ŹRÓDŁA PRAWA W ŚREDNIOWIECZU Zajęcia nr 3 – 17.10.2017

Średniowiecze jako epoka historyczna Podział wewnętrzny średniowiecza: 476-950 (okres barbaricum i próby restauracji Cesarstwa Rzymskiego) 950-1350 (powstanie Młodej Europy i monarchii narodowych) 1350-1492 (jesień średniowiecza)

Charakterystyka średniowiecznego prawa • przewaga prawa zwyczajowego nad prawem stanowionym; • zasada osobowości prawa; • partykularyzm prawa; • prawa stanowe i szczególne; • prawo publiczne i prywatne; • prawo świeckie i prawo kanoniczne;

Przewaga prawa zwyczajowego nad prawem stanowionym Prawo średniowieczne to przede wszystkim prawo zwyczajowe. Jego źródłem był zwyczaj, czyli powszechnie uznana, uświęcona tradycją forma zachowania się, przyjęta w danej społeczności. Zwyczaje wraz z upływem czasu nabierały charakteru niepisemnych powinności. Przekonanie o ich słuszności i trwałości stworzyło pojęcie prawa zwyczajowego.

Zasada osobowości prawa Przeciwieństwo zasady terytorialności Podleganie systemowi prawa ze względu na tożsamość Wykształciła się w oparciu o istnienie państw plemiennych. Kwestia professio iuris (oświadczenie prawa)

Partykularyzm prawa Podział prawa na prawo osobowe i terytorialne Etap pośredni pomiędzy prawem osobowym, a terytorialnym Przekształcenie w prawo stanowe

Prawa stanowe i szczególne W dobie monarchii stanowej wykształciły się następujące stany: stan szlachecki – prawo ziemskie, lenne, zwane też prawem polskim, stan mieszczański – autonomiczne prawo poszczególnych miast (np. na prawie Środy Śląskiej i Magdeburga), duchowieństwo – prawo kanoniczne, prawo kościelne, stan chłopski (dworski) – głównym ośrodkiem decyzji normatywnych był dwór właściciela ziemskiego. Stany uprzywilejowane to: szlachta i duchowieństwo, z czasem tez mieszczaństwo.

Prawo publiczne i prywatne Prawo publiczne – prawo mające na celu obronę interesu publicznego, w rzeczywistości interes monarchii (np. zdrada stanu, zabójstwo) Prawo prywatne – prawo realizujące interes jednostek

Prawo świeckie i prawo kanoniczne Prawo świeckie – prawo stanowione przez organy państwa Prawo kanoniczne – prawo stanowione przez kościół rzymsko-katolicki (np. kodeks kanoniczny) Wzajemne korelacje pomiędzy prawem kanonicznym na prawem świeckim