PRAWO KARNE

Prawo karne - jest to zespół norm prawnych, który zajmuje się szczególnym rodzajem czynów zabronionych przez prawo i społecznie niebezpiecznych, nazywanych przestępstwami

FUNKCJE PRAWA KARNEGO funkcja ochronna - stanowi zakazy naruszania pewnych dóbr prawnych oraz określa wymiary kar i sposoby ich wykonania funkcja gwarancyjna - chroni obywatela przed dowolnością postępowania ze strony organów państwa (tylko prawo karne określa, co jest przestępstwem i kiedy obywatel ponosi odpowiedzialność karną za popełniony czyn) funkcja sprawiedliwościowa i kompensacyjna - zaspokaja poczucie sprawiedliwości naruszone popełnieniem przestępstwa oraz naprawia zło wyrządzone przez przestępcę. Polski Kodeks karny realizuje tę funkcję przez zaliczenie do środków karnych obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu oraz kary ograniczenia wolności funkcja prewencyjna (wychowawcza) - polega na tym, iż celem kary nie jest wyłącznie odwet (represja) za popełnione czyny, ale również zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na sprawcę oraz społeczeństwo, wzmagające szacunek dla porządku prawnego funkcja subsydiarna (pomocnicza) - wspiera i sankcjonuje najcięższe naruszenia norm postępowania zawartych w innych gałęziach prawa

Zasady postępowania karnego prawdy materialnej obiektywizmu in dubio pro reo (wątpliwości rozsztyga się na korzyść oskarżonego) domniemania niewinności prawa do obrony równouprawnienia stron jawności procesu karnego zakaz retroakcji (lex retro non agit – prawo nie działa wstecz)

Zasady prawne dotyczące stosowania represji karnej zasada określoności przestępstwa i kary (nullum crimen, nulla poena sine lege) zasada odpowiedzialności za czyn zasada indywidualizacji odpowiedzialności i wymiaru kary zasada winy zasada humanitaryzmu

Przestępstwem - jest czyn człowieka, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia - zawiniony, społecznie szkodliwy, w stopniu wyższym niż znikomy

Charakterystyczne cechy przestępstwa, różniące je od innych przestępstw (znamiona przestępstwa), dotyczą: - podmiotu przestępstwa - czyli osoby sprawcy - przedmiotu przestępstwa - czyli dobra, przeciwko któremu przestępstwo było skierowane, np. wolność bądź życie człowieka, mienie - strony podmiotowej przestępstwa - czyli okoliczności subiektywnych, związanych z psychiką sprawcy - strony przedmiotowej przestępstwa - czyli sposobu popełnienia czynu i okoliczności jego popełnienia

Podział przestępstw ze względu na wysokość kary grożącej za ich popełnienie Zbrodnia - jest czynem zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat trzech albo karą surowszą Występek – to czyn zabroniony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc

Podział przestępstw ze względu na rodzaj winy sprawcy: nieumyślne umyślne

Podział przestępstw ze względu na sposób działania: popełnione przez zaniechanie popełnione przez działanie

Podział przestępstw z uwagi na sposób ścigania ścigane z oskarżenia publicznego ścigane z oskarżenia prywatnego

Etapy działania sprawcy: przygotowanie usiłowanie wykonanie Od tego miejsca z III A

Forma działania sprawcy: Sprawstwo indywidualne Współsprawstwo Podżeganie Pomocnictwo Kontratyp (obrona konieczna i stan wyższej konieczności)

określonego zachowania. Kara - orzekany przez sąd wobec sprawcy przestępstwa, środek przymusu państwowego, stwarzający dla niego osobistą dolegliwość i wyrażający społeczne potępienie dla popełnionego przestępstwa. Kara powinna być nieuchronna i proporcjonalna do określonego zachowania. Od tego miejsca z III D

Karami przewidzianymi w polskim prawie są: - grzywna - ograniczenie wolności - pozbawienie wolności - pozbawienia wolności na 25 lat, - dożywotnie pozbawienie wolności

środki karne - pozbawienie praw publicznych - zakaz zajmowania określonych stanowisk - zakaz wykonywania określonego zawodu - zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej - zakaz prowadzenia pojazdów - przepadek przedmiotów - obowiązek naprawienia szkody - nawiązkę, czyli zapłatę pewnej kwoty na określony cel społeczny - świadczenie pieniężne na określony cel społeczny przy odstąpieniu od stosowania kary - podanie wyroku do publicznej wiadomości

Pozbawienie praw publicznych obejmuje: utratę czynnego i biernego prawa wyborczego utratę prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwości (niemożność pełnienia funkcji sędziego, prokuratora, obrońcy czy ławnika) -utratę zdolności do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej oraz instytucjach państwowych i samorządowych -utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowca -utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych i niemożność ich uzyskania w trakcie kary

środki zabezpieczające, różnią się od kar tym, że ich stosowanie nie musi być powiązane z ustaleniem winy sprawcy (bo np. popełnienie czynu zabronionego w stanie niepoczytalności nie jest popełnieniem przestępstwa, a sprawca musi zostać uniewinniony) Środki zabezpieczające to: -umieszczenie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym na czas pobytu uzależniony od wyników leczenia -umieszczenie sprawcy w zamkniętym zakładzie odwykowym -zakaz prowadzenia pojazdów -zakaz zajmowania określonych stanowisk -zakaz wykonywania określonego zawodu

Przedawnienie - polega na uchyleniu karalności czynów przestępnych po upływie od ich popełnienia, określonego w ustawie czasu. Przedawnienie następuje: - przy zbrodni zabójstwa - po upływie 30 lat od jej popełnienia - gdy czyn stanowi inną zbrodnię - po upływie 20 lat - w odniesieniu do występków - po upływie 10 lat w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, a po upływie 5 lat, gdy zagrożenie tą karą jest niższe - w odniesieniu do występków zagrożonych karą ograniczenia wolności lub grzywną - po upływie 3 lat od popełnienia czynu - w przypadku przestępstw prywatno skargowych (np. zniesławienie) 1 rok od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy, a ogólny okres przedawnienia tych przestępstw to 3 lata Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu

ZZatarcie skazania - polega na uznaniu skazania za niebyłe i usunięciu wpisu o skazaniu z rejestru skazanych, co pozwala skazanemu twierdzić, iż nie był karany. Zatarcie skazania następuje z mocy prawa, na skutek decyzji sądu albo decyzji Prezydenta korzystającego z prawa łaski Z mocy prawa zatarcie skazania następuje: •  w przypadku zmiany ustawodawstwa, •  w wypadku pomyślnego upływu okresu próby, • na skutek upływu 10 lat od daty wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary w razie skazania na terminową karę pozbawienia wolności oraz kary 25 lat pozbawienia wolności i dożywotniego pozbawienia wolności • na skutek upływu 5 lat w razie skazania na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, •   z upływem roku w razie odstąpienia od wymierzenia kary, z tym że w wypadku gdy orzeczono środek karny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem lub przedawnieniem. Zatarcie skazania może też nastąpić zarządzeniem sądu na wniosek skazanego: •   po upływie 5 lat - gdy sprawca skazany na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat przestrzegał w tym okresie porządku prawnego, •   po upływie 3 lat - gdy skazanie dotyczyło kary grzywny lub ograniczenia wolności.

prawo karne materialne - obejmujące te normy, które potocznie zwykliśmy łączyć z pojęciem prawa karnego, a więc określenie czynów będących przestępstwami, kar i środków zabezpieczających, stosowanych w związku z popełnieniem przestępstw itp.;

prawo karne procesowe - nazywane też procedurą karną bądź postępowaniem karnym czy też prawem karnym formalnym, obejmujące przepisy regulujące działania organów państwowych zmierzające do stwierdzenia popełnienia przestępstwa, ustalenia sprawcy przestępstwa i wymierzenia mu kary

prawo karne wykonawcze - obejmujące przepisy dotyczące wykonywania wyroków w sprawach karnych, którego częścią jest prawo penitencjarne dotyczące wykonywania kary pozbawienia wolności