PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 ZACHOWANIA SEKSUALNE OSÓB WYCHOWANYCH W RODZINACH Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM opracowała Monika Filipiak Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza - Poznań

Wszyscy badani mieścili się w przedziale wiekowym 22 - 40 lat. PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 Badania nt. zachowań seksualnych osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym przeprowadzone zostały w ramach rozprawy doktorskiej, która powstała w Zakładzie Promocji Zdrowia i Psychoterapii pod kierunkiem prof. dr hab. Lechosława Gapika. Materiał empiryczny zebrano obejmując badaniami osoby mieszkające w województwie wielkopolskim. Grupę badawczą stanowiły osoby wychowane w rodzinach z problemem alkoholowym, które zgłaszały się do terapeutów, w poradniach, gdzie prowadzona była terapia dorosłych dzieci alkoholików. Wszystkie osoby zostały przebadane, zanim rozpoczęły terapię. Grupa kontrolna została wyłoniona z uwzględnieniem kryterium wychowania w rodzinie bez problemu alkoholowego oraz z uwzględnieniem kryterium wieku i danych demograficznych odpowiadających badanej grupie osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym (płeć, wykształcenie). Wszyscy badani mieścili się w przedziale wiekowym 22 - 40 lat. Średnia wieku dla grupy badawczej wyniosła 26,5 lat a dla grupy kontrolnej 26 lat.

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 Materiał empiryczny służący opracowaniu i przedstawieniu problematyki zachowań seksualnych udało się uzyskać od 277 osób, w tym od 137 osób z grupy badawczej i od 140 osób z grupy kontrolnej. Na potrzeby badań wybrano metodę sondażu diagnostycznego. Techniką badawczą był wywiad oraz ankieta własnego autorstwa, opracowana w oparciu o wiedzę seksuologiczną i literaturę przedmiotu. Narzędziami zastosowanymi w badaniach były: kwestionariusz osobowy, kwestionariusz do badania poszczególnych kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych oraz kwestionariusz aprobaty społecznej KAS. Problematyka badań, odnosiła się do zachowań seksualnych osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym. W badaniach, postanowiono skupić się na aspekcie funkcjonalnej normy zachowań seksualnych, a ściślej, na realizacji przez badane osoby poszczególnych kryteriów tej normy, a więc, kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych. Hipoteza badawcza: osoby wychowane w rodzinach z problemem alkoholowym (DDA) i osoby wychowane w rodzinach bez problemu alkoholowego (nieDDA) znacząco różnią się w zakresie realizacji poszczególnych kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych. Trudności w realizacji tych kryteriów zdecydowanie częściej dotyczą DDA.

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 KRYTERIA FUNKCJI OSOBISTEJ I SPOŁECZNEJ ZACHOWAŃ SEKSUALNYCH (Gapik, 2002)

OPIS GRUPY BADAWCZEJ I KONTROLNEJ PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 OPIS GRUPY BADAWCZEJ I KONTROLNEJ PŁEĆ Gr. badawcza Gr. kontrolna Ogółem Kobiety L 107 105 212 % 78,1 75,0 76,5 Mężczyźni 30 35 65 21,9 25,0 23,5 137 140 277 100,0 STAN CYWILNY Gr. badawcza Gr. kontrolna Ogółem Panna/ kawaler L 91 98 189 % 66,4 70,0 68,2 Zamężna/ żonaty 31 41 72 22,6 29,3 26,0 Po rozwodzie 13 1 14 9,5 0,7 5,1 W separacji 2 - 1,5 137 140 277 100,0

OPIS GRUPY BADAWCZEJ I KONTROLNEJ c.d. PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 OPIS GRUPY BADAWCZEJ I KONTROLNEJ c.d. RODZINA Gr. badawcza Gr. kontrolna Ogółem Pełna L 105 120 225 % 76,6 85,7 81,2 Niepełna 30 20 50 21,9 14,3 18,1 Zastępcza 2 - 1,5 0,7 137 140 277 100,0 WYKSZTAŁCENIE Gr. badawcza Gr. kontrolna Ogółem Podstawowe L 4 1 5 % 2,9 0,7 1,8 Zawodowe 9 14 6,6 3,6 5,1 Średnie 81 91 172 59,1 65,0 62,1 Wyższe 43 86 31,4 30,7 31,0 137 140 277 100,0

Pytania badawcze główne ujęto w dwie grupy: PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 Pytania badawcze główne ujęto w dwie grupy: Pierwsza (I) dotyczyła charakterystyki realizacji poszczególnych kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych osób dorosłych wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym. Druga (II) dotyczyła charakterystyki różnic w realizacji poszczególnych kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych wśród osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego. Ponadto, zbadano różnice w realizacji poszczególnych kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych wśród kobiet wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego oraz wśród mężczyzn pochodzących z tych obu wyróżnionych rodzin.

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 PYTANIA BADAWCZE I. Jak przebiega realizacja poszczególnych kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych osób wychowanych w rodzinach problemem alkoholowym? 1. Jak przebiega realizacja kryteriów funkcji osobistej zachowań seksualnych osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym? 1.1. w zakresie siły potrzeby seksualnej 1.2. w zakresie mechaniki reakcji seksualnych 1.3. w zakresie dynamiki reakcji seksualnych 1.4. w zakresie zdolności do przeżywania satysfakcji seksualnej 2. Jak przebiega realizacja kryteriów funkcji społecznej zachowań seksualnych osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym? 2.1. w zakresie umiejętności wyboru właściwego obiektu zachowań seksualnych 2.2. w zakresie umiejętności nawiązywania interakcji seksualnej 2.3. w zakresie umiejętności podtrzymywania i rozwijania interakcji seksualnej oraz tworzenia trwałego związku erotycznego 2.4. w zakresie umiejętności zaspokajania potrzeby seksualnej partnera/partnerki

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 PYTANIA BADAWCZE c.d. II. Czy, a jeżeli tak, to jakie istnieją różnice pomiędzy realizacją poszczególnych kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 1. Jakie istnieją różnice pomiędzy realizacją poszczególnych kryteriów funkcji osobistej zachowań seksualnych wśród osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 1.1. Jakie istnieją różnice w sile potrzeby seksualnej u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 1.2. Jakie istnieją różnice w mechanice reakcji seksualnych u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 1.3. Jakie istnieją różnice w dynamice reakcji seksualnych u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 1.4. Jakie istnieją różnice w zdolności do przeżywania satysfakcji seksualnej u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego?

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 PYTANIA BADAWCZE c.d. 2. Jakie istnieją różnice pomiędzy realizacją poszczególnych kryteriów funkcji społecznej zachowań seksualnych wśród osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 2.1. Jakie istnieją różnice w umiejętności wyboru właściwego obiektu zachowań seksualnych u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 2.2. Jakie istnieją różnice w umiejętności nawiązywania interakcji seksualnej aprobowanej społecznie i nie naruszającej prawa u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 2.3. Jakie istnieją różnice w umiejętności podtrzymywania i rozwijania interakcji seksualnej aprobowanej społecznie i nie naruszającej prawa oraz tworzenia trwałego związku erotycznego u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego? 2.4. Jakie istnieją różnice w umiejętności zaspokajania potrzeby seksualnej partnera/partnerki u osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym i wychowanych w rodzinach bez problemu alkoholowego?

SIŁA POTRZEBY SEKSUALNEJ PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 SIŁA POTRZEBY SEKSUALNEJ Analiza wartości średnich stopnia natężenia potrzeby seksualnej

MECHANIKA REAKCJI SEKSUALNYCH PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 MECHANIKA REAKCJI SEKSUALNYCH Analiza wartości średnich poszczególnych aspektów mechaniki reakcji seksualnych

DYNAMIKA REAKCJI SEKSUALNYCH PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 DYNAMIKA REAKCJI SEKSUALNYCH Analiza wartości średnich poszczególnych aspektów dynamiki reakcji seksualnych

ZDOLNOŚĆ PRZEŻYWANIA SATYSFAKCJI SEKSUALNEJ PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 ZDOLNOŚĆ PRZEŻYWANIA SATYSFAKCJI SEKSUALNEJ Częstotliwość odczuwania odprężenia i rozładowania po stosunku Stopień satysfakcji z kontaktów seksualnych Analiza wartości średnich poszczególnych aspektów zdolności do przeżywania satysfakcji seksualnej

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 WYBÓR OBIEKTU Analiza wartości średnich poszczególnych aspektów umiejętności wyboru obiektu seksualnego

UMIEJĘTNOŚĆ NAWIĄZYWANIA INTERAKCJI SEKSUALNEJ PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 UMIEJĘTNOŚĆ NAWIĄZYWANIA INTERAKCJI SEKSUALNEJ Trudności w nawiązywaniu interakcji Analiza wartości średnich poszczególnych aspektów umiejętności nawiązywania interakcji seksualnych

UMIEJĘTNOŚĆ PODTRZYMYWANIA INTERAKCJI PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 UMIEJĘTNOŚĆ PODTRZYMYWANIA INTERAKCJI Trudności w podtrzymywaniu i rozwijaniu interakcji Trwałość związków erotycznych Analiza wartości średnich poszczególnych aspektów umiejętności podtrzymywania interakcji seksualnych

UMIEJĘTNOŚĆ ZASPOKAJANIA POTRZEBY SEKSUALNEJ PARTNERA PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 UMIEJĘTNOŚĆ ZASPOKAJANIA POTRZEBY SEKSUALNEJ PARTNERA Trudności w zaspokajaniu potrzeby seksualnej partnera Stopień satysfakcji partnera Analiza wartości średnich poszczególnych aspektów umiejętności zaspokajania potrzeby seksualnej partnera

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 WYNIKI Wyniki badań wskazują na częste występowanie trudności w życiu seksualnym osób wychowanych w rodzinach z problemem alkoholowym. Porównanie Dorosłych Dzieci Alkoholików z osobami pochodzącymi z rodzin niealkoholowych pozwala na stwierdzenie, że obie grupy znacząco różnią się w zakresie realizacji poszczególnych kryteriów funkcji osobistej i społecznej zachowań seksualnych. Trudności w realizacji tych kryteriów zdecydowanie częściej dotyczą DDA. Istotne statystycznie różnice pomiędzy osobami wychowanymi w rodzinach z problemem alkoholowym i osobami wychowanymi w rodzinach niealkoholowych występują w zakresie realizacji trzech z czterech kryteriów funkcji osobistej zachowań seksualnych oraz w zakresie wszystkich kryteriów funkcji społecznej zachowań seksualnych.

W aspekcie funkcji osobistej zachowań seksualnych: PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 WYNIKI c.d. W aspekcie funkcji osobistej zachowań seksualnych: DDA nie różnią się od nieDDA siłą potrzeby seksualnej. DDA i nieDDA różnią się mechaniką reakcji seksualnych. DDA częściej posiadają nieprawidłową lub częściowo prawidłową mechanikę reakcji seksualnych a nieDDA częściej cechują się całkowicie prawidłową mechaniką reakcji seksualnych. - DDA częściej odczuwają dolegliwości bólowe związane z kontaktami seksualnymi, - Kobiety DDA częściej doświadczają trudności z odpowiednim nawilżeniem pochwy podczas stosunku oraz częściej występuje u nich pochwica, - Mężczyźni DDA częściej cierpią na zaburzenia erekcji. DDA i nieDDA różnią się dynamiką reakcji seksualnych. DDA częściej posiadają nieprawidłową lub częściowo prawidłową dynamikę reakcji seksualnych, a nieDDA częściej cechują się całkowicie prawidłową dynamiką reakcji seksualnych. - DDA ogółem oraz DDA kobiety częściej doświadczają zaburzeń podniecenia oraz zaburzeń orgazmu, - Mężczyźni DDA częściej doświadczają zaburzeń orgazmu, - brak różnic pomiędzy mężczyznami DDA i nieDDA w zakresie zaburzeń podniecenia i wytrysku.

W aspekcie funkcji społecznej zachowań seksualnych: PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 DDA i nieDDA różnią się zdolnością do przeżywania satysfakcji seksualnej. DDA częściej nie posiadają zdolności do przeżywania satysfakcji seksualnej lub odczuwają ją w niepełnym stopniu, a nieDDA częściej cechują się pełną zdolnością do przeżywania satysfakcji seksualnej. - DDA ogółem i DDA kobiety rzadziej odczuwają odprężenie i rozładowanie po stosunku, - DDA ogółem, DDA kobiety i DDA mężczyźni odczuwają mniejszą satysfakcję seksualną z kontaktów seksualnych z partnerem, - DDA rzadziej przeżywają orgazmy, - kontaktom seksualnym DDA częściej towarzyszy obojętność i niechęć a rzadziej przyjemność. W aspekcie funkcji społecznej zachowań seksualnych: DDA i nieDDA różnią się w zakresie wyboru właściwego obiektu seksualnego. DDA częściej dokonują nie w pełni prawidłowego wyboru obiektu seksualnego, a nieDDA częściej charakteryzują się całkowicie prawidłowymi wyborami obiektów seksualnych. - DDA częściej podejmują interakcje seksualne niezgodne z prawem i nieaprobowane społecznie, - mężczyźni DDA częściej podejmują interakcje seksualne nieaprobowane społecznie.

- zdecydowanie mniej DDA posiada aktualnie stałego partnera. PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 DDA i nieDDA różnią się umiejętnością nawiązywania interakcji seksualnych. DDA częściej cechują się brakiem umiejętności nawiązywania interakcji seksualnych, a nieDDA częściej w pełni potrafią nawiązywać interakcje seksualne. - DDA ogółem, DDA kobiety i DDA mężczyźni częściej doświadczają trudności w nawiązywaniu interakcji seksualnych, - DDA częściej podejmują interakcje seksualne niezgodne z prawem oraz niezgodne z normą partnerską, - DDA mężczyźni częściej podejmują interakcje seksualne niezgodne z normą partnerską. DDA i nieDDA różnią się umiejętnością podtrzymywania i rozwijania interakcji seksualnych oraz tworzenia trwałych związków erotycznych. DDA częściej charakteryzują się brakiem umiejętności podtrzymywania i rozwijania interakcji seksualnych oraz tworzenia trwałych związków erotycznych, a nieDDA częściej posiadają takie umiejętności. - DDA ogółem, kobiety DDA i mężczyźni DDA częściej doświadczają trudności w podtrzymywaniu i rozwijaniu interakcji seksualnych, - związki erotyczne DDA ogółem, kobiet DDA i mężczyzn DDA, są mniej trwałe, rzadziej utrzymują się powyżej roku, - zdecydowanie mniej DDA posiada aktualnie stałego partnera.

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 DDA i nieDDA różnią się umiejętnością zaspokajania potrzeby seksualnej partnera/partnerki. DDA częściej nie potrafią lub tylko częściowo potrafią zaspokoić potrzebę seksualną partnera, a nieDDA częściej charakteryzują się umiejętnością pełnego zaspokajania potrzeby seksualnej partnera/partnerki. - DDA ogółem, DDA kobiety i DDA mężczyźni, częściej mają trudności, aby zaspokoić seksualnie partnera/partnerkę, - stopień satysfakcji partnera z kontaktów seksualnych z DDA (ogółem oraz wśród kobiet i mężczyzn osobno) jest niższy niż satysfakcja z kontaktów z nieDDA.

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 2/2007 SEXUAL BEHAVIOR OF PEOPLE RAISED IN THE FAMILIES WITH THE ALCOHOL PROBLEM by Monika Filipiak The Department of Health Promotion and Psychotherapy Adam Mickiewicz University - Poznań