Współczesne szkoły myślenia ekonomicznego w ekonomii

paradygmat neoklasyczny monetaryzm paradygmat keynesowski makroekonomia paradygmat neoklasyczny monetaryzm paradygmat keynesowski postkeynesizm neokeynesizm

1) paradygmat neoklasyczny - przełom XIX i XX w 1) paradygmat neoklasyczny - przełom XIX i XX w., kiedy to rozwinęła się szkoła neoklasyczna. Główny przedstawiciel: Alfred Marshall (1842-1924). Współcześni kontynuatorzy tego nurtu są związani z monetaryzmem, nową ekonomią klasyczną, szkołą realnego cyklu koniunkturalnego oraz ekonomią podaży. 2) Drugi z paradygmatów, keynesowski, wyróżnia się niejako w opozycji do pierwszego, obejmuje krytyków analizy neoklasycznej. Podstawowy spór pomiędzy tymi nurtami dotyczy teorii równowagi ogólnej. Zdaniem neoklasyków, równowaga ogólna kształtuje się wyłącznie na takim poziomie dochodu narodowego, przy którym występuje zjawisko pełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych oraz pełnego zatrudnienia siły roboczej. - Keynesiści dowodzą, że równowaga ogólna jest możliwa przy różnych poziomach dochodu narodowego i różnym stanie zatrudnienia.

Różnica w postrzeganiu zdolności rynku do samoregulacji Odmienne postulaty w zakresie roli państwa w gospodarce Neoklasycy: rynek sam powróci do stanu równowagi przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych (a zatem ingerencja państwa w procesy gospodarcze jest zbędna). Keynesiści: rynek sam nie wraca do stanu równowagi przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji (ingerencja państwa w procesy gospodarcze jest potrzebna). Spór między neoklasykami a keynesistami: źródła bezrobocia, przyczyny inflacji, sposoby prowadzenia polityki pieniężnej i fiskalnej.

uważają, że: a. Neoklasycy między poszczególnymi czynnikami działalności gospodarczej istnieje ścisła współzależność, w procesie gospodarczym następuje harmonijne dopasowywanie się poszczególnych wielkości zapewniające równowagę przy pełnym wykorzystaniu potencjału produkcyjnego gospodarki.

Praca A. Marshalla, Zasady ekonomiki, jest uznawana za podstawowe dzieło szkoły neoklasycznej. Centralne miejsce w rozważaniach tego badacza zajmuje jego teoria popytu, podaży i równowagi. To właśnie A. Marshall sformułował ostateczną wersję prawa popytu i podaży. Dzięki A. Marshallowi w analizach ekonomicznych podkreślamy znaczenie czynnika czasu. Biorąc pod uwagę działania przedsiębiorstwa traktowanego jako główny podmiot gospodarczy, A. Marshall wprowadził rozróżnienie okresu rynkowego: krótkiego okresu, długiego okresu oraz okresu sekularnego.

Okres krótki: przedsiębiorstwo może zmienić produkcję i podaż, lecz nie ma możliwości rozszerzenia zdolności produkcyjnych zakładów. W okresie długim: firmy mogą w pełni przystosować się do zmian rynkowych, rozbudować zdolności produkcyjne oraz zmienić strukturę kosztów. W obu ostatnich przypadkach w wyznaczaniu cen największą rolę odgrywają koszty. W okresie sekularnym mogą natomiast zajść procesy wymiany całej technologii i pracowników.

Podstawą analizy neoklasycznej jest: model konkurencji doskonałej oraz założenie o izolacji rynków. Na rynku doskonale konkurencyjnym: cena rynkowa jest dla wszystkich uczestników wymiany wartością daną, niezależną od ich woli. założenie o względnej izolacji rynków: różne zjawiska ekonomiczne nie przenoszą się pomiędzy rynkami (przede wszystkim to, co dzieje się na rynku pieniądza, nie wpływa na rynek dóbr).

Zdaniem neoklasyków, rynek jest w stanie utrzymać gospodarkę w równowadze. Jeżeli natomiast obserwujemy dłużej trwające zjawiska zakłócające, to mają one charakter wyłącznie egzogeniczny (czynnik zewnętrzny, np. rząd lub związki zawodowe).

b. Nurt keynesowski Po II wojnie światowej zgodnie z zaleceniami J.M. Keynesa w większości krajów o gospodarce rynkowej wprowadzono politykę interwencyjną, a państwo było zmuszone wziąć na siebie obowiązki gospodarza, gdyż stało się właścicielem wielu zbankrutowanych lub zniszczonych przedsiębiorstw. Następcami J.M. Keynesa są postkeynesisci (ekonomiści tworzący do lat siedemdziesiątych XX w.) i neokeynesiści.   Postkeynesizm jest zróżnicowanym kierunkiem badań kontynuatorów teorii J.M. Keynesa. Za jego głównych przedstawicieli uznaje się Michała Kaleckiego (1899-1970), Joan V. Robinson (1903-1983), Johna R. Hicksa (1904-1989), Simona Kuznetsa (1901-1985) i Nicholasa Kaldora (1908-1986). W literaturze znaleźć można podział postkeynesizmu na: keynesizm ortodoksyjny (fundamentalizm keynesowski), syntezę neoklasyczną oraz keynesizm nierównowagi i modele racjonowania.

Gospodarka samoczynnie nie powraca szybko do równowagi. Postkeynesisci tworzący po II wojnie światowej zinterpretowali Ogólną teorię zatrudnienia, procentu i pieniądza J.M. Keynesa jako zestaw postulatów pod adresem aktywnej polityki gospodarczej. Zdaniem ortodoksyjnych postkeynesistów, gospodarka jest z samej swej natury niestabilna i podlega regularnym wstrząsom przypisywanym zmianom krańcowej efektywności inwestycji. Gospodarka samoczynnie nie powraca szybko do równowagi. Poziom łącznego produktu i zatrudnienia jest zasadniczo wyznaczany przez łączny popyt, a władze państwowe mogą podejmować interwencje oddziałujące na poziom łącznego popytu efektywnego w celu zapewnienia szybszego powrotu do pełnego zatrudnienia.

W prowadzeniu polityki stabilizacyjnej preferuje się na ogół politykę fiskalną -> zwiększanie wydatków publicznych, przeznaczanie ich głównie na cele społeczno-ekonomiczne: walkę z ubóstwem, rozwój budownictwa socjalnego, dróg publicznych itp., redystrybucję dochodu narodowego i związane z nią podnoszenie poziomu konsumpcji warstw uboższych. skutki polityki fiskalnej uważa się za bardziej bezpośrednie, przewidywalne i oddziałujące szybciej na łączny popyt niż skutki polityki monetarnej.

Neokeyesiści: Celem neokeynesistów jest badanie przyczyn fluktuacji poziomów produkcji i zatrudnienia obserwowanych w gospodarkach rynkowych. Neokeynesiści zakładają, że ceny i płace nie dostosowują się wystarczająco szybko, aby oczyścić rynki w relatywnie krótkim czasie, a u podstaw problemu sztywności, prowadzącego do destabilizacji systemu gospodarczego, leży zjawisko błędu koordynacji po stronie podażowej. W połowie lat siedemdziesiątych za fundamentalną przyczynę wahań wielkości realnych neokeynesiści uznali sztywność nominalnych płac. Sztywność nominalna jest brakiem reakcji cen oraz (lub) płac nominalnych na zmiany zagregowanego popytu. Następnym etapem badań neokeynesistów była sztywność realnych płac. Sztywność realna — występuje wówczas, gdy jakiś czynnik przeszkadza realnym płacom w dostosowywaniu się lub gdy zachodzi sztywność (lepkość) jednej płacy w stosunku do innej albo jednej ceny w stosunku do innej.

nie ma sensu jakakolwiek aktywna polityka monetarna państwa. Szkoła monetarystyczna Pojawienie się monetaryzmu w latach siedemdziesiątych XX w. uznano za „kontrrewolucję” w stosunku do keynesizmu. Kierunek ten obejmuje dorobek teoretyczny Miltona Friedmana i jego uczniów. Monetaryści: pieniądz ma charakter neutralny, co oznacza, że zmiana jego ilości w obiegu powoduje wyłącznie zmiany wielkości nominalnych (cen), nie wpływając jednak na kształtowanie się wielkości realnych (poziomu i struktury produkcji oraz zatrudnienia). Dla monetarystów: zalecana przez keynesistów polityka stymulowania popytu globalnego (związana z powiększaniem ilości pieniądza w obiegu) jest nieskuteczna, jeśli chodzi o wielkości realne, i prowadzi wyłącznie do wzrostu inflacji. nie ma sensu jakakolwiek aktywna polityka monetarna państwa.

Monetaryści: inflacja jest zjawiskiem wyłącznie pieniężnym, a jej zwalczanie powinno być zasadniczym celem polityki państwa. Redukowanie inflacji może się odbywać dzięki stosowaniu instrumentów polityki monetarnej. Wg. monetarystów trzeba oddzielić politykę monetarną, prowadzoną przez bank centralny, od polityki gospodarczej, za którą odpowiadają rząd i parlament. O podaży pieniądza decyduje zachowanie trzech czynników: banku centralnego, banków komercyjnych, ludności - łącznie traktowane jako baza monetarna kraju. Badacze związani ze szkołą monetarystyczną podkreślają procykliczną rolę podaży pieniądza (tj. wyprzedzającą w czasie ruch pozostałych zmiennych, takich jak płace, ceny, produkcja - w ujęciu zarówno nominalnym, jak i realnym).

Bank centralny powinien zapewnić stałe tempo przyrostu podaży pieniądza na poziomie 3-5% rocznie (wielkość określona dla gospodarki amerykańskiej) ponieważ tyle wynosi naturalna stopa wzrostu potencjału podażowego gospodarki. Według monetarystów gospodarka w długim okresie zbliża się do stanu pełnego wykorzystana potencjału produkcyjnego, jeśli zatem ilość pieniądza w obiegu rośnie w tempie identycznym jak produkcja, przeciętny poziom cen nie zmienia się, czyli nie zachodzą procesy inflacyjne. Stosowanie innych narzędzi polityki gospodarczej np. w celu utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia jest niewskazane, jako że zakłóca naturalną grę sił rynkowych, co ujemnie wpływa na przebieg procesów gospodarczych.

Monetaryści dowodzą nieskuteczności polityki fiskalnej, opisując działanie efektu wypychania. Bodziec fiskalny może zadziałać negatywnie w ten sposób, że zahamuje bądź nawet obniży poziom inwestycji prywatnych, „wypychając” je z procesów gospodarki narodowej. Jedynie w wyraźnie ograniczonych warunkach, szczególnie w fazie kryzysu lub depresji, polityka fiskalna może przynieść oczekiwane rezultaty, ale wyłącznie w krótkim okresie. Typowym przykładem działania efektu wypychania jest nacjonalizacja pewnych gałęzi przemysłu. Wypychanie następuje wtedy, gdy wydatki rządowe finansuje się, sprzedając obligacje, co prowadzi do szybkiego wzrostu stopy procentowej i zniechęca kapitał prywatny do inwestowania.

Celem rządu powinno być ograniczanie inflacji oraz podnoszenie poziomu produkcji potencjalnej i pełnego zatrudnienia środkami polityki podażowej przez: obniżkę stopy podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych, obniżkę zasiłków dla bezrobotnych, obniżkę wpłat na fundusz ubezpieczeń społecznych, osłabienie potęgi związków zawodowych, subwencje na przekwalifikowanie pracowników, podnoszenie kwalifikacji. Z kolei oddziaływać na popyt na pracę można przez: subwencje inwestycyjne dla przedsiębiorstw, ulgi podatkowe, obniżanie pieniężnej stopy procentowej w długim okresie.