Profesor Stefan Markowski Ekonomia menedzerska Wykład 6 Struktury rynkowe i strategie cenowe: Konkurencja i monopol Profesor Stefan Markowski

Tematy i literatura obowiązkowa Struktury rynkowe: konkurencja i monopol Koncepcja zysku i konkurencyjności przedsiębiorstwa Paradygmat konkurencji doskonałej Konkurencji niedoskonała lecz dostateczna Paradygmat monopolu pełnego Paradygmat monopsonu pełnego Różne formy i stopnie monopolizacji podaży i monopsonu popytu Zagadniena: Monopol dwustronny (bilateralny: monopol-monopson) i jego zastosowania Literatura Froeb & McCann (2012), rozdz. 8-12: strony 118-188 Rekowski (2009): strony 205-258

Koncepcja zysku i konkurencyjności przedsiębiorstwa Maksymalizacja zysku Przychody Koszty Koszty całkowite Przychód całkowity Strata Zysk Strata Q

Koncepcja zysku i konkurencyjności przedsiębiorstwa Zasada maksymalizacji zysku Przychód marginalny = Koszt marginalny Pod warunkiem, ze Przychód > Koszt całkowity

Paradygmat konkurencji doskonałej Konkurencja cenowa (koszty produkcji) Konkurencja jakościowa (niecenowa) Konkurencja rynkowa: o rynek Konkurencja rynkowa: na rynku Kontekstualność: konkurencja potencjalna Koszty wejścia na rynek i wyjścia z rynku Koszt “utopiony” (sunk cost): nie do odzyskania Konkurencja doskonała: ideał rynku Jednorodny produkt Nieskończenie wiele kupujących i sprzedających Pełna informacja i zerowy koszt wejścia i wyjścia Pełna mobilność czynników produkcji Stopień kontroli ceny rynkowej: żaden

Paradygmat konkurencji doskonałej Cena równowagi rynkowa i krzywa popyty firmy Popyt rynkowy Podaż rynkowa Popyt widziany przez firmę C0 (doskonale elastyczny) Zatem cena = dochód przeciętny = przychód kr. Q

Paradygmat konkurencji doskonałej Krzywa podaży dla firmy konkurencyjnej Koszty i ceny C (przychód przeciętny) Koszt krańcowy C2 Koszt przeciętny całkowity C1 Koszt przeciętny zmienny Q

Paradygmat konkurencji doskonałej Firmy maksymalizują zyski kiedy PM = KM jeśli PP > KPC Dla firmy konkurencyjnej PM = PP = Cena Krzywa podaży wyznaczona jest przez Koszt krańcowy = Cena Segment KK powyżej Kosztu Przeciętnego Zmiennego

Paradygmat konkurencji doskonałej Krótko-okresowa krzywa podaży rynkowej jest suma (horyzontalna) krzywych podaży wszystkich firm Rynek jest w punkcie równowagi długookresowej jeśli wszystkie firmy są w stanie długookresowej równowagi, tzn. osiągają zerowy zyski w długim okresie i koszt marginalny równy jest cenie rynkowej Zatem krzywa podaży rynkowej w długim okresie może być linia pozioma, o nachyleniu ujemnym (koszty spadają) lub dodatnim (koszty rosną) Economics for Managers

Punkty graniczne rentownosci Krzywa podaży dla firmy konkurencyjnej Koszty i ceny C (przychód przeciętny) Koszt krańcowy Próg rentowności (zysk zerowy) Cena opłacalności i wejścia na rynek C2 Koszt przeciętny całkowity Cena wyjścia C1 Koszt przeciętny zmienny Punkt zamknięcia Q

Konkurencja niedoskonała lecz dostateczna Konkurencja doskonała: paradygmat a nie opis rzeczywistości Firmy mogą się zachowywać jak doskonali konkurenci nawet jeśli jest ich niewiele: myopia rynkowa Kontekstualność rynku jest bardzo ważna: nie ilość aktywnych konkurentów tylko koszty wejścia i wyjścia Konkurencja jest efektywna forma koordynacji działalności ekonomicznej Konkurencja ma tez swoja cenę (straty)

Paradygmat monopolu pełnego Firmy mogą mieć sile rynkowa aby wpłynąć na cenę rynkowa Monopol pełny to sytuacja skrajna gdy Produkt nie ma substytutów Brak kontestabilności (rywalizacji) Atomistyczni kupujący Pełna informacja Strategia monopolisty PM = KM jesli AR > AC warunek konieczny Ale PM jest funkcja ceny i ilości sprzedanego produktu Monopol nie ma krzywej podaży: wyznacza cene monopolistyczna dla konkretnej ilości Q* maksymalizującej zysk

Paradygmat monopolu pełnego Cenę monopolowa P* wyznacza punkt przecięcia krzywej popytu z najbardziej zyskowna wielkością produkcji Q* (PM=KM) Zysk jeśli P*> KPC i strata jeśli P* < KPC Koszty i ceny Koszt marginalny P* Koszt przeciętny calkowity Popyt = Przychód Przeciętny Q* Przychód marginalny Q

Paradygmat monopolu pełnego Koszt/Cena CM Ck Koszt KPC = KM Popyt = PP QC QM PM Q

Paradygmat monopolu pełnego Monopolizacja: utrata korzyści w porównaniu z konkurencja (zysk monopolisty plus strata nadwyżki konsumenta) Najsilniejsze monopole są monopolami państwowymi Grupy firm mogą się porozumieć aby stworzyć kartel (monopol wielo-firmowy) lub inna formę koluzji Wymaga to barier wejścia (np. OPEC jest przykładowym kartelem) Dość niestabilne układy: Zyski przyciągają konkurentów Nielojalność członków kartelu i konkurencja nie-cenową w ramach kartelu

Dyskryminacja cenowa Produkt monopolisty sprzedawany jest po różnych cenach na różnych rynkach Różnice cen odzwierciedlają warunki rynkowe (sile monopolu) a nie różnice kosztów produkcji Dyskryminacja idealna: każdy nabywca płaci cenę “wszystko albo nic” Segmentacja rynku: grupy nabywców Przychód marginalny równy kosztowi marginalnemu we wszystkich segmentach Ceny wyższe na rynkach gdzie popyt jest sztywny i niższe tam gdzie jest elastyczny

Dyskryminacja cenowa na dwóch rynkach Rynek A Rynek B Ceny Koszt marg. MR Q MR Q P2

Dyskryminacja cenowa Ceny popytu szczytowego (peak-load pricing) problem podobny do dyskryminacji cenowej: różne ceny wyznaczane na rożna intensywność popytu (np. taryfa dzienna i nocna w dostawach elektryczności czy gazu) Zarówno ta forma jak i inne formy dyskryminacji pozwalają na zyskowna lub granicznie rentowna produkcje gdy koszt przeciętny całkowity produkcji spada w długim okresie czasu (monopol naturalny) Monopol naturalny często prowadził do upaństwowienia produkcji (poczta, koleje, elektryczność) Obecnie państwowa regulacja produkcji prywatnej

Paradygmat monopsonu pełnego Monopson to rynek zdominowany przez jednego kupującego i wielu kupujących Monopsonista ma sile rynkowa wyznaczania ceny kupowanego produktu Monopsonista wyznacza cenę rynkowa np. gdy krzywa podaży wrasta Ale monopsonista nie ma krzywej popytu (tak jak monopolista nie ma krzywej podaży)

Paradygmat monopsonu pełnego Ceny/koszty Marginalny koszt kupującego Przeciętny koszt = Podaż CKonk Korzyść przeciętna= Korzyść marginalna CMonps QM QC Q

Zagadniena: Monopol dwustronny (bilateralny: monopol-monopson) Monopol bilateralny (dwustronny): monopolista przeciw monopsoniscie Przetargi ograniczone do cen i ilości odpowiadającym obu stronom Ostateczny rezultat zależy of ich relatywnej siły rynkowej (przetargowej) Nie ma krzywych rynkowej podaży i popytu Zastosowania

Zagadniena: Firma wielozakladowa Horizontalnie zintegrowana firma (Jednorodny produkt) Koszty/ceny Kma KMb Kmfirmy = KMa+KMb Cena* Popyt Qa* Qb* Q* MR Q PM

Zagadniena: Firma wielozakladowa Dodaj (horyzontalnie) koszty marginalne poszczególnych zakładów KMfirmy = SKM(z) Ustal PM = KMfirmy aby wyznaczyć Q* and C* Wyznacz KMa = KMb = P* aby określić Qa* and Qb*