – koszt realizacji zaopatrzenia (Purchasing Cost) zlecenie produkcyjne – koszt uruchomienia produkcji (Setup Cost) KOSZT UTRZYMANIA ZAPASU (Holding Cost) [zł/szt/okres] Koszt zamrożenia kapitału (Capital Cost), Koszt oprocentowania (Interest Cost) Koszt utraconych możliwości (Opportunity Cost) Sposób ustalania – wartość kwotowa (stała) lub procentowa (% ceny)

Koszt niedoboru i nadmiaru zapasu KOSZT NIEDOBORU ZAPASU (Shortage Cost) [zł/szt/okres] Koszt wyczerpania zapasu (Stockout Cost) niedobór przenoszony na następne okresy (zamówienia zaległe) koszt obsługi zaległych zamówień, obniżenia poziomu obsługi niedobór nieprzenoszony na następne okresy (utracona sprzedaż) koszt utraconych zysków, obniżenia poziomu obsługi KOSZT NADMIARU ZAPASU (Excess Cost) [zł/szt/okres] Koszt ryzyka związanego z zapasami (Inventory Risk Cost) nadmiar przenoszony na następne okresy koszt przedłużonego utrzymania zapasu, obniżenia zysku (obniżka cen) nadmiar nieprzenoszony na następne okresy (utracona sprzedaż) koszt straconych nakładów, likwidacji zapasu

Czynniki kształtujące problematykę zapasów Charakter popytu Określanie popytu Czas dostawy Wartość zapasu Zużycie zapasu Uzupełnianie zapasu Niedobory zapasu Rabaty cenowe Czynnik inflacji Niedobór zapasu Grupowe zamawianie Okresy planowania Niezależny (pierwotny) Zależny (wtórny) Deterministyczne Niepewny Stochastyczne Subiektywne Pewny Klasa A Klasa B Klasa C Klasa X Klasa Y Klasa Z Natychmiastowe Stopniowe Niedopuszczalne Dopuszczalne Nie występują Występują Nieuwzględniany Uwzględniany Nieprzenoszony Przenoszony Stosowane Niestosowane Jeden Wiele

Dziękuję za uwagę

Typologia systemów zarządzania produkcją i zapasami ZARZĄDZANIE ZAPASAMI Faza planowania Faza sterowania Deterministyczne (obliczanie) Stochastyczne (prognozowanie) METODY OKREŚLANIA POTRZEB Systemy sterowania zapasami SCS Stock Control Systems System produkcji „dokładnie na czas” JIT Just in Time System (KANBAN) System planowania potrzeb materiałowych MRP Material Requirements Planning System planowania potrzeb dystrybucyjnych DRP Distribution Requirements Planning System zarządzania wąskimi przekrojami OPT Optimized Production Technology

POMINIĘTE

Zapasy a kapitał obrotowy Kapitał obrotowy zamrożony Kapitał obrotowy niezamrożony ŚRODKI PŁYNNE ODBIORCY (należności) DOSTAWCY (zobowiązania) ZAPASY KUPOWANE ZAPASY SPRZEDAWANE ZAPASY PRZETWARZANE przepływ pieniężny przepływ materialno – pieniężny

Wskaźnik rotacji zapasów Rynek producenta - przemysł 3-4 obroty w roku Poniżej - produkcja niesterowalna (production is out of control) SPRZEDAŻ (OBRÓT) WRZ = ZAPAS ŚREDNI [w razach] ZAPAS ŚREDNI · LICZBA DNI W OKRESIE WRZ = SPRZEDAŻ (OBRÓT) [w dniach] Kraje rozwinięte gospodarczo Lata siedemdziesiąte – od 2 do 5 obrotów w roku Firmy amerykańskie - średnio 3,7 obrotów Firmy japońskie - średnio 5.5 obrotów Po roku 1980 – od 5 do 20 obrotów w roku 1985 - nieliczne firmy amerykańskie: 30-80 obrotów 1985 - niektóre firmy japońskie:  100 obrotów Dzisiaj – ujemny obrót zapasami (kapitałem obrotowym)