Oświecenie w Europie

Oświecenie Termin „oświecenie” oznacza całokształt zjawisk i procesów zachodzących pod koniec XVII i w XVIII wieku w Europie. Mimo oczywistych odrębności narodowych, Oświecenie miało zasięg ogólnoeuropejski – powszechnie za centrum kulturowe uznawano Paryż, a język francuski stał się językiem elity intelektualnej i towarzyskiej całej Europy, wyjątkowo szybko również następowała żywa wymiana myśli pomiędzy poszczególnymi krajami.

Oświecenie Oświecenie to czas wielkich filozofów, encyklopedystów i uczonych dokonujących przełomowych odkryć w rozmaitych dziedzinach nauki, okres znaczącego zainteresowania sztuką, muzyką, literaturą, wiek bardzo dynamicznego wzrostu słowa pisanego i jednocześnie rozszerzania się jego zasięgu.

Oświecenie Najważniejszą postawą charakterystyczną dla Oświecenia był krytycyzm odnoszący się głównie do tradycyjnych instytucji politycznych i społecznych, do Kościoła i form życia religijnego, do ustaleń nauki. Myśl oświeceniowa znajdowała swoje źródła w rozumowej metodzie dążenia do wiedzy i to właśnie rozum stał się w tym okresie prawdziwym przedmiotem kultu. Ludzie tych czasów mówili o swojej epoce jako o „wieku rozumu”, „wieku filozofów” czy wreszcie jako o „wieku oświeconym”.

Krytyka państwa i kościoła Wzrost niezadowolenia społecznego; Krytyka przywilejów; Krytyka systemu władzy i samych władców; Głoszenie potrzeby zmiany sposobu sprawowania władzy w państwie, Krytyka instytucji kościoła, Zaprzeczenie istnieniu boga jako sprzecznemu z rozumem.

DEIZM i ATEIZM Ateizm - doktryna albo życiowa postawa wyrażająca negację istnienia Boga (lub bóstw), niewiara. W sensie filozoficznym: uznanie Boga za byt urojony, w sensie teologicznym: zerwanie więzi z Bogiem i cofnięcie aktu zaufania wobec Niego, w religioznawstwie i socjologii: zanik praktyk religijnych.

DEIZM i ATEIZM Deizm, pogląd filozoficzno-teologiczny zakładający, że: 1) Bóg bądź to stworzył świat, bądź odegrał w jego początkach rolę "pierwszego poruszyciela", 2) ustalił (w każdym z tych przypadków) prawa, wg których cała rzeczywistość miała się rozwijać, 3) nie ingeruje od tamtej pory ani w bieg historii naturalnej, ani w dzieje człowieka.

WOLNOMULARSTWO Wolnomularstwo, inaczej masoneria lub sztuka królewska – międzynarodowy ruch, mający na celu duchowe doskonalenie jednostki i braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. Wolnomularstwo nie jest jedną organizacją, lecz swoistym nurtem wyznającym pewne przekonania metafizyczne oraz dążącym do zmiany człowieka oraz społeczeństwa według zasad uznawanych przez masonów za ważne.

WOLNOMULARSTWO Wspólnym ideowym łącznikiem wszystkich organizacji masońskich jest przekonanie o konieczności pracy nad wewnętrznym rozwojem człowieka i społeczeństw – według zasad bliskich temu ruchowi – oraz imperatyw braterstwa – łączenia ponad podziałami (zwłaszcza religijnymi i politycznymi).

Myśl filozoficzna Oświecenia RACJONALIZM - termin filozoficzny przypisujący zasadniczą rolę w poznaniu rozumowi. EMPIRYZM - doktryna filozoficzna głosząca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne.

John Locke Angielski filozof, lekarz, polityk i ekonomista. Twórca klasycznej postaci empiryzmu i liberalizmu. John Locke zajmował się głównie teorią poznania. Twórca podstaw empiryzmu Największym dokonaniem Locke'a w dziedzinie filozofii polityki było opracowanie teorii rządów republikańskich John Locke zajmował się również badaniami nad religią.

John Locke Liberalizm klasyczny to doktryna polityczna, podkreślająca wolność jednostek, biorąca za podstawę zasadę, iż funkcjonowanie aparatu państwa powinno być ograniczone jedynie do minimum. Wymieniane są tu takie funkcje jak: polityka zagraniczna, zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego, sądownictwo i egzekucja prawa, pobór podatków, ograniczona ingerencja w rzeczywistość gospodarczą (m.in. system miar i wag).

WOLTER Francuski pisarz epoki oświecenia, filozof, dramaturg i historyk. Tworzył satyry, powieści, dramaty oraz „Listy”; Przedstawiciel racjonalizmu; Głosił, że osiągnięcia nauki i techniki może w pełni wykorzystać tylko człowiek rozumny; Voltaire uważał, że należy pozbyć się przesądów religii objawionej;

WOLTER Twierdził, że można dowieść, że Pięcioksiąg Mojżesza był fałszerstwem z czasów, gdy w basenie Morza Śródziemnego panowała kultura helleńska Postulował rozdział państwa i Kościoła oraz tolerancję dla wszystkich religii.

WOLTER Człowiek jako istota rozumna musi sam dążyć do kształtowania własnego losu i rozwoju dzięki wiedzy, technice, sztuce i dobremu ustrojowi społecznemu. Sprawiedliwość jest wartością uniwersalną, ponadkulturową. Tzw. „cnota” (franc. vertu), czyli skłonność do czynienia dobra sobie i innym, wynika z potrzeb uczuciowych i z interesu społecznego. Voltaire’owi przypisuje się słynne słowa: Nie zgadzam się z tym co mówisz, ale oddam życie, abyś miał prawo to powiedzieć.

Denis Diderot Francuski pisarz, krytyk literatury i sztuki, filozof i encyklopedysta okresu Oświecenia. Najbardziej znanym dziełem Diderota jest Kubuś Fatalista i jego pan. Denis Diderot stał się inicjatorem, naczelnym redaktorem i jednym z głównych twórców Encyklopedii (1751–1772), która zebrała dorobek myśli społecznej, filozoficznej i moralnej europejskiego oświecenia. Sam napisał szereg artykułów z dziedziny filozofii, sztuki i rzemiosła. Prace nad Encyklopedią rozpoczął w roku 1745 i prowadził je przez 27 lat. Nie było to łatwe, gdyż kilkakrotnie był aresztowany i osadzony w więzieniu z powodów religijnych.

Denis Diderot Postulował pierwszeństwo nauk eksperymentalnych, Akcentował też względność ludzkiego poznania i sprzeczność różnych dziedzin wiedzy. Diderot uważał, że natura człowieka została zdemoralizowana przez niewłaściwy ustrój i brak kultury, dlatego postulował oświecenie ludu i odbudowę zasad moralnych poprzez silne więzi społeczne i reformę władzy we Francji.

Denis Diderot Politycznie był początkowo zwolennikiem absolutyzmu oświeconego. Potępił jednak absolutne rządy, kiedy caryca Katarzyna II – pozornie zainteresowana liberalną myślą – odrzuciła jego projekt reformy szkolnictwa wyższego w Rosji. Jego poglądy ewoluowały w kierunku demokratyzmu. Domagał się utworzenia parlamentu – reprezentanta suwerennego ludu i instytucję sprawującą kontrolę nad władzą wykonawczą. Popierał wolny handel i powszechną oświatę; sprzeciwiał się ograniczaniu prawa własności.

Monteskiusz Francuski filozof, prawnik, wolnomularz i pisarz epoki Oświecenia. Monteskiusz wyróżnił trzy formy państwa: despotia, w której zasadą rządzenia jest strach, monarchia, w której rządy odwołują się do honoru, republika, która może mieć ustrój demokratyczny (oparta jest wtedy na cnocie) albo arystokratyczny (oparta wtedy na umiarkowaniu warstw rządzących). Monteskiusz uważał, że o jakości państwa stanowi gwarantowanie przez nie wolności obywateli. Filozof wysunął myśl, że sprzyja temu ograniczenie władzy, a zwłaszcza jej podział.

Monteskiusz Należy oddzielić władzę zajmującą się ustanawianiem praw od władzy wprowadzającej w życie jej postanowienia; sądy zaś powinny być całkowicie niezależne od władz państwowych. Dzięki temu sędziowie, nie obawiając się nacisków ze strony władzy, mogliby wydawać sprawiedliwe wyroki. Do sądu mógłby wówczas odwołać się obywatel, który czułby się pokrzywdzony decyzją któregoś z urzędów. Monteskiusz postulował również powołanie dwuizbowego parlamentu jako władzy ustawodawczej, z prawem weta dla rządu. Spopularyzował w ten sposób klasyczną definicję trójpodziału władzy.

Jean-Jacques Rousseau Genewski pisarz tworzący w języku francuskim, filozof i pedagog, autor koncepcji swobodnego wychowania; Zajmował się teorią wychowania; Głosił hasła powrotu do natury stały się tłem koncepcji wychowania naturalnego, której zasady przedstawił w poemacie dydaktycznym Emil, czyli o wychowaniu (1762). Zdaniem Rousseau wychowanie powinno sprowadzać się do umożliwienia dziecku swobodnego wzrostu i dojrzewania oraz chronienie tego rozwoju przed zgubnymi wpływami zewnętrznymi;

Jean-Jacques Rousseau Chodziło o tak zwane wychowanie negatywne, odrzucające wszystkie środki, zmierzające do urabiania dziecka, do realizowania celów i ideałów narzuconych z zewnątrz; Twierdził, iż kobiety powinny być wychowywane odmiennie od mężczyzn, gdyż ich zadaniem jest spełnianie obowiązków domowych wynikających z bycia żonami i matkami. Ważne jest też, aby dziewczęta przysposabiać do bycia podległymi wobec mężów; Swój program wychowawczy odnosił do człowieka w ogóle, wykluczając wszelkie podziały polityczne, narodowość, klasę czy zawód; Dzieło to było wydarzeniem, które zdołało poruszyć wielkie umysły tego okresu, mimo że sąd paryski skazał książkę na spalenie.

Sztuka epoki Oświecenia STYL ROKOKOWY STYL KLASYCYSTYCZNY

ROKOKO Rokoko – nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle artystycznym i malarstwie, występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720-1790. Nurt rokokowy wyróżnia się także w dziejach literatury. Odznaczało się lekkością i dekoracyjnością form, swobodną kompozycją, asymetrią i płynnością linii oraz motywami egzotycznymi (np. chińskimi). Styl rokokowy najsilniej rozwinął się we Francji i związany był głównie z życiem dworskim.

ROKOKO

ROKOKO W sztuce rokoka chętnie sięgano po motywy mitologiczne, w szczególności przedstawiając bóstwa miłości (Afrodytę, Erosa) czy hulaszczego Dionizosa, Zeusa, Herę, Atenę. Obrazy ukazywały zabawy i spotkania towarzyskie. Zawierały one także delikatne podteksty erotyczne. Dużą popularnością cieszyły się zwłaszcza kobiece portrety. Posiadały one zazwyczaj niewielkie rozmiary. Często wykonywano je ulubioną techniką rokoka, czyli pastelami.

ROKOKO W tym czasie malarstwo portretowe utraciło sztywność Wizerunki utrzymano w delikatnym, jasnym kolorycie W malarstwie rokokowym ukazywano rozmaite sceny parkowe, które miały symbolizować beztroskę i zachwycać widza idyllicznymi krajobrazami. Tematyka scen była pełna lekkości i elegancji.. Malarstwo ścienne pod względem ozdobności dominowało nad obrazami sztalugowymi. Uwielbienie przepychu przeplata się w stylu rokokowym z pogodną, lekką treścią obrazów.

ROKOKO

ROKOKO Architektura rokokowa w pierwszym stadium swojego rozwoju zdominowała wnętrza budynków. Budowle wznoszono nadal w stylu klasycystycznym lub późnobarokowym, jednak wnętrza dekorowano w stylu rokokowym. Dążenie do kameralności i przytulności. Dominowały barwy pastelowe. Dekoracje wprowadzały do wnętrz asymetrię i egzotykę. Dużą popularnością cieszył się motyw roccaille przypominający muszę (stąd nazwa stylu – rokoko), a także płomienie, kwiaty, owoce i rozmaite motywy roślinne.

ROKOKO Powodzeniem cieszyły się także motywy chińskie, japońskie i tzw. singerie, czyli ozdoby z małpami. Meble często miały faliste nogi i brzegi, zdobione były intarsją lub inkrustacją, krzesła zaś obijano pastelowymi materiałami. Budowle tworzone w stylu rokokowym wyróżniały się mniejszymi rozmiarami, delikatnością i asymetrią. W większym stopniu dbano o wygodę mieszkańców. Rokoko objawiło się przede wszystkim w architekturze świeckiej. W tym okresie niewiele powstawało nowych kościołów, toteż – jeśli idzie o architekturę sakralną – śladów rokoka szukać należy przede wszystkim w wystroju świątyń.

ROKOKO

KLASYCYZM Klasycyzm (z łac. – doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian i Greków. Styl ten nawiązywał głównie do antyku. W Europie tzw. „powrót do źródeł” (klasycznych) pojawił się już w renesansie – jako odrodzenie kultury wielkiego Rzymu. Trwał do końca wieku XVIII, w niektórych krajach do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. Klasycyzm jako styl panował w epoce oświecenia. Najpełniejszy rozkwit klasycyzmu nastąpił w I poł. XVIII wieku.

KLASYCYZM Cechy architektury klasycystycznej stosowanie porządków architektury antycznej projektowanie ulic, dzielnic, miast w nowym stylu wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia; kopiowanie elementów architektury starożytnej; budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;

KLASYCYZM stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii; fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów; oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego;

KLASYCYZM rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły, zakładane wówczas muzea; pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem; we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity; okna duże, kwadratowe; kościoły – często budowane na planie koła i prostokątu, przykryte kopułą.

KLASYCYZM

KLASYCYZM