Ciąże nastolatek "...Żeby dzieci nie miały dzieci…" Agnieszka Kościarz Studium Pedagogiczne Kwiecień 2007 r.

Każde urodzenie dziecka przez dziewczynkę to o jeden poród za dużo Każde urodzenie dziecka przez dziewczynkę to o jeden poród za dużo. Każde zajście w ciążę niepełnoletniej to tragedia, która nie powinna mieć miejsca w cywilizowanym kraju.

W Polsce problem nastolatek w ciąży oraz niepełnoletnich matek nie jest przedmiotem dyskusji społecznej. Brak adekwatnej pomocy państwa, brak mechanizmów przekazywania wiedzy z zakresu edukacji seksualnej, bezradność systemu wobec problemu oraz milczące przyzwolenie społeczne powoduje, iż temat ten spychany jest do "podziemia" informacyjnego.

Ciąże nastolatek w statystyce: Siedem procent ogólnej liczby porodów dotyczy nastolatek. Oficjalne dane ukazują, iż dziewczynki w wieku dwunastu, trzynastu lat rodzą w Polsce dzieci! W 2001 roku liczba urodzeń żywych przez dziewczynki w wieku do 15 roku życia wynosiła 349, aż 55 urodzeń dotyczy dziewczynek w wieku 14 lat i mniej, w tym wśród 13-latek odnotowano aż 7 urodzeń. Jedno dziecko zostało urodzone przez 12-latkę! Liczba urodzeń żywych w grupie dziewcząt między 15 a 19 rokiem życia w 2001 roku wynosiła 25777. PORODY NASTOLATEK WYNOSIŁY W 2001 PONAD 7% OGÓLNEJ LICZBY PORODÓW !

Są to dane oficjalne, trudno oszacować, ile zostało wykonanych nielegalnych aborcji w tej grupie wiekowej. Wiemy jednak, że nastolatki decydują się czasami na zabieg, nierzadko za przyzwoleniem swych rodziców, najczęściej matek. Tak więc liczba ciąż niepełnoletnich jest z pewnością wyższa niż liczba urodzeń żywych wskazywana w źródłach oficjalnych. Mimo postępu medycyny i możliwości powszechnej edukacji wciąż odnotowywana jest pewna liczba urodzeń przez dziewczynki w wieku 15 lat i poniżej, która waha się pomiędzy 500 a 300 urodzeń rocznie. Dane pokazują jednoznacznie: urodzenia przez kobiety poniżej 19 roku życia, a także, co gorsza, przez dziewczynki, nie są w Polsce pojedynczymi wypadkami.

Nie chcę tego dziecka W niechcianą ciążę zaszło w 2005 roku 16 tysięcy nieletnich kobiet. Dla wielu z nich poród i wychowywanie dziecka to wstęp do koszmaru. Niektóre otrzymują pomoc materialną i wsparcie ze strony rodziny, inne pozostają bez opieki, dachu nad głową i środków do życia. Z problemami borykają się również uczennice szkół średnich i wyższych. Tymczasem w domach dla samotnych matek wciąż brakuje miejsc.

Zwycięża przyjemność, czy rozsądek? Według badań OBOP-u, aż 76% młodych kobiet i 65 % mężczyzn wyraża obawę przed niechcianą ciążą. Obawa nie idzie jednak w parze z myśleniem o konsekwencjach – 19% Polaków zaczyna współżycie seksualne w wieku 15 lub 16 lat, natomiast ten pierwszy raz ma za sobą ponad połowa osób w wieku od 17 do 19 lat.

Kiedy zdarzy się „wpadka”, ciężar wychowania dziecka spada zazwyczaj na barki młodej mamy, a ta, jeśli będzie pozostawiona samej sobie, może zaprzepaścić szansę na kontynuowanie nauki i w przyszłości - normalne, „poukładane ” życie. Dojrzałość psychiczna nie oznacza dojrzałości społecznej, dlatego często młode ciężarne nie są w stanie żyć samodzielnie i po urodzeniu dziecka pozostają na garnuszku rodziców.

Brak dostępu do rzetelnej merytorycznie wiedzy z zakresu edukacji seksualnej Wśród przyczyn ciąży młode matki często wymieniają brak wiedzy o zabezpieczeniu przed zajściem w ciążę. Aż 22% badanych młodych kobiet w czasie pierwszego stosunku zastosowało stosunek przerywany, tyle samo nie zastosowało żadnej metody antykoncepcji

"Czy to prawda, że w czasie miesiączki nie zachodzi się w ciążę "Czy to prawda, że w czasie miesiączki nie zachodzi się w ciążę?" "Czy to prawda, że w czasie pierwszego stosunku w życiu, kiedy jestem jeszcze dziewicą, nie zachodzi się w ciążę?" "Czy jeśli będę brała pigułki antykoncepcyjne po każdym stosunku, to nie zajdę w ciążę?" Pytania pochodzą z rozmowy w Telefonie Zaufania dla Kobiet Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny

Jednocześnie istnieje bardzo duże zapotrzebowanie na wiedzę z tego zakresu. Jak pokazują badania, osoby w wieku 15-19 lat chcą na zajęciach z edukacji seksualnej uczyć się, jak zapobiegać niepożądanej ciąży i chorobom przenoszonym drogą płciową, w tym HIV/AIDS (ponad 77 % badanych wskazało tę odpowiedź). Fakt obniżenia wieku inicjacji seksualnej to kolejny dowód na potrzebę profilaktyki w tej dziedzinie, nie ograniczonej do promowania wyłącznie abstynencji seksualnej, która często nie przemawia do młodych ludzi, o czym świadczą przytaczane dane statystyczne.

„Słyszałam, że jest taki jeden dzień w miesiącu, kiedy można zajść w ciążę. Jak go obliczyć, bo wtedy będę bezpieczna w pozostałe dni miesiąca." "Siedemnastoletnia dziewczyna dzwoni do Telefonu Zaufania dla Kobiet. Jest w czwartym tygodniu ciąży, chce ją usunąć, ale koniecznie w tajemnicy przed rodzicami."

"Dzwoni matka 16-latki. Córka przyznała się jej, iż zaszła w ciążę ze swoim chłopakiem. Nie stosowali żadnej antykoncepcji. To był ich pierwszy raz. Dziewczyna nie chce zostać matką, myśli o usunięciu ciąży. Kobieta dzwoniąca - matka dziewczynki - nie może zrozumieć, dlaczego nie można dokonać zabiegu legalnie w szpitalu, tylko narażać dziecko na zabieg w podziemiu." Pytania pochodzą z rozmowy w Telefonie Zaufania dla Kobiet Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny

Brak usług i poradnictwa z zakresu zdrowia reprodukcyjnego młodzieży Nawet jeśli młodej kobiecie uda się samodzielnie posiąść wiedzę z zakresu antykoncepcji, najczęściej ma utrudniony dostęp do niej. Lekarze bardzo niechętnie przepisują młodym kobietom nowoczesne środki antykoncepcyjne, często trzeba udać się do lekarza prywatnie, środki antykoncepcyjne nie są praktycznie refundowane. W naszym kraju często lekarze uzależniają zgodę na wypisanie antykoncepcji od zgody rodziców małoletniej pacjentki. Brak sieci poradnictwa dla młodzieży z zakresu zdrowia i praw reprodukcyjnych utrudnia młodym ludziom dostęp do rzetelnych informacji z tej dziedziny, co więcej, utrudnia uzyskanie porady typowo zdrowotnej.

"Młoda dziewczyna z małego miasteczka uskarża się na bóle w okolicy jajników, pyta się, jak można im zaradzić domowymi sposobami. Odrzuca propozycję pójścia do ginekologa, bo mama jej powiedziała, że pójście do ginekologa to wstyd. Wszyscy się o tym dowiedzą i będą plotkować" Wypowiedź pochodzi z rozmowy w Telefonie Zaufania dla Kobiet Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny.

Możliwość negatywnych konsekwencji zdrowotnych wywołanych przedwczesnym macierzyństwem W obliczu restrykcyjnej ustawy antyaborcyjnej, rzadko podkreśla się publicznie fakt, iż przedwczesne macierzyństwo może spowodować poważne konsekwencje zdrowotne, istnieje bowiem znaczne ryzyko komplikacji z powodu fizycznego niedorozwoju młodych matek. Należy pamiętać, iż u dziewcząt w tym wieku szyjka macicy oraz macica jest jeszcze niedojrzała.

Lekarze podkreślają, iż: "Ciąże u bardzo młodych matek traktowane są jako ciąże wysokiego ryzyka, ponieważ częściej występuje tu poród przedwczesny, nadciśnienie (zatrucie ciążowe), niedokrwistość, zakażenie dróg moczowych i choroby przenoszone drogą płciową.(...) Największym jednak problemem jest wysoka częstość występowania opóźnienia rozwoju wewnątrzmacicznego płodu, czyli porody dzieci z hipotrofią. U co trzeciej dziewczyny rodzącej przed ukończeniem 16. roku życia występuje hipotrofia płodu, pomiędzy 17. a 18. rokiem życia patologia ta występuje z częstością 20,3%, zaś u kobiet rodzących po ukończeniu 18 roku życia - 12,6 %.

Hipotrofia płodu jest w głównej mierze spowodowana niedojrzałością organizmu ciężarnej dziewczynki i niedoborami żywieniowymi. Niedobory żywieniowe wynikają z tego, że młody organizm sam potrzebuje jeszcze zwiększonej dostawy substratów odżywczych, a nagle większość z nich jest aktywnie odbierana przez rozwijającą się ciążę.(...) Często porody u młodocianych przebiegają zupełnie prawidłowo. Jednak poród u bardzo młodych kobiet jest obarczony nieco wyższym ryzykiem wystąpienia powikłań. Od 10 do 30% tych porodów kończy się cięciem cesarskim."

Rodziny niepełnoletnich dziewcząt w ciąży Te rodziny niepełnoletnich dziewcząt w ciąży, które godzą się z faktem, najczęściej są zmuszone uczestniczyć ekonomicznie w rozwiązaniu problemu - utrzymują dzieci swoich niepełnoletnich dzieci. Czasem niepełnoletnie ciężarne uciekają z domu, żeby fakt ciąży nie wyszedł na światło dzienne. Trafiają do ośrodków wychowawczych, domów samotnej matki. Nie mają bliskiego kontaktu z rodziną. Dokucza im samotność, izolacja społeczna.

Niepełnoletnie matki często nie mają możliwości kontynuowania nauki na kolejnych etapach kształcenia, tym samym ich szanse na rynku pracy spadają praktycznie do zera. Ich bezradność socjalna grozi przeistoczeniem się w stan chroniczny - może stać się sposobem na życie. Przy braku rzeczywistej polityki państwa, podejmującej ten problem w sposób systemowy, może grozić im marginalizacja społeczna.

Wymuszone małżeństwa Bardzo często w takich sytuacjach pozornym rozwiązaniem staje się małżeństwo, najczęściej wymuszone. Tymczasem, jak pokazują statystyki, "rozpada się” ok. 80% małżeństw zawartych przez nieletnich, którym przydarzyło się dziecko. (...) Pogląd, że jest dziecko, jest więc miłość, to mit - uważa dr Magdalena Środa, filozof . Równie niebezpieczny jak ten, że wystarczy kochać dziecko, by je odpowiedzialnie wychować.

" Sądzę, że to nie jest wina dziewczyn, które w młodym wieku zaszły w ciążę, nie można ich tak oceniać nie znając zaistniałej sytuacji. Jednak współczuję takim dziewczynom, bo reszta życia będzie w pewnym sensie zmarnowana" "... A wiecie, co jest potem, gdy jakaś 13-latka zajdzie w ciążę? Wstyd rodziców, a ona zamyka się w sobie! Koleżanki pytają, dlaczego ma taki brzuch, a ona przecież nie powie, że jest w ciąży!" Wypowiedzi ze strony internetowej www.szkola.interia.pl, komentarze do artykułu "Gdy uczennica jest matką"

Sprawcy ciąży a Kodeks Karny Gro z tych ciąż to efekt przemocy seksualnej i związków kazirodczych. Każda ciąża do 15 roku życia to wynik przestępstwa - w Polsce według Kodeksu Karnego (Art.200):  "Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10."

Jak wynika ze statystyk Komendy Głównej Policji, w roku 2003 stwierdzono 1 453 przestępstwa z tego artykułu. Nie wiadomo, ilu skazanych było ojcami dzieci urodzonych przez dziewczynki. Statystyki oficjalne nie są w stanie zidentyfikować grupy ojców: w 2000 roku, jak podaje GUS, na 379 urodzeń w grupie dziewczynek w wieku 15 lat i poniżej zostało "rozpoznanych" 18 ojców w wieku od 18 do 24 roku życia. Nie wiadomo, gdzie są pozostali w liczbie 361 ?

Brak programów polityki społecznej skierowanych do młodych matek W Polsce nie istnieje kompleksowa polityka dotycząca kobiet w ciąży i matek z dziećmi, tym bardziej matek nastoletnich, która umożliwiłaby wspieranie ich w trudnych sytuacjach ekonomiczno-społecznych. Brak jest rozwiązań systemowych, zaś podejmowane działania doraźne mają bardziej charakter "ratunkowy", nie są ukierunkowane na długofalową pomoc np. wsparcie i wyjście z sytuacji bezradności.

Świadczenia społeczne na rzecz kobiet z dziećmi i rodzin od paru lat są konsekwentnie ograniczane. Co więcej, matka z dzieckiem mieszkająca z rodzicami, nie jest traktowana jako odrębny, samodzielny podmiot. Koszty utrzymania córki i jej dziecka państwo przerzuca na rodziców. Zjawisko nieletnich ciąż czy niepełnoletnich matek było (i jest) zresztą tematem nieobecnym w programach działań i nie jest uznane za przedmiot szczególnej troski państwa. Kwestia ciąż nastolatek jest przedmiotem troski wielu rządów. Podejmowane są szeroko zakrojone badania dotyczące określenia skali zjawiska, na podstawie których opracowuje się strategie działań, mające na celu obniżenie liczby nastolatek w ciąży.

Rekomendacje Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny uważa, iż niezbędne jest jak najszybsze opracowanie i wdrożenie międzyresortowego, Krajowego Programu Prewencji Ciąż wśród Nastolatek.

Program ten powinien uwzględnić: 1. wprowadzenie do programów nauczania z zakresu edukacji seksualnej rzetelnej merytorycznie wiedzy, zgodnej z najnowszymi osiągnięciami nauki, przekazywanej w sposób wolny od uprzedzeń i stereotypów, zgodnej z międzynarodowymi standardami praw człowieka, 2.zapewnienie dostępności do usług i poradnictwa z zakresu zdrowia seksualnego, przyjaznych młodym ludziom, na poziomie podstawowej służby zdrowia (zgodnie z rezolucją Parlamentu Europejskiego dotyczącą zdrowia i praw reprodukcyjnych i seksualnych), w tym:

poradnictwo dla nastolatek w ciąży, ze szczególnym zwróceniem uwagi na fakt zagrożenia ich zdrowia poprzez ciążę w tak młodym wieku, zapewnienie dostępnej cenowo antykoncepcji, odpowiedniej dla młodych dziewcząt

3. wprowadzenie monitoringu zjawiska nastoletnich ciąż, który stałby się podstawą długofalowej polityki, dążącej w sposób kompleksowy i systemowy do zmniejszenia liczby ciąż wśród nastolatek, 4. zbudowanie programu pomocy socjalnej przeznaczony dla nastolatek w ciąży: umożliwiający godne życie im i ich dzieciom, zapewniający możliwość kontynuacji nauki i uzyskania samodzielności ekonomicznej, traktujący samotną matkę mieszkającą z rodzicami jako samodzielny podmiot pomocy państwa.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ