PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA – WSPOMAGANIE ROZWOJU MOWY DZIECKA

Mowa jest jedną z ważniejszych form aktywności człowieka Mowa jest jedną z ważniejszych form aktywności człowieka. Jest ona kluczem do wiedzy i ważnym czynnikiem kształtującym osobowość. Jest atutem w nawiązywaniu kontaktów społecznych, daje możliwość precyzyjnego porozumiewania się, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie sądów, uczuć i upodobań. Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną, dziecko przyswaja ją sobie od najbliższego otoczenia, głównie od matki drogą naśladownictwa.

Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo. U jednych szybciej, u innych wolniej. Niejednakowa jest też kolejność przyswajania sobie przez dziecko poszczególnych głosek. Stopień rozwoju mowy zależy od wpływu środowiska oraz od psychofizycznego rozwoju dziecka. Proces rozwoju mowy przebiega pewnymi etapami i trwa kilka lat. Czas pojawienia się tych etapów jest stały, a dopuszczalne są przesunięcia nie większe niż pół roku.

Okresy rozwoju mowy wg L. Kaczmarek (1988) okres melodii (do 1. roku życia): a) głużenie (2-3 m.ż.)-nieświadome ćwiczenia narządów artykulacyjnych: samogłoski, spółgłoski, ich połączenia; głużą też dzieci niesłyszące; b) gaworzenie(5-7 m.ż.)- świadome powtarzanie dźwięków mowy własnej i otoczenia; gaworzą tylko dzieci słyszące. Ok.1. r.ż. pojawiają się pierwsze słowa złożone z sylab ma, ba, ta, la. Poza tym roczne dziecko rozumie mowę dorosłych; mówi mało, ale bardzo dużo rozumie. Spełnia proste polecenia, zna swoje imię, pokazuje części ciała.

Okresy rozwoju mowy wg L. Kaczmarek (1988) okres wyrazu (1-2r.ż) - dziecko w tym okresie opanowuje wszystkie samogłoski oprócz ę, ą i sporo spółgłosek: m, t, b, k, d czasem ć, ś. Pod koniec tego okresu operuje kilkudziesięcioma poprawnie wymawianymi wyrazami i ogromną liczbą zastępczych, zaczyna budować zdania. okres zdania (2-3 r.ż) - dziecko opanowuje ę, ą oraz spółgłoski p, b, m, w, f, ś, ź, ć, ń, dź, k, g, c, t, d, n, j, ł. Dwulatek w ciągu roku poznaje ok..1000 słów; pojawiają się próby wypowiedzi 2-3 wyrazowych. okres swoistej mowy dziecka (3-7r.ż) - opanowuje najtrudniejsze głoski ok. 4r.ż. opanowuje głoski „s, z, c, dz” ok. .5 r.ż.- głoski „sz, ż, cz, dż, r”  oraz różnicuje je od podobnych.

i składni oraz akcentu, rytmu !!! Dzieci sześcioletnie powinny wymawiać prawidłowo wszystkie głoski i budować zdania logiczne, poprawne pod względem gramatyki i składni oraz akcentu, rytmu i melodii !!!

PRAWIDŁOWEMU ROZWOJU MOWY NIE SPRZYJA: Oddychanie przez usta Nieprawidłowe żucie Zbyt długie ssanie smoczka i karmienie butelką Podawanie pustych smoczków między karmieniami Nagryzanie warg, języka, policzków Nieprawidłowa pozycja dziecka w czasie snu i karmienia Nieprawidłowe połykanie

PRAWIDŁOWEMU ROZWOJU NARZADÓW ARTYKULACYJNYCH SPRZYJA: Karmienie niemowląt piersią matki do około 9-12 miesiąca życia, a później łyżeczką; W czasie snu poziomo ułożony kręgosłup z lekko uniesioną głową; Niemal pionowa pozycja ciała w trakcie karmienia sztucznego; Wczesne przyuczanie do picia z kubeczka Jak najwcześniejsze odstawienie smoczka i butelki U starszych dzieci, które posiadają już uzębienie, prawidłowej budowie zgryzu i ćwiczeniu mięśni artykulacyjnych sprzyja przede wszystkim jedzenie twardych owoców i pokarmów, ważne jest również utrzymywanie drożnego nosa – uczenie oddychania przez nos, warto także dbać o dobry kontakt emocjonalny z dzieckiem – często je przytulać, głaskać, śpiewać, czytać i rozmawiać.

Kiedy należy udać się do logopedy? Gdy choć jedno z poniższych stwierdzeń jest prawdziwe. W mowie dziecka nie przybywa nowych słów. Dziecko nie reaguje na głos czy na głośne dźwięki. Brak również reakcji na zadawane pytania. Są to bowiem objawy problemów ze słuchem. Dziecko nie różnicuje niektórych głosek, np.: [d] – [t], [b] – [p]. Może być to objaw zaburzenia słuchu fonematycznego. Dziecko, podczas mówienia nadmiernie się ślini. Obserwuje się połykanie typu niemowlęcego, które już w wieku 4 lat jest traktowane jako dysfunkcja. Dziecko mówi przez nos, który sprawia wrażenie zatkanego, głos jest stłumiony. Dziecko wsuwa język między zęby podczas artykulacji niektórych głosek, np. z szeregu syczącego: [s, z, c, dz] czy ciszącego [ś, ź, ć, dź]. Dziecko zastępuje głoski trudniejsze (ale te, które powinny już pojawić się w mowie) głoskami łatwiejszymi, np. [s] -> [ś], [l] ->[j]. Dziecko ma trudności z płynnością mowy, powtarza pierwszą lub kolejną głoskę, sylabę, a nawet cały wyraz. Dziecko ma trudności z oddychaniem, mówi na wdechu, a nie na wydechu.

Profilaktyka logopedyczna, czyli jak możemy rozwijać dziecięcą mowę. Optymalne warunki dla prawidłowego rozwoju mowy rodzice mogą zapewnić dziecku już od momentu jego narodzin. Są bowiem osobami przebywającymi z dzieckiem najdłużej, mają więc największe możliwości wpływania na jego rozwój. Są też pierwszym i najważniejszym wzorem, który dziecko będzie próbowało naśladować. Co powinni, a czego nie powinni robić rodzice, aby wspomagać rozwój mowy dziecka?

Tak postępujmy Mówmy do dziecka, już od pierwszych dni jego życia, dużo i spokojnie. Nie podnośmy głosu zwracając się do niego. Nasze wypowiedzi powinny być poprawne językowo, budujmy krótkie zdania, używajmy prostych zwrotów, modulujmy własny głos. Kiedy dziecko wypowie jakieś słowo, zdanie starajmy się rozszerzyć jego wypowiedź, dodając jakieś słowa. Mówmy dziecku co przy nim robimy, co dzieje się wokół niego. Niech mowa towarzyszy spacerom, zakupom, pracom domowym. Mówmy do dziecka zwracając uwagę, aby widziało naszą twarz - będzie miało okazję do obserwacji pracy artykulatorów. Karmienie piersią zapewni dziecku prawidłowy rozwój układu artykulacyjnego. Od najmłodszych lat uczymy dbałości o higienę jamy ustnej. Pamiętajmy, aby dziecko nauczyło się gryźć i żuć.

Tak postępujmy Zwracajmy uwagę, aby dziecko oddychało nosem; w przypadku, gdy dziecko oddycha ustami, prosimy pediatrę o ustalenie przyczyny. Odpowiadajmy na pytania dziecka cierpliwie i wyczerpująco. Opowiadajmy i czytajmy dziecku bajki, wierszyki, wyliczanki. Uczmy krótkich wierszy na pamięć. Oglądajmy z dzieckiem obrazki: nazywajmy przedmioty i opisujmy sytuacje prostymi zdaniami. Śpiewajmy z dzieckiem. Jest to ćwiczenie językowe, rytmiczne, a zarazem terapeutyczne. Rysujmy z dzieckiem, mówmy co kreślimy - "...teraz rysujemy kotka. To jest głowa, tu są oczy, nos...". Zachęcajmy dziecko do wypowiedzi nt. rysunku. Wspólnie oglądajmy telewizję, wybierajmy programy właściwe dla wieku dziecka. Komentujmy wydarzenia pojawiające się na ekranie, rozmawiajmy na ich temat.

Tak postępujmy Starajmy się, aby zabawy językowe i dźwiękonaśladowcze znalazły się w repertuarze czynności wykonywanych wspólnie z dzieckiem. Wybierajmy do zabaw właściwą porę. Zachęcajmy swoje dziecko do mówienia (nie zmuszajmy!); chwalmy je za każdy przejaw aktywności werbalnej; dostrzegajmy każde, nawet najmniejsze osiągnięcie, nagradzając je pochwałą. Dołóżmy wszelkich starań, aby rozmowa z nami była dla dziecka przyjemnością. Jeżeli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać , a nie robi tego, skonsultujmy się z logopedą. Jeżeli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), koniecznie zapewnijmy mu opiekę lekarza specjalisty, ponieważ wady te są przyczyną zaburzeń mowy.

Tego nie róbmy Unikajmy podawania dziecku smoczka typu "gryzak", zwracajmy uwagę, aby dziecko nie ssało palca. Następstwem tych niepożądanych zachowań mogą być wady zgryzu, które prowadzą do wad wymowy, np. wymowa międzyzębowa. W trakcie rozmowy z dzieckiem unikajmy zdrobnień i spieszczeń (języka dziecinnego), dostarczając dziecku prawidłowy wzorzec językowy danego słowa. Nie zaniedbujmy chorób uszu, gdyż nie leczone mogą prowadzić do niedosłuchu, a w następstwie do dyslalii lub niemoty. Nie gaśmy naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, cierpką uwagą, lecz słuchajmy uważnie wypowiedzi, zadawajmy dodatkowe pytania, co przyczyni się do korzystnego rozwoju mowy.

Tego nie róbmy Nie zawstydzajmy, nie karzmy dziecko za wadliwą wymowę. Nie zmuszajmy dziecka leworęcznego do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w tym okresie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Często prowadzi to do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania. Nie wymagajmy od dziecka zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do wymawiania zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać. W ten sposób przyczyniamy się do powstawania błędnych nawyków artykulacyjnych, trudnych do zlikwidowania.

PAMIĘTAJMY Im wcześniej odkryjemy wady wymowy u naszych dzieci, tym szybciej i łatwiej nasze pociechy będą mogły pozbyć się ich.

Drogi Rodzicu!   Jeżeli u Twojego dziecka stwierdzono wadę wymowy, motywuj je do korzystania z zajęć logopedycznych. Ty także powinieneś pomóc córce/synowi pamiętając o tym, że dla pozytywnych efektów terapii bardzo ważne są systematyczne ćwiczenia w domu. Skuteczność terapii ściśle uzależniona jest od współpracy rodziców z logopedą! I tylko wówczas, gdy współpraca ta ma rzeczywiście miejsce - terapia przynosi rezultaty.

Wskazówki dla rodziców dzieci uczęszczających na terapię logopedyczną: Bądź w stałym kontakcie z logopedą, aby na bieżąco pozyskać informacje o stanie mowy swojego dziecka. Dopilnuj, aby dziecko systematycznie uczęszczało na zajęcia logopedyczne. Pracuj z dzieckiem w domu poprzez utrwalanie materiału zawartego w zeszycie lub na kartach pracy. Chwal swoje dziecko nawet za minimalne osiągnięcia, co znacznie zmobilizuje je do wysiłku. Chwal i nagradzaj dziecko nie tylko za efekty jego pracy, ile za włożony w nią wysiłek. Spraw, aby praca z dzieckiem była przyjemna dla Was obojga.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ