Dziecko w rodzinie z przemocą Opracowała: Mirosława Domagalska

Zachowania agresywne Zachowania agresywne zdarzają się wszystkim ludziom, ale najczęściej bywają jednorazowe lub incydentalne. Charakterystyczną cechą agresji jest to, że jej sprawca i ofiara nie pozostają nimi na zawsze, często „zmieniając się” swoimi rolami.

„Dzieci wzrastające wśród przemocy w domu są często zapomnianymi jej ofiarami”. Jerzy Mellibruda

Powrót taty Nie zasłoni jej szafa, Nie zasłoni łóżeczko dziecka Przed tym, który stanął na progu. Anna Świrszczyńska „Jestem baba”

Idzie do niej Strzepnął dwie małe raczki, Które próbowały go zatrzymać… Anna Świrszczyńska „Jestem baba” .

Co niedziela do kościoła Co niedziela chodzą razem do kościoła : On, ona i trojka dzieci Kiedy wieczorem nie chciała go puścić do innej Wyjął spod materaca nóż sprężynowy Teraz znowu chodzą razem do kościoła: On ,ona i trójka dzieci… Anna Świrszczyńska „Jestem baba”

Dzieci w rodzinie Doznają przemocy nie tylko, gdy są bezpośrednio maltretowane i zaniedbywane. Cierpią i są krzywdzone także wtedy, gdy są świadkami przemocy dorosłych.

Krzywdzenie dzieci przez dorosłych – 4 kategorie działań: Celowe wyrządzanie dziecku krzywdy fizycznej Mimowolne wyrządzanie dziecku krzywdy fizycznej w czasie ataku na partnerkę / partnera Stwarzanie środowiska, w którym dzieci są świadkami przemocy lub świadkami skutków przemocy. Wykorzystywanie dzieci by kontrolować partnera/partnerkę w trakcie trwania związku albo w czasie separacji

Krzywdzenie dzieci przez dorosłych – 4 kategorie działań: 1. Celowe wyrządzanie dziecku krzywdy fizycznej (ukrywanie i izolowanie dziecka, grożenie, że zrobi mu się krzywdę)→ jako sposób na krzywdzenie ofiary i kontrolowanie jej

Krzywdzenie dzieci przez dorosłych – 4 kategorie działań: 2. Mimowolne wyrządzanie dziecku krzywdy fizycznej w czasie ataku na partnerkę / partnera→ kiedy przypadkowo podejdzie pod rękę lub kiedy dziecko próbuje interweniować w celu powstrzymania sprawcy.

3. Stwarzanie środowiska, w którym dzieci są świadkami przemocy lub świadkami skutków przemocy. Z badań wynika, że oglądanie przemocy domowej ma taki sam wpływ na dzieci, jak fizyczne i seksualne maltretowanie!

3. Wykorzystywanie dzieci by kontrolować partnerkę/partnera podczas trwania związku albo separacji.

Dziecko krzywdzone bardzo rzadko reaguje na przemoc agresją. Gdy jest małe, powstrzymuje je przed tym brak siły, gdy jest starsze – świadomość, że kontratak doprowadzi do eskalacji przemocy w domu.  

Przemoc karmi się milczeniem

Dziecko szanowane – uczy się szanować. Dziecko bite – uczy się bić. Dziecko ranione – uczy się zadawać ból. Dziecko kochane – uczy się kochać.

Raport „ Zero tolerancji” Dom – najpowszechniejszym źródłem zachowań agresywnych. Szkoła – miejsce, w którym te zachowania się ujawniają.

Beatka i Andrzejek

Dziękuję za uwagę.

Zachowania agresywne Zachowania agresywne zdarzają się wszystkim ludziom, ale najczęściej bywają jednorazowe lub incydentalne. Charakterystyczną cechą agresji jest to, że jej sprawca i ofiara nie pozostają nimi na zawsze, często „zmieniając się” swoimi rolami.

Postawa wobec agresji – J. Mellibruda „(…) za przemoc odpowiedzialny jest sprawca, bez względu na to, co zrobiła ofiara. Niektóre przejawy grożenia są w istocie aktami przemocy”.

Przyczyny zachowań agresywnych można szukać w kilku obszarach: 1. Czynniki biologiczne: a) czynniki temperamentalne – dziecko o „gorącym” temperamencie jest bardziej narażone na wytworzenie u siebie wzorca agresywnych zachowań; b) zaburzona dynamika przebiegu procesów nerwowych (przejawiająca się w postaci nadpobudliwości psychoruchowej), która wiąże się m.in. ze wzmożoną aktywnością ucznia i problemami w kontrolowaniu swojego zachowania.

2. Wpływ środowiska rodzinnego a) brak ciepła i zaangażowania w sprawy dziecka ze strony opiekuna – nadmierny dystans uczuciowy, chłód i brak bliskiego kontaktu z dzieckiem, szczególnie w pierwszych latach jego życia, mogą wpływać na późniejszy brak empatii w kontaktach z ludźmi i jego wrogie nastawienie do otoczenia, co stanowi ryzyko zachowań agresywnych;

Wpływ środowiska rodzinnego b) przyzwalająca i tolerancyjna postawa wobec dziecka, szczególnie wobec jego zachowań agresywnych w stosunku do otoczenia, często połączona z brakiem jasnych norm wobec dopuszczalności agresji – takie wychowanie często nazywane bywa „bezstresowym”, chociaż w istocie jest dla dziecka bardzo stresujące. Pozwalanie dziecku na agresję, całkowity brak reakcji rodziców lub brak jednoznacznej reakcji w przypadku agresywnych zachowań wobec otoczenia, powodują ich utrwalenie;

Wpływ środowiska rodzinnego Stykając się z agresją , dorośli często posługują się równie agresywnymi formami perswazji. Wyobraźmy sobie, że dostrzegamy dwójkę maluchów okładających się pięściami. Zdenerwowani często wymierzamy klapsa, ucząc dwóch rzeczy: po pierwsze – gdy masz rację ( a tak jest w przypadku dorosłego), masz prawo uderzyć; po drugie – gdy będziesz dorosły ( lub starszy), masz prawo zachowywać się agresywnie.

Wpływ środowiska rodzinnego c) brutalne, agresywne zachowanie rodzica – agresja jest zachowaniem, którego można się nauczyć poprzez obserwację lub byciem obiektem takich zachowań. Dzieci, które są traktowane agresywnie przez swoich rodziców, podobnie zachowują się wobec swoich rówieśników (szczególnie tych słabszych), a w życiu dorosłym często wobec własnych dzieci.

Dziecko szanowane – uczy się szanować. Dziecko bite – uczy się bić. Dziecko ranione – uczy się zadawać ból. Dziecko kochane – uczy się kochać. Wybieraj

Beatka i Andrzejek

Dziękuję za uwagę.

Badania CBOS „O dopuszczalności kar cielesnych” - 73% ankietowanych akceptuje stosowanie klapsa jako metody wychowawczej - co trzeci z nas uważa, że „lanie jeszcze nikomu nie zaszkodziło”

Kary cielesne Akceptacja dla kar cielesnych jest zatem wysoka, zaś w języku utrwaliło się sporo porzekadeł, które świadczą o społecznym przyzwoleniu na agresję: „Dupa – nie szklanka”, „Jak chłop baby nie bije, to jej wątroba gnije”, „ Kto się czubi, ten się lubi”. Co więcej zdarza się, że osoby publiczne, wysoko postawione kojarzą stosowanie kar cielesnych wobec dzieci ze słusznym w ich mniemaniu, konserwatywnym modelem wychowania (jako przeciwwaga do tzw. „bezstresowego wychowania”).

W tonie aprobaty wypowiadali się - między innymi Lech Wałęsa, który chwalił się, że wyrósł na porządnego człowieka, bo ojciec nie żałował pasa, czy Marek Jurek, który uznał, iż rodzice mają prawo bić dzieci, zaś kampania przeciwko przemocy w rodzinie odbiera rodzicom prawo do wychowywania dzieci.

Co czuje bite dziecko?

Dziecko szanowane – uczy się szanować. Dziecko bite – uczy się bić. Dziecko ranione – uczy się zadawać ból. Dziecko kochane – uczy się kochać. Wybieraj

Kampanie społeczne m.in. „Zupa za słona” „Nie bij dziecka proszę” „Dziecko bite widzi świat inaczej” „Zobacz, usłysz, powiedz”

Konsekwencje zachowań agresywnych ponoszą wszyscy uczestnicy tych sytuacji, a więc zarówno ofiara i sprawca, jak i świadkowie. Długotrwałe pozostawanie w tego typu sytuacjach wiąże się z przeżywaniem silnych, trudnych emocji, wpływa na sposób myślenia o sobie i innych, na relacje z otoczeniem, ma też wiele skutków długofalowych.

Konsekwencje zachowań agresywnych Ofiary zachowań agresywnych, przemocy, przeżywają poczucie poniżenia i upokorzenia, lęk, rozpacz oraz smutek. Czują się osamotnione, bezradne i bezsilne. Wstydzą się i czują się winne, że nie potrafią sobie poradzić. W szkole wpływa to negatywnie na koncentrację i w konsekwencji na wyniki w nauce. Długofalowe skutki bycia ofiarą zachowań agresywnych to obniżona samoocena i zaniżone poczucie własnej wartości, problemy społeczne – trudności w nawiązywaniu kontaktów, skłonność do izolacji, częste myśli samobójcze.

Konsekwencje zachowań agresywnych Sprawcy zachowań agresywnych utrwalają sposoby agresywnych zachowań na przyszłość, następuje obniżenie odpowiedzialności za własne działania, skłonność do zachowań aspołecznych, łatwe wchodzenie w konflikty z prawem.

Konsekwencje zachowań agresywnych Świadkowie zachowań agresywnych, którzy nie potrafili się im skutecznie przeciwstawić, przeżywają dezorientację, często latami przechowują poczucie winy, niezadowolenie i pretensje do siebie, uczą się bierności, bezradności i braku reakcji w trudnych sytuacjach.

1 sierpnia 2010 roku wszedł w życie ustawowy zakaz bicia dzieci.

Dzieci wyrastają w swoich rodzinach. Jedno z klasycznych stwierdzeń psychoanalizy mówi: „ jest się takim jak miejsce, w którym się przebywa”. Każdy z nas jest inny, każdy też (a co najmniej zdecydowana większość) w swej inności z drugą osobą tworzy własną rodzinę. Rodziny są więc różne, w literaturze można spotkać dziesiątki klasyfikacji. Na potrzeby naszego spotkania, naszych rozważań dokonamy rozróżnienia na tzw. rodzinę zdrową i dysfunkcyjną.

Zdrowa rodzina W zdrowej rodzinie rodzice biorą odpowiedzialność za dziecko i angażują się w jego życie. Zapewniają mu stabilność i poczucie bezpieczeństwa. Rodziny te można rozpoznać po prawidłowo pełnionych rolach przez jej członków.

Zdrowa rodzina Rolą rodziców jest przede wszystkim szeroko rozumiane modelowanie dotyczące wszelkich przejawów zachowania, bycia, spostrzegania, oceniania, tego co potocznie określamy jako „widzenie świata”.

Rodzice Ich zadaniem jest pokazać jak być kobietą i mężczyzną, mężem i żoną, ojcem i matką; jakie ustanawiać granice między rodziną a światem; jak korzystać, czerpać z zasobów całej kultury stworzonej przez człowieka.

Zdrowa rodzina Rodzice to wszystko realizują przyjmując rolę osoby wyrozumiałej i rozumiejącej procesy rozwojowe dzieci.

Zdrowa rodzina Przyjmując rolę przewodników uczących poznawać, kochać, czuć, rozwijać się zgodnie ze swoim potencjałem. Rolą dzieci w zdrowej rodzinie jest poznawanie i uczenie się. W takiej rodzinie są tworzone jasne i jawne reguły.

Reguły funkcjonalne zdrowej rodziny wg. Bradshawa promowanych jest pięć wolności: wolność do postrzegania co jest tutaj i teraz, a nie tego co było, będzie lub powinno być wolność do myślenia tego co się myśli, a nie tego co powinno się myśleć wolność do czucia tego co się czuje, a nie tego co czuć się powinno wolność do pragnienia wybierania tego co się chce, a nie tego co powinno się chcieć wolność do wyobrażania sobie swojej własnej samorealizacji, a nie granie sztywnej roli, czy ciągłego troszczenia się o bezpieczeństwo.

Zdrowa rodzina problemy są zauważane i rozwiązywane wszystkie relacje oparte są na dialogu i równości, każdy jest tak samo ceniony jako osoba komunikacja jest bezpośrednia, adekwatna i oparta na konkretnych, obserwowanych faktach

Zdrowa rodzina członkowie rodziny mogą zaspokajać swoje potrzeby członkowie rodziny mogą być indywidualnościami słowa znajdują pokrycie w czynach rodzice dbają o samodyscyplinę

Zdrowa rodzina role w rodzinie są ustalone ale mogą się zmieniać atmosfera jest radosna i zachowania spontaniczne wprowadzane zasady są głośno uzasadniane

Zdrowa rodzina naruszanie wartości jest omawiane i korygowane błędy są wybaczane i korzysta się z nich do uczenia się rodzice nie przenoszą swego wstydu na dzieci, uczą poszanowania granic

Ćwiczenie Beatka i Andrzejek

Rodzina dysfunkcyjna Rodziny dysfunkcyjne to takie, które przyjęły toksyczne reguły kierujące wszystkimi dziedzinami życia. W dysfunkcyjnych rodzinach występuje:

wysoki poziom chronicznego niepokoju (lęk przed tym co zastanę w domu, unikanie ataku, „schodzenie z oczu”, unikanie sytuacji, zachowań wywołujących agresję, nie wdawanie się w dyskusje- nie jest wstanie przewidzieć wszystkich sytuacji – sprawca chce rozładować napięcie, dąży do konfrontacji, nie zadawała się spolegliwością ofiary)

Rodzina dysfunkcyjna zacieranie się granic pomiędzy rolami pogmatwane i ukryte reguły zachowanie członków rodziny cechuje sztywność i niezmienność

Rodzina dysfunkcyjna nie wyrażanie osobistych sądów przez poszczególne osoby, może je wyrażać np. tylko ojciec granice pomiędzy osobami są zamazane i często poniszczone (narusza się granice poprzez bicie lub nadużycia)

Rodzina dysfunkcyjna nie respektuje się pięciu wolności wyróżnianych w zdrowych rodzinach istnieje pseudo- wzajemność – np. popieranie się w destrukcyjnych zachowaniach

Rodzina dysfunkcyjna czasami dzieci podejmują rolę opiekunów rodziców nie rozwiązuje się trudnych sytuacji, są one traktowane jako powód do nasilenia konfliktów

Rodzina dysfunkcyjna uczucia są represjonowane dlatego często tłumione potrzeby dzieci nie są respektowane i życie rodzinne nie jest nastawione na realizacje tych potrzeb

Rodzina dysfunkcyjna dzieci traktuje się niezgodnie z ich możliwościami rozwojowymi (wymaga się nadmiernej dojrzałości lub infantylizuje) występują uzależnienia w postaci nałogowych i obsesyjnych zachowań np. nadużycia seksualne, prześladowanie najsłabszego członka rodziny

W dysfunkcyjnych rodzinach dzieci zaniedbywane są na wiele sposobów

Rodzina dysfunkcyjna poprzez rzeczywiste fizyczne opuszczenie i zaniedbywanie potrzeb dziecka poprzez nieujawnianie wobec swoich dzieci prawdziwych emocji

Rodzina dysfunkcyjna poprzez niezaspokajanie rozwojowej dziecięcej zależności poprzez nieakceptowanie dziecięcej ekspresji emocji poprzez fizyczne, seksualne i emocjonalne nadużycia

Rodzina dysfunkcyjna poprzez wykorzystanie dzieci dla własnych niezaspokojonych potrzeb poprzez wplątywanie dzieci w życie i problemy dorosłych

Rodzina dysfunkcyjna poprzez obarczanie dzieci ukrywaniem sekretów rodzinnych (nałogi, przemoc) poprzez odmawianie im swojego czasu, uwagi i wskazówek

Rodzina dysfunkcyjna poprzez zachowania nie uznające własnych ograniczeń i wszczepiające wstyd za czyny i emocje rodziców

Dzieci wychowywane w rodzinach dysfunkcyjnych wykazują objawy zaburzonych zachowań, do których należą:

Zaburzenia zachowania wycofywanie się i izolowanie od innych dzieci zablokowanie ekspresji – sztywne, napięte mięśnie twarzy nie rozumie poleceń nawet po wielu próbach wyjaśnień

Zaburzenia zachowania niewspółmierne do sytuacji reakcje emocjonalne: płaczliwość, lękliwość, wesołkowatość przymus wykonywania czynności tj. skubanie palców, obgryzanie

Zaburzenia zachowania „nałogowe” kłamanie sytuacyjne manipulowanie innymi- trudności w wyrażaniu wprost własnych potrzeb

Zaburzenia zachowania nie respektowanie ustalonych norm zachowania prowokacyjne, odbiegające od zachowań większości dzieci zachowania roszczeniowe

Zaburzenia zachowania nadpobudliwość ruchowa brak koncentracji nieświadome domaganie się zainteresowania przez zachowania negatywne

Zaburzenia zachowania wymuszanie kontaktu fizycznego: wdrapywanie się na kolana, dotykanie apatia mutyzm wybiórczy

Zaburzenia zachowania podejmowanie ról destrukcyjnych dla siebie potrzeba dominowania, poniżania słabszych od siebie zachowania agresywne i autoagresja

Zaburzenia zachowania wulgaryzacja języka publiczne zachowania autoseksualne syndrom „wściekłego dziecka” – płacze, krzyki moczenie się

Zaburzenie zachowania pojawia się w trzech wymiarach: zaburzeń zachowania zaburzeń myśli czyli sądów i przekonań o rzeczywistości zaburzenia emocji

Dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych uczą się: - nie ufać - nie mówić - nie odczuwać

NIE UFAĆ – nie wolno opierać się na dorosłych, zawiodą cię NIE MÓWIĆ – zamknięci na tematy związane z własną rodziną wobec innych NIE ODCZUWAĆ – odseparować się, odciąć od uczuć, są zbyt bolesne i trudno im sprostać. Bezpieczniej jest je tłumić, gdy chcą się pokazać.

Mechanizmy obronne wobec bezpośredniej agresji fizycznej Ukrywanie się przed sprawcą – ucieczki Przed agresją. Sprawca, który przez zachowania przemocowe utwierdza swoją władzę i siłę, musi kontrolować zachowania i miejsca, w których przebywa ofiara. Powrót do domu utwierdza sprawcę w poczuciu władzy i bezkarności.

Mechanizmy obronne wobec bezpośredniej agresji fizycznej Pasywna obrona – osłanianie się rękami, przedmiotami przed uderzeniami sprawcy rzadko osiąga zamierzony skutek. W wielu sytuacjach rozdrażnia bardziej sprawcę, a dla sadystycznych sprawców – stanowi dodatkowa stymulację agresywnych zachowań.

Mechanizmy obronne wobec bezpośredniej agresji fizycznej Rozmowa ze sprawcą, uzyskanie obietnicy poprawy, wzbudzanie w sprawcy poczucia winy. Sprawca albo obiecuje poprawę pod warunkiem, że ofiara w pełni dostosuje się do jego oczekiwań, albo złości się jeszcze bardziej, co kończy się kolejnym aktem agresji. Ofiara uczy się milczenia…

Mechanizmy obronne Chełpliwość i przechwałki – występuje u osób z niskim poczuciem wartości przekonanych, że nie usłyszą pochwał od innych, dlatego sami się wzmacniają mówiąc dużo dobrego o sobie.

Mechanizmy obronne Postawa krytyczna- można by się pokusić o takie stwierdzenie, że mamy tu do czynienia z psychologicznym mechanizmem projekcji: „nie lubię siebie” – projektuję czy też przerzucam ten stan na zewnątrz –„wszyscy są niedobrzy tylko nie ja”.

Mechanizmy obronne Racjonalizacja – osoba tłumaczy swoje zachowania, stosując mechanizm, który prowadzi do uśpienia sumienia; swoje złe zachowania tłumaczą koniecznością, nie uznają swojej winy, mają kłopot z przepraszaniem oraz przerzucają poczucie winy na innych „ to oni nie ja”.

Mechanizmy obronne Perfekcjonizm – stara się wkupić w łaski nauczyciela, na jednym przedmiocie te dzieci są super ( bo wobec tej osoby stosuje właśnie ten mechanizm – perfekcjonizm względem tej osoby), a na innych nie do zniesienia.

Mechanizmy obronne Posłuszeństwo i potakiwanie – osoba przeprasza, że żyje, tłumaczy się z drobiazgów - w tym wypadku uległość się opłaca bo daje pozytywne emocje. Generalnie na wszystko się zgadzają, ale często ze smutkiem, czyli możemy zakładać, że ta zgoda nie jest szczera.

Mechanizmy obronne Ucieczka w samotność – zachowania podobne do autystycznych

Mechanizmy obronne Nieśmiałość i bojaźliwość – wycofanie z kontaktów, nie podejmowanie działań, niechęć do podejmowania ryzyka z nawiązaniem kontaktu, antycypacji porażki i odrzucenia.

Mechanizmy obronne Mieć zamiast być – to dotyczy majętności, ale dotyczy też wyglądu np. przesada w stroju ( nie ma mnie jest tylko moja kurka, spodnie i buty Nike).

Mechanizmy obronne Maski, role, pozory, naśladownictwo Dziecko stwarza fikcję własnej osoby. Czasami dziecko jest porównywane z innymi, wówczas może powstać pomysł, że „aby mnie rodzice kochali muszę być jak…”. Osoba utożsamia się z kimś innym, najczęściej z kimś podziwianym (aktor- Linda, Pazura, Kiepski)

Mechanizmy obronne Syndrom „podłego świata” – Negatywna tożsamość jako sposób radzenia sobie ze światem, zmniejsza się ich wrażliwość.

Mechanizmy obronne Cynizm i podejrzliwość – dziecko nie ufa sobie i to projektuje na innych, nie ufa im.

Ćwiczenia przeciwko agresji Czy widziałeś wściekłego Bartka? Jeden dzień z życia ….. Ucieczki z domu „Gry i zabawy przeciwko agresji” – Rosemarie Portman