Tove Jansson, W dolinie Muminków, tłum. Irena Szuch-Wyszomirska – Czy chcecie posłuchać pewnej strasznej historii? – zapytał Włóczykij zapalając lampę. – Czy bardzo straszna? – zapytał Paszczak. – Mniej więcej jak stąd do drzwi albo nawet jeszcze trochę więcej – odparł Włóczykij. – Jeśli to coś mówi, oczywiście. – Nie, przeciwnie – odparł Paszczak. – Zacznij opowiadać, to ci powiem, w którym miejscu zacznę się bać. Tove Jansson, W dolinie Muminków, tłum. Irena Szuch-Wyszomirska

SAPERE AUDE albo JAK ROZWIJAĆ MÓZGUŁY? Płock , 14 października 2016 r. Aleksander Pawlicki grupatrampolina.pl Szkoła Edukacji Uniwersytetu Warszawskiego i Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności

ПРО ЩО ЙТИМЕ МОВА? Про те, як мислення стає критичним. Про те, хто може його набути. Про розрізняння помилок. Про питання. Про наукове мислення.

ТРИ ТЕЗИ ПРО КРИТИЧНЕ МИСЛЕННЯ КРИТИЧНЕ МИСЛЕННЯ, ЦЕ... МИСЛЕННЯ, ЯКЕ БАЗУЄТЬСЯ НА ДАНИХ. МИСЛЕННЯ, ЯКЕ Є ЧЕСНИМ. МИСЛЕННЯ, ЯКЕ Є УСВІДОМЛЕНИМ.

БАЗУВАННЯ НА ДАНИХ Що я хочу придумати? Як я визначу проблему, яку я аналізую? Як я збираю дані? Що я роблю для їх інтерпретації? Як я роблю висновки? Що я роблю щоб перевірити розв’язання? Чи я передбачаю можливі наслідки?

МЕТАЗНАЙОМСТВО Які передумови я приймаю? Якою є моя точка зору, якими є інші? Чия відкритий щодо альтернатив? Що я роблю для того щоб відслідковувати своє міркування?

Карл Поппер, "Об’єктивні знання. Еволюційна епістемологічна теорія" МЕТАЗНАЙОМСТВО У міру можливостей май зрозумілість щодо різних теорій, які ти використовуєш і бери до уваги, що ми всі не усвідомлено використовуємо теорії або сприймаємо їх як істину, хоча більшість із них з усією впевненістю можна вважати фальшивими. Безперестанку намагайся формулювати теорії, які визнаєш і критикуй їх. Намагайся формулювати альтернативні теорії… Карл Поппер, "Об’єктивні знання. Еволюційна епістемологічна теорія"

ІНТЕЛЕКТУАЛЬНА ЧЕСНІСТЬ ПОКІРНІСТЬ VS ЗАРОЗУМІЛІСТЬ СМІЛИВІСТЬ VS БОЯГУЗТВО ЕМПАТІЯ VS ЕГОЦЕНТРИЗМ АВТОНОМІЯ VS КОНФОРМІЗМ ЦІЛІСНІСТЬ VS ЛИЦЕМІРСТВО ВИТРИВАЛІСТЬ VS ЛІНЬ ВІРА В РОЗУМ VS ВІДКИДАННЯ ДОКАЗІВ БУТТЯ ЧЕСНИМ (FAIR) VS СУПЕРНИЦТВО Linda Elder, Richard Paul "Critical Thinking. Concepts and Tools", 1999-2014

Lekcja wymagająca krytycznego myślenia nie jest samotną wyspą. TRZY TEZY O LEKCJI Lekcja wymagająca krytycznego myślenia polega na rozwiązywaniu trudnych zadań. Lekcja wymagająca krytycznego myślenia nie jest samotną wyspą. Lekcja wymagająca krytycznego myślenia może opierać się na prostych strukturach.

TRUDNE ZADANIA Było smaszno, a jaszmije smukwijne Świdrokrętnie na zegwniku wężały, Peliczaple stały smutcholijne I zbłąkinie rykoświstąkały. Lewis Caroll, Dżabbersmok, tłum. Maciej Słomczyński Lekcja wymagająca krytycznego myślenia polega na rozwiązywaniu trudnych zadań.

ARCHIPELAG DZIAŁAŃ Lekcja wymagająca krytycznego myślenia nie jest samotną wyspą. RUBRYKI ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW

PROSTE STRUKTURY PYTANIA DYSKUSJE Lekcja wymagająca krytycznego myślenia może opierać się na prostych strukturach. PYTANIA DYSKUSJE

JAK PYTAMY? 40,1 : 9,4 Źródło: M.Śnieżyński, Sztuka dialogu. Teoretyczne założenia a szkolna i akademicka rzeczywistość, Kraków 2008

TRZY RODZAJE PYTAŃ TE Z POPRAWNĄ ODPOWIEDZIĄ TE BEZ POPRAWNEJ ODPOWIEDZI TE Z LEPSZYMI LUB GORSZYMI ODPOWIEDZIAMI

DO CZEGO W MOJEJ KLASIE SŁUŻĄ PYTANIA? - zaangażowanie uczniów w tok lekcji, - ocenę przygotowania uczniów do lekcji, - przypomnienie materiału opracowanego na wcześniejszych zajęciach, - ocenę tego, na ile udało się zrealizować cele zajęć - rozwijanie krytycznego myślenia i umiejętności dociekania, - pogłębienie rozumienia poprzez ukazanie związków i relacji wewnątrz i na zewnątrz jakiegoś przedmiotu, osoby, zdarzenia, - zachęcenie uczniów do dalszych poszukiwań prowadzonych na własną rękę. Które z tych motywacji towarzyszą moim pytaniom najczęściej? Które rzadko albo wcale?

SZEŚĆ PYTAŃ O JAKOŚĆ PYTAŃ Czy pytania dotyczą istotnych treści i sprzyjają osiąganiu celów lekcji? Jakiego poziomu poznawczego dotyczą? Ile czasu pozostawiam uczniom na znalezienie odpowiedzi? W jakim stopniu włączam całą klasę w dyskusję nad odpowiedziami? Jak reaguję na błędne odpowiedzi?

TRZY RODZAJE BŁĘDÓW ALTERNATYWNE KONCEPCJE POMYŁKI BŁĘDY BADACZA / BADACZKI

Osoby wystawione na ryzyko błędów to te, które dokonują odkryć, osoby wystawione na ryzyko pomyłek to te, które nie mają czego odkrywać - po prostu nieuważnie stosują algorytm. Dobra szkoła to taka, która pozwala popełniać uczniom więcej błędów, niż pomyłek. o. Michele Pellerey SDB

BADANIA MANU KAPURA Uczniowie samodzielnie rozwiązujący problemy: często ich nie rozwiązywali, lepiej rozumieli, kiedy im wyjaśniono, lepiej rozwiązywali potem problemy bez wyraźnej struktury, mieli ostatecznie lepsze wyniki w nauce.

UCZENIE SIĘ OPARTE NA BADANIU Uczniowie angażują się stawiając pytania naukowe. Uczniowie szukają dowodów, weryfikują je i zestawiają. Uczniowie racjonalnie wyjaśniają zaobserwowane fakty. Uczniowie oceniają swoje wyjaśnienia w świetle alternatywnych wyjaśnień. Uczniowie komunikują i uzasadniają swoje wyjaśnienia. National Committee on Science Education Standards and Assessment

– Jak niebezpiecznie? – spytał Muminek. –Hej! – powiedział Ryjek. – Odkryłem ciekawą ścieżkę. Wygląda niebezpiecznie. – Jak niebezpiecznie? – spytał Muminek. – Powiedziałbym, że niezwykle niebezpiecznie – odparł poważnie mały zwierzaczek Ryjek. – W takim razie musimy wziąć ze sobą kanapki i sok – postanowił Muminek Tove Jansson, Kometa nad doliną Muminków, tłum. Teresa Chłapowska

aleksander@grupatrampolina.pl