OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ W wyniku różnych przyczyn i różnych mechanizmów działania sił urazowych może dochodzić do uszkodzenia praktycznie wszystkich narządów znajdujących się w klatce piersiowej. Są to zarówno urazy izolowane doty-czące pojedynczych narządów, jak i złożone urazy wielo-narządowe czy wielomiejscowe. Bezpośrednim następs-twem uszkodzenia tych narządów są niedrożność dróg oddechowych, krwotoki do osierdzia (tamponada serca), krwotoki do jamy opłucnowej (krwiak opłucnej), odma opłucnowa (otwarta, zamknięta, zastawkowa), oddech opaczny (paradoksalny) towarzyszący obustronnemu, wieloodłamowemu złamaniu żeber.

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ Wymienione stany są bezpośrednią przyczyną ostrych zaburzeń krążeniowo-oddechowych zagrażających ży-ciu. Ból, niedotlenienie, utrata krwi krążącej to składo-we przyczyny wstrząsu, również zagrażające życiu. Wtórne zakażenie to z kolei przyczyna następnych groź-nych powikłań w postaci zapalenia śródpiersia, zapa-lenia płuc, zapalenia opłucnej. Wiele z tych obrażeń ma bardzo złożony charakter i wymaga specjalistycznej po-mocy lekarskiej na miejscu wypadku, w czasie trans-portu lub w szpitalu. Stany zagrożenia zdrowia i życia związane z urazami w obrębie klatki piersiowej dotyczą głównie zaburzeń fun-kcjonalnych w obrębie układów oddechowego i krąże-nia.

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ Pierwsza pomoc udzielana przez osobę niefachową ogra-nicza się, w zależności od sytuacji, do dbania o prawi-dłową drożność dróg oddechowych, utrzymanie prawi-dłowego oddechu i akcji serca, właściwe ułożenie chore-go, zaopatrzenie rany, niepodawanie żadnych pokar-mów, napojów ani papierosów, wezwanie pogotowia. Jeśli pacjent jest przytomny, skarży się na ból i dusz-ność, najwłaściwszą dla niego pozycją jest pozycja pół-siedząca, z uniesioną głową i tułowiem, co ułatwi mu od-dychanie. W przypadku złamania pojedynczego żebra lub kilku żeber po tej samej stronie, można pacjenta ułożyć na bolesną stronę (przyciśnięcie jej do podłoża unieruchomi złamane żebro poruszane przy każdym oddechu i zmniejszy ból).

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ Możliwe jest wystąpienie przypadku tzw. niestabilnej klatki piersiowej - złamanie trzech lub więcej żeber w dwóch miejscach. Objawy to ból, zaburzenia oddychania i tzw. opaczne ruchy klatki piersiowej – oddech para-doksalny. Oddech paradoksalny w tym przypadku pole-ga na tym, że w trakcie wdechu uszkodzona część klatki piersiowej zapada się, a pozostała - unosi. Podczas wde-chu ruchy klatki piersiowej wykonywane są odwrotne. Pierwsza pomoc obejmuje wezwanie pomocy, udrożnie-nie dróg oddechowych i ustabilizowanie klatki piersio-wej, przez unieruchomienie złamanych żeber. Początko-wo mogą to być ręce ratownika. Można poszkodowanego położyć na uszkodzonym boku – pozycja taka stabilizuje złamane żebra oraz poprawia oddychanie i zmniejsza ból.

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ Jeśli pacjent jest nieprzytomny i grozi mu zachłyśnięcie, bezpieczna będzie pozycja boczna ustalona. Jeżeli wystę-pują zaburzenia oddechowe, obowiązuje postępowanie o-mawiane przy zabiegach resuscytacyjnych. W razie wi-docznych ran należy założyć opatrunek, nie usuwać ciał obcych. W przypadku złamania żeber pomocny jest opa-trunek plastrowy na chorą połowę klatki piersiowej, sku-tecznie chroniący przed ruchomością złamanych żeber w takt oddechów, a tym samym przed bólem i możliwością uszkodzenia tkanek ostrą krawędzią żebra. Można wy-konać takie unieruchomienie za pomocą opaski elasty-cznej na cały obwód klatki piersiowej na wysokości zła-mania.

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ Zranienia klatki piersiowej powodują z reguły duszność spowodowaną bólem, który ogranicza wdech i wydech. Ranny często sam usiłuje zmniejszyć duszność po przez przejęcie pozycji półsiedzącej. Czasem w miejscu urazu pojawia się siniak. Jeżeli występuje bardzo silna dusz-ność, a przy kaszlu pojawia się czasem jasnoczerwona pienista krew istnieje podejrzenie uszkodzenia płuca. Gdy stan rannego pogarsza się zanika krążenie, a obja-wy duszności i wstrząsu wzrastają to przyczyną może być krwawienie wewnętrzne do jamy opłucnej. Przy stwierdzeniu obecności ciała obcego w klatce pier-siowej (pręta, noża) należy je ustabilizować przez przyło-żenie opatrunku. Ciała obcego nie wolno usuwać! Grozi to powstaniem otwartej rany klatki piersiowej, odmy opłucnowej oraz masywnym krwiakiem

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ Przy zranieniu klatki piersiowej może-my zastosować opatrunek trójstronny. Tworzy go folia przyłożona do otwartej rany, z jednej strony (od dołu) nie przy-klejona plastrem, co umożliwia swo-bodny wypływ krwi. Taki opatrunek zabezpiecza powstawanie odmy otwar-tej lub zamkniętej - działa jak wentyl. W przypadku odmy nadmiar powietrza wydostaje się przez nie zaklejoną część nie powodując wzrostu ciśnienia w klat-ce piersiowej (odma zamknięta) i na od-wrót, nie pozwala aspirować powietrza z zewnątrz (odma otwarta).

OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ Przy zranieniu klatki piersiowej rannego układamy w po-zycji półsiedzącej. Jest to pozycja ułatwiająca oddycha-nie. Należy stale kontrolować oddech. W przypadku wy-stępowania rany zewnętrznej należy ją przykryć jedynie materiałem opatrunkowym. Jeżeli istnieje konieczność przesunięcia rannego nie wolno stosować chwytu ratow-niczego unoszącego (Rauteka). Jeżeli wystąpi bezdech na-leży zastosować sztuczne oddychanie. Rannemu należy zapewnić spokój i zabronić palenia, picia oraz jedzenia. Może wystąpić tzw. tamponada serca wywołana obecnoś-cią dużej ilości płynu (krwi) w worku osierdziowym. Pra-ca serca jest upośledzona – serce uciskane nie może się skuteczne kurczyć. Gdy miejsca zaczyna brakować – ser-ce zostaje niedotlenione i dochodzi do zatrzymania jego akcji w fazie rozkurczu.

URAZY RĘKI Ręka (palce, śródręcze, nadgarstek) ulega bardzo często rozmaitym urazom zarówno w wyniku wypadków przy pracy, jak i w czasie zajęć domowych, zabaw (zwłaszcza dzieci) czy uprawiania sportów. Są to różnego rodzaju ra-ny, z obecnością w nich ciał obcych lub bez, oparzenia, przecięcia pojedyncze i mnogie ścięgien, złamania kości, amputacje czy oskalpowania. Powodują one natychmia-stowy skutek w postaci utraty funkcji ręki. Żadnych zmian pourazowych ręki nie należy lekceważyć i lepiej skonsultować się ze specjalistą w ambulatorium chirurgii ogólnej, urazowej lub ortopedycznej. W ramach pierwszej pomocy przedlekarskiej pacjent po urazie ręki, w zależności od sytuacji, może wymagać założenia opa-trunku, zatamowania krwotoku i unieruchomienia ręki.

URAZY RĘKI Należy pamiętać, że nie wolno sondować ran i wyciągać z nich ciał obcych, nie przepłukiwać ich i nie traktować środkami odkażającymi z dodatkiem barwników typu gencjana, jodyna, nie tamować krwotoku przy użyciu narzędzi, nie zakładać przy małych krwotokach opaski uciskowej, nie traktować oparzenia domowymi środ-kami, takimi jak spirytus, denaturat, białko jaja kurzego, tarte ziemniaki itp. Oparzenie najlepiej potraktować przez kilka do kilkunastu minut zimną bieżącą.

URAZY BRZUCHA Działanie na brzuch sił o różnym natężeniu prowadzi do urazów tępych i ostrych zarówno powłok brzucha, jak i narządów wewnętrznych. Przy widocznym uszkodzeniu rozpoznanie jest łatwiejsze – można stwierdzić krwiaki na skórze, otarcia naskórka, krwawiące rany różnej głębokości, czasem odsłaniające jelita, sterczące ciała obce. W przypadku obrażeń zamkniętych rozpoznanie jest trudniejsze. Brak objawów na skórze czy niewielkie ślady nie wykluczają nawet bardzo ciężkich uszkodzeń wewnętrznych (pęknięcia naczyń krwionośnych, śledzio-ny, wątroby, nerki, pęcherza moczowego, jelit itd.). Rozp-oznanie jest możliwe wyłącznie na podstawie pośrednich objawów klinicznych związanych z wstrząsem czy zapale-niem otrzewnej. W opisywanych przypadkach wchodzi w grę wyłącznie leczenie szpitalne.

URAZY BRZUCHA Osobie udzielającej pierwszej pomocy przypada w tych wypadkach niewielka, choć istotna rola: ułożenie pacjenta na wznak, ewentualnie z nieco unie-sionym tułowiem i wałeczkiem pod kolanami w celu zmniejszenia napięcia powłok brzusznych, założenie na ranę suchego, jałowego opatrunku, bez kontroli rany, okrycie pacjenta, aby się nie wychładzał, niepodawanie jedzenia, picia, papierosów, wezwanie pogotowia. Nie usuwać ciał obcych! Narządy wydostające się na zewnątrz jamy brzusznej należy pokryć wilgotnym, jałowym opatrunkiem. Nie wolno wprowadzać ich do jamy brzusznej!

CHOROBY KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA Przy wystąpieniu zachorowania związanego z tymi przy-padkami osoba przygodna, członek rodziny czy sam cho-ry sprowadza wzywają pogotowie ratunkowe i w miarę dokładne określają występujące objawy, co w wielu przy-padkach jest dość trudne. Często ból spowodowany cho-robą występuje w miejscach całkiem innych niż chory na-rząd. Wzywający karetkę powinien wykazać trochę cier-pliwości i dokładnie odpowiadać na pytania dyspozytora. Atak serca objawia się ostrym bólem zamostkowym pro-mieniującym często do szyi, barku lub ramienia, szcze-gólnie po wysiłku fizycznym lub wzburzeniu psychicz-nym, a w ciężkich przypadkach nawet w stanie spoczyn-ku. Bólom towarzyszy często uczucie trwogi. Po ustąpie-niu obciążenia fizycznego lub psychicznego zdarza się że bóle ustępują.

CHOROBY KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA Zawał mięśnia sercowego - zaczyna się podobnie jak atak serca, utrzymuje się jednak dłużej i ma o wiele cięższy przebieg. Może wystąpić uczucie śmiertelnego strachu o-raz objawy wstrząsu. Tętno może być bardzo szybkie, ale zdarza się że jest bardzo zwolnione. U określonej grupy ludzi zawał może przebiegać bezobjawowo. (np. chorych na cukrzycę). Zapalenie wyrostka robaczkowego - ból w prawym pod-brzuszu (czasem w okolicy pępka), mogą wystąpić wy-mioty i gorączka. Do czasu przybycia lekarza nie poda-jemy żadnych leków przeciwbólowych, mogą utrudnić prawidłowe rozpoznanie.

CHOROBY KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA Wrzód żołądka (przedziurawienie ściany żołądka) – gwał-towny ostry ból, czasem promieniuje do okolicy między łopatkowej. Jeżeli treść żołądka przeniknie do wolnej jamy otrzewnej brzuch staje się twardy. Kolka żółciowa - ostre napadowe bóle w prawym pod-brzuszu pod prawym łukiem żebrowym. Często promie-niują do łopatki. Bóle mają charakter kolki. Czasem wy-stępują mdłości. Kolka nerkowa - silne bóle skurczowe w tylnym pod-żebrzu na przemian z okresami bez bólu. Czasem pro-mieniują do pachwiny lub w okolice pęcherza. Zapalenie trzustki - bardzo sine bóle na wysokości łuku żebrowego. Gdy proces zapalny obejmuje wolną otrzew-ną brzuch staje się napięty. Niedrożność jelit - powłoki brzuszne napięte. Deskowata twardość. Silny ból.

CHOROBY KLATKI PIERSIOWEJ I BRZUCHA W przypadku gdy dolegliwości występują po raz pier-wszy, do czasu przybycia lekarza nie należy podawać żadnych środków przeciwbólowych. Podanie takiego śro-dka utrudni prawidłowe rozpoznanie choroby. Do czasu przybycia karetki należy zapewnić choremu spokój. Bez-względnie nie należy podawać choremu alkoholu, jedze-nia i picia, często bowiem w niektórych przypadkach w dalszym postępowaniu może zaistnieć konieczność pod-dania chorego operacji. Również nie pozwalać mu palić. W sytuacji kiedy chory był wcześniej leczony na daną chorobę i posiada lek przepisany na wypadek nagłego za-chorowania należy ułatwić mu jego zażycie. Przy bólach brzucha można ułożyć chorego podkładając mu pod kolana wałek. Chorego z dusznością układamy w pozycji półsiedzącej.

INNE PRZYPADKI Padaczka - napadowe schorzenie mózgu Napady padaczkowe występują samoistnie. Charaktery-zują się w ciężkich przypadkach następującymi objawa-mi: początkowy bezdech i sinica, chwilowe zesztywnienie, drgawki ( czas trwania od kilku sekund do kilku a nawet kilkunastu minut), tak zwana „piana w ustach”, samoistne moczenie się, rozszerzone źrenice, brak kontaktu słownego.

INNE PRZYPADKI Padaczka - napadowe schorzenie mózgu Pierwsza pomoc obejmuje: zabezpieczenie chorego przed dodatkowymi urazami. zabezpieczenie przed przygryzieniem sobie języka po przez włożenie do ust ratowanego np. zwiniętą chusteczkę (nie władać twardych przedmiotów np. łyżki). jeżeli jest to możliwe należy chorego przekręcić na bok (nie wolno w żadnym przypadku tego robić na siłę pod-czas występowania drgawek), wezwanie lekarza, sprawdzenie czy chory nie doznał dodatkowych obrażeń przy upadku.

INNE PRZYPADKI Utonięcie Po wyciągnięciu topielca z wody należy jak najszybciej rozpocząć sztuczne oddychanie. Nie należy próbować po-zbyć się wody która dostała się do płuc ratowanego. Dzia-łanie takie opóźnia tylko rozpoczęcie sztucznej wentylacji i może wywołać wymioty. Często mimo uratowania to-pielca może dojść do bardzo groźnych dla życia powikłań dlatego uratowany powinien bezwzględnie poddać się opiece lekarskiej.

INNE PRZYPADKI Porażenie prądem elektrycznym W przypadku porażenia prądem elektrycznym istotne jest natychmiastowe uwolnienie porażonego spod działa-nia prądu elektrycznego. Szansa ratunku szybko spada w miarę upływu czasu. Należy przy tym pamiętać, że posz-kodowany pod prądem jest dla ratownika równie niebez-pieczny jak samo źródło. W czasie uwalniania porażo-nego spod działania prądu elektrycznego należy, jeśli to możliwe, wyłączyć napięcie właściwego obwodu elekt-rycznego. Gdy jest to niemożliwe należy podjąć próbę od-ciągnięcia porażonego od urządzenia pod napięciem od-powiednimi narzędziami, suchym drewnem lub tworzy-wem sztucznym. Gdy wyłączenie napięcia może spowodo-wać upadek porażonego, należy go przed tym zabezpie-czyć.

INNE PRZYPADKI Porażenie prądem elektrycznym W miejscu kontaktu z prądem powstają oparzenia skóry, które zaopatruje się typowo dla oparzeń. W przypadku omdlenia, utraty przytomności, przy zachowaniu odde-chu i tętna należy unieść kończyny dolne i górne na kil-kanaście sekund. Po odłączeniu ofiary od źródła prądu należy natychmiast: sprawdzić oddech i tętno, w razie braku oddechu rozpocząć sztuczne oddychanie, w razie zatrzymania krążenia rozpocząć masaż serca, wezwać pogotowie ratunkowe. Przy porażeniu człowieka prądem o wysokim napięciu nie należy zbliżać się do miejsca wypadku. Łuk elek-tryczny może porazić nawet z odległości kilku metrów. Pomoc ogranicza się jedynie do zawiadomienia pogotowia ratunkowego o wypadku z zaznaczeniem, że dotyczy on porażenia prądem wysokiego napięcia.