„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020   Operacja realizowana przez Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Krakowie w ramach Planu operacyjnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2016-2017 pod tytułem: „Komercjalizacja działalności LGD formą budowy potencjału organizacyjnego” Metodologia badań społecznych: metody i techniki badawcze, definiowanie celów, stawianie hipotezy, formułowanie pytań badawczych, identyfikacja grupy badawczej, zasady prowadzenia badań, opracowanie raportu Dr hab. Piotr Nowak, Instytut Socjologii Uniwersytet Jagielloński e-mail: piotr.nowak@uj.edu.pl warsztaty pod tytułem: METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH Z ZASTOSOWANIEM TECHNIKI STUDIUM PRZYPADKU Kraków, 11 września 2017 rok

Plan wystąpienia Co to jest nauka i czym się różni od zdrowego rozsądku? Jaką rolę w procesie badawczym pełnią hipotezy? Proces badawczy Metody ilościowe i jakościowe w badaniach społecznych Dobór próby do badań społecznych Przygotowanie raportu z badań

WIEDZA NAUKOWA I WIEDZA POTOCZNA CECHY WIEDZY POTOCZNEJ CECHY WIEDZY NAUKOWEJ Wartościowanie Wiedza potoczna mówi, co jest dobre a co jest złe (np. palenie tytoniu jest złe). Jest wolna od wartościowania Wiedza naukowa odpowiada na pytania: jak jest?, dlaczego tak jest? i jak będzie? Palenie tytoniu skraca życie. Jest złe tylko wówczas, gdy długie życie jest dla nas wartością. Podziały dychotomiczne (świat czarno-biały) Np. na bogatych i biednych mądrych i głupich. Świat ukazany jest jako wielowymiarowy i złożony (co to znaczy być bogatym, co składa się na bogactwo, kto należy do średniozamożnych, gdzie jest granica ubóstwa). Uznanie, że przyczynami obecnego stanu rzeczy są celowe działania ludzkie. Ukazanie, że pewne rzeczy istnieją niezależnie od celowych działań ludzi (np. popędy, wrodzone właściwości umysłu ludzkiego, kataklizmy) lub są skutkami niezamierzonymi (ubocznymi) tych działań (efekt cieplarniany, strukturalne bezrobocie). Traktowanie następstwa w czasie jako związku przyczynowego (np. spotkanie czarnego kota i nieszczęście po nim następujące prowadzi do wniosku, że to spotkanie z kotem wywołało nieszczęście) Wskazanie, że jeśli B następuje po A, to przyczyną B może być coś innego niż A. Pochopne uogólnienia (np. Niemiec, który ma kontakt z Polakami, którzy piją i kradną, uogólnia to na wszystkich Polaków) Stereotypy to nadmierne uogólnienia na temat pewnej kategorii społecznej. Dopasowanie stopnia ogólności twierdzeń do zakresu danych, które są ich podstawą. Chcąc formułować wnioski odnośnie pewnej zbiorowości, socjolog bada cała tę zbiorowość lub próbę reprezentatywną dla tej zbiorowości ze względu na badaną cechę. Szukanie prawdy w sposób niesystematyczny, przypadkowy (np. to, że czerwone klocki pływają a niebieskie samochody toną, prowadzi do wniosku, że czerwone przedmioty pływają a niebieskie toną czyli pływalność zależy od barwy) Dążenie do prawdy (minimalizacji błędu) w sposób systematyczny Naukowcy odpowiadają na pytania: jak jest?, dlaczego tak jest?, jak będzie? Prowadzą wielokrotną weryfikację w różnych warunkach. Proces badawczy jest opisany i udostępniony kontroli. Zbieranie teorii i dostępnych danych dotyczących problemu, którym się zajmujemy. Jest odporna na argumenty Jest otwarta na argumenty i krytykę

BADANIA SPOŁECZNE Systematyczna obserwacja życia społecznego w celu odkrycia i zrozumienia prawidłowości, które wykazuje. Badacz odkrywa naturę relacji międzyludzkich Sprawdza co determinuje zachowania Pomiar i interpretacja

METODA BADAWCZA To określony i powtarzalny sposób zdobywania pewnego typu informacji o rzeczywistości społecznej, niezbędnych dla rozwiązania określonego problemu badawczego

PROCES BADAWCZY Teoria Problem Hipotezy Pomiar Analiza Uogólnienia

ETAPY PROCESU BADAWCZEGO Problem badawczy. Konceptualizacja - (… proces w toku którego określamy, co mamy na myśli używając danego terminy w badaniach …) „Konceptualizacja nadaje jasne znaczenie pojęciu poprzez wyszczególnienie jednego lub większej liczby wskaźników tego, co mamy na myśli”. Chciałbyś badać czas wolny – ale co to jest czas wolny? Wskaźnik to znak obecności lub nieobecności badanego pojęcia. Operacjonalizacja - polega na stworzeniu konkretnych procedur badawczych (operacji), które pozwolą na dokonanie empirycznych obserwacji odpowiadających tym pojęciom w świecie rzeczywistym (odpowiedź na pytanie: Jak będziemy faktycznie mierzyć badane zmienne?) Populacja i dobór próby. Obserwacja. Przetwarzanie danych (kodowanie) Analiza. Zastosowanie.

PROBLEM BADAWCZY Problem intelektualny wymagający rozwiązania w postaci badań naukowych Informacje o cechach pewnych przedmiotów i zdarzeń Informacje o charakterze i układzie relacji między przedmiotami

Hipoteza Hipoteza (gr. hypóthesis – przypuszczenie) – osąd, który podlega weryfikacji. Zdanie, które stwierdza spodziewaną relację między jakimiś zjawiskami, propozycja twierdzenia naukowego, które zakłada możliwą lub oczekiwaną w danym kontekście sytuacyjnym naturę związku. Stawianie i testowanie hipotez to jeden z podstawowych procesów twórczego myślenia oraz fundamentalny element procesu tworzenia nauki.

Hipoteza na tyle nowe, że wskazywałyby jakieś nieznane aspekty faktów, procesów itp.; pojęciowo jasne, tzn. wyrażone w ostrych, jednoznacznych terminach; niesprzeczne wewnętrznie, zatem nie zawierające zdań sprzecznych ze sobą; empirycznie sprawdzalne; nie powinny być tautologią, ani banałem.

Cechy hipotez: Prostota – im bardziej zawiła hipoteza tym trudniej ją weryfikować Adekwatność – hipoteza musi być adekwatną odpowiedzią na postawiony problem badawczy Konkretność – hipoteza nie powinna być zbyt ogólna Oczywistość – hipoteza nie może być oczywista

Hipoteza Proponowana odpowiedź na postawione pytanie badawcze Problem: Członkowie LGD nie angażują się w działania LGD Hipoteza: Członkowie LGD nie angażują się w działalność LGD, ponieważ nie mają czasu na tego typu działalność Zmienna zależna: brak zaangażowanie członków LGD w działanie LGD Zmienna niezależna: brak czasu na tego typu działalność

POJĘCIA I WSKAŹNIKI Pojęcie – abstrakcja, reprezentująca obiekt, własność obiektu lub pewne zjawiska, które badacz wykorzystuje do opisywania świata empirycznego Wskaźnik- to empiryczny, obserwowalny element pojęcia

OGÓLNA KLASYFIKACJA BADAŃ Badania ilościowe Badania opisowe, z przewagą pytań rozstrzygających głównie odpowiada na pytanie „ile” możliwość ilościowej generalizacji wyników na populację Badania jakościowe Badania eksploracyjne, prowadzone w celu rozpoznania i zdefiniowania problemu odpowiada na pytania: „co”, „jak”, „dlaczego” brak możliwości generalizacji wyników na populację

EWALUACJA To zróżnicowany zestaw metod i działań zorientowany na krytyczną refleksję nad wartością i jakością interwencji publicznych – zarówno procesów ich wdrażania, jak i ich efektów.

Przykładowe techniki badań: Badania PAPI – Paper And Pencil Interview są realizowane techniką ankieterskich wywiadów osobistych/audytoryjnych „Face to Face”. Wywiad może być przeprowadzany w dowolnym miejscu a kwestionariusz do badania jest w formie papierowej. Pytania czytane są przez ankietera, który jednocześnie zapisuje odpowiedzi respondenta. To najbardziej tradycyjna metoda badawcza i także najbardziej skuteczna. Respondenci rozmawiając z ankieterem, którego mają przed sobą, czują się silnie zmotywowani do udzielania rzetelnych odpowiedzi. CAPI – Wywiad osobisty wspomagany komputerowo (ang. Computer Assisted Personal Interview) CASI – Ankieta wypełniana samodzielnie przez respondenta wspomagana komputerowo (ang. Computer Assisted Self Interviewing) CASQ – Skomputeryzowany kwestionariusz do wypełniania osobistego (ang. Computerized Self-Administered Questionnaire) CATI – Wywiad kwestionariuszowy realizowany telefonicznie (ang. Computer Assisted Telephone Interview) CAWI – Wywiad kwestionariuszowy realizowany przez Internet (ang. Computer Assisted Web Interviewing) FGI – Zogniskowany wywiad grupowy (ang. Focus Group Interview) IDI – Wywiad pogłębiony (ang. In-Depth Interview) Desk Research – Jest to zbieranie i analiza danych "zza biurka", które nie wymagają pracy w terenie. To analiza źródeł wtórnych, poszukiwanie informacji, które już istnieją i zostały zgromadzone przez inne podmioty. RDD - Dobór próby jest losowany z numerów telefonów (ang. Random Digital Dial) TDE – Wprowadzanie danych wybieranych tonowo VR – Wywiad telefoniczny z funkcją rozpoznawania głosu (ang. Voice Response)

Badania ilościowe CATI - wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo. Ankieterzy kontaktują się z badanymi za pośrednictwem telefonu. Zadają pytania, które są widoczne na monitorze komputera a następnie zaznaczają w systemie odpowiedzi badanych. System ten pozwala na bieżące kontrolowanie pracy ankieterów a tym samym postępu badania zarówno przez firmę badawczą jak i przez samych Klientów. Odpowiedzi respondentów zostają zapisane w systemie i są dostępne do analizy natychmiast po przeprowadzonym badaniu. CAWI - badania on-line. Ankieta internetowa, którą badany wypełnia samodzielnie bądź z pomocą ankietera. CASI - badania on-line. Ankieta internetowa, którą osoba badana wypełnia samodzielnie przy użyciu komputera. Respondent samodzielnie odczytuje treść pytań i samodzielnie udziela na nie odpowiedzi. CAPI - metoda polegająca na przeprowadzeniu wywiadu przy użyciu komputera, laptopa. Stosowana najczęściej podczas badań w domu respondenta bądź jako technika wspomagająca inne. PAPI - metoda polegająca na przeprowadzeniu wywiadu przy użyciu wersji papierowej, drukowanej.

Badania jakościowe IDI - indywidualny wywiad pogłębiony, przeprowadzany z jedną osobą. Metoda polegająca na uzyskaniu interesujących nas danych w trakcie indywidualnej i bezpośredniej rozmowy z respondentem. Jest to rodzaj wywiadu pogłębionego w trakcie, którego ankieter zadaje określony rodzaj pytań, by uzyskać interesujące go informacje. Metoda ta pozwala na pewną swobodę wypowiedzi. Celem jest poznanie postaw, wrażeń, motywów kierujących działaniami respondenta. FGI - zogniskowany wywiad grupowy, tzw. fokus. Przeprowadzany jednocześnie z kilkoma osobami przy użyciu technik projekcyjnych. Polega na przeprowadzeniu wywiadu, według określonego scenariusza, z większą liczbą osób. Zazwyczaj liczba osób wynosi 6-12. Eksperyment - badanie w warunkach pozwalających na stałą kontrolę jego przebiegu. Obserwacja - metodą polegającą na zamierzonej obserwacji zjawisk, zachowań, zdarzeń według ustalonego wcześniej planu badawczego. Desk Research - Jest to zbieranie i analiza danych "zza biurka", które nie wymagają pracy w terenie. To analiza źródeł wtórnych, poszukiwanie informacji, które już istnieją i zostały zgromadzone przez inne podmioty.

Podział badań w Internecie Badania w Internecie Reaktywność niereaktywne reaktywne Czas synchroniczne asynchroniczne

Problemy związane z realizacją badań w Internecie Kontrola nad czynnikami zewnętrznymi i bariery techniczne – brak kontroli nad czynnikami zewnętrznymi, które towarzyszą badaniu, rodzaju sprzętu używanego przez uczestników (rodzaj łącza, jakość grafiki – mogą mieć wpływ), różnice w kompetencjach korzystania z komputera/Internetu (np. szybkość pisania), tożsamość osób mających wziąć udział w badaniu (nie jesteśmy nigdy jej pewni, ale można przeprowadzić rekrutację z hasłem i dostępem jednorazowym do badania) Komunikacja elektroniczna i kompetencje respondentów Etyka badań w Internecie

TYPY PRÓB SCHEMATY DOBORU PRÓBY   Dobór losowy (probabilistyczny) Nielosowy dobór próby - prosty dobór losowy - dobór oparty na dostępności badanych - dobór systematyczny - dobór celowy (próba ekspercka) - dobór warstwowy - metoda kuli śnieżnej - próba kwotowa

Dobór losowy (probabilistyczny) Badacz nie ma wpływu na to, jakie jednostki dostaną się do próby, bo selekcja odbywa się według pewnego automatycznego scenariusza, który oparty jest na zasadach losowych, czyli każda jednostka w populacji ma jednakowe szanse wejścia do próby. Prosty dobór losowy Dobór systematyczny (interwał losowania, to: wielkość populacji/wielkość próby) Dobór warstwowy

Dobry operat losowania musi spełniać warunki: warunek kompletności - powinien zawierać wszystkie jednostki wchodzące w skład danej populacji; brak powtórzeń – każda jednostka musi w nim wystąpić tylko jeden raz; warunek dokładności – nie może zawierać jednostek nie istniejących, bądź też nie należących do populacji; warunek techniczny – łatwość korzystania z operatu;

Zalety i wady doboru losowego przenosząc wnioski z próby na populację jesteśmy w stanie oszacować błąd i jego prawdopodobieństwo; oraz to, w jakich granicach mieści się wynik prawdziwy (taki, który uzyskać można jedynie przeprowadzając badania na całej populacji) Wady: problem z przygotowaniem operatu losowania badania wymagające zazwyczaj poświęcenia większej ilości czasu i środków, niż przy próbie nielosowej

Nielosowy dobór próby Dobór oparty na dostępności badanych – czyli np. dobór poprzez zatrzymywanie ludzi na ulicy lub w innym miejscu. Metoda ta uniemożliwia kontrolę nad reprezentatywnością próby. Dobór celowy (próba ekspercka) – próba do której dobiera się respondentów, którzy według subiektywnej oceny badacza mają być najbardziej użyteczne lub reprezentatywne.

Nielosowy dobór próby cz. II Metoda kuli śnieżnej – jest to metoda, gdy trudno jest odszukać członków jakiejś specyficznej populacji, badacz zbiera dane o kilku członkach badanej populacji a następnie prosi te osoby o dostarczenie informacji potrzebnych do odszukania innych członków tej populacji. Próba kwotowa - badacz musi mieć pewną wiedzę wstępną o istotnych cechach badanej populacji, tzn. musi znać jej strukturę ze względu na wybrane do badania cechy (często można uzyskać taką wiedzę w oparciu o analizę opracowań GUS). Jeśli konstruuje się próbę kwotową w oparciu o kilka cech, badacz musi znać ich rozkład w badanej populacji. Jeżeli mamy już te rozkłady, to w próbie te proporcje muszą zostać odwzorowane, aby uzyskać maksymalne podobieństwo próby do wyjściowej populacji.

PRÓBA Wnioskowanie Populacja Próba

KOGO WYBRAĆ DO BADANIA?

Wielkość próby JAK DOBIERAĆ PRÓBĘ? http://www.cem.pl/ N=1000 Wielkość próby, zależy od kilku czynników, z których cztery są najważniejsze: Wielkości akceptowalnego błędu pomiaru (mniejszy oczekiwany błąd - większa próba) Zakresu zmienności mierzonej cechy w populacji (większa wariancja - większa próba) Zakładanego przedziału ufności (mniejszy przedział ufności - większa próba) Wielkości populacji (im większa populacja, tym próba może stanowić mniejszy odsetek populacji) http://www.cem.pl/ http://www.pbs.pl/x.php/1,139/Dobor-proby.html N=1000

Wielkość próby Wielkość próby losowej (a więc to, ile jednostek powinna liczyć) określa się w oparciu o parametry takie jak poziom (błąd oszacowania) i przedział ufności. Te wartości określają jakie jest prawdopodobieństwo popełnienia przez nas błędu przy uogólnianiu wyników naszego badania na szerszą populację, z której pochodzi próba. Bez zbędnego wchodzenia w szczegóły znając poziom (np. 0,95%) i przedział ufności (np. 3%) możemy określić jak często (5 razy na 100) i o ile (±3%) się mylimy.

Dane osobowe Danymi osobowymi są wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne. Danymi osobistymi w świetle przepisów prawa będą w szczególności: - adres zamieszkania, - numer PESEL, - numer NIP, - informacja o grupę krwi, - informacja o przebytych chorobach - informacje na temat poglądów czy przynależności do określonej grupy społecznej, narodowej, etnicznej lub językowej. Danymi osobowymi będzie informacja na temat: numeru telefonu lub telefonów, a także adres e-mail.

Studium przypadku Metoda monograficzna Desk research (analiza danych zastanych, analiza źródeł wtórnych) jest prowadzona w oparciu o istniejące już informacje (bazy danych, raporty, dokumenty urzędowe, przepisy prawne etc). Często polega ona na analizie danych zgromadzonych, czasem i opracowanych, przez inne podmioty. Projektowanie studium przypadku (pojedynczy lub wielokrotny, holistyczny lub zanurzeniowy)

Definicja studium przypadku Studium przypadku jest badaniem empirycznym, które zgłębia współczesne zjawisko („przypadek”) w kontekście rzeczywistości, zwłaszcza gdy granice między zjawiskiem a kontekstem nie są zupełnie oczywiste. Do studium przypadku dowody czerpiemy z wielu źródeł oraz potwierdzamy zbieżność danych metodą triangulacji Źródło: Robert K. Yin, Studium przypadku w badaniach naukowych, Wydawnictwo WUJ, 2015.

Cztery cechy dobrego raportu Użyteczny w praktyce Zrozumiały Czytelny Starannie przygotowany. Wygląd buduje wiarygodność raportu!!!

DZIĘKUJĘ