Systemy emerytalne a koncepcja nowych ryzyk socjalnych Zabezpieczenie Emerytalne Konferencja na Uniwersytecie Wrocławskim 3-411.2016 Zofia Czepulis-Rutkowska, IPiSS Referat przygotowany w ramach grantu NCN 2013/09/B/HS5/00039 „Instytucje zabezpieczenia społecznego osób starszych w kontekście modeli polityki społecznej”

Plan Wystąpienia Państwo opiekuńcze – historia Wyzwania (narastające) od lat 1980-tych Od ograniczeń finansowych do nowych koncepcji – nowe ryzyka socjalne, inwestycje socjalne Ograniczenie dochodów w okresie starości – „stare” czy „nowe” ryzyko? Reformy emerytalne w 3 krajach reprezentujących różne modele Wnioski

Państwo opiekuńcze – historia modele Rozwój hojnych systemów zabezpieczenia społecznego, w tym systemów emerytalnych Różne modele (wg Espinga –Andersena) Konserwatywny (Niemcy); wysokie świadczenia, zróżnicowanie wg statusu Liberalny (Wlk. Bryt.);niewysokie świadczenia, zróżnicowane wg kariery zawodowej i zatrudnienia Socjaldemokratyczny (Szwecja); dość wysokie świadczenia, zróżnicowania stosunkowo niewielkie

Państwo opiekuńcze – historia ryzyka socjalne Ryzyka „stare” według Konwencji MOP 102 Bezrobocie Choroba Inwalidztwo Śmierć żywiciela rodziny Starość (utrata możliwości zarobkowania z powodu zaawansowanego wieku)

Wyzwania (narastające) od lat 1980-tych *W znacznym stopniu dotyczą systemów emerytalnych Zbyt wysokie wydatki (makro i mikroekonomiczne) Zmiana struktury gospodarki (de-industrializacja) Przeobrażenia rodziny Starzenie się ludności Nowoczesne gospodarki wymagające wysokich i zmiennych kwalifikacji Globalizacja (malejące znaczenie społecznej polityki w ramach państw)

Od ograniczeń finansowych do nowych koncepcji – nowe ryzyka socjalne, inwestycje socjalne Państwo opiekuńcze niedostosowane do zmieniającej się rzeczywistości Za drogie. Pierwsza reakcja na wyzwania: ograniczenie państwa opiekuńczego Nie odpowiadajace na „nowe” ryzyka socjalne. W tych kwestiach konieczna przebudowa, nie tylko zmniejszenie wydatków Bezrobocie i ubóstwo młodych lub samotnych rodziców Ubóstwo pracujących Ubóstwo i wykluczenie dzieci Nieadekwatne wykształcenie albo brak Potrzeba opieki instytucjonalnej nad dziećmi Potrzeba opieki instytucjonalnej nad starszymi/niesamodzielność

Od ograniczeń finansowych do nowych koncepcji – nowe ryzyka socjalne, inwestycje socjalne Koncepcja inwestycji socjalnych – nastawienie na przyszłe korzyści a nie tylko na rekompensatę ograniczeń dochodowych Edukacja i szkolenie („inwestycje w dzieci”) Aktywizacja zawodowa Zapewnienie usług opiekuńczych dla dzieci aby rodzice (kobiety) mogły pracować zarobkowo Podobnie – świadczenia opiekuńcze dla niesprawnych rodziców *Ochrona przed ubóstwem

Ograniczenie dochodów w okresie starości – „stare” czy „nowe” ryzyko? „Stare” ryzyko jeśli idzie o świadczenia pieniężne „Nowe” ryzyko jeśli mowa o opiece długoterminowej dla osób starszych Systemy emerytalne same nie mogą odpowiedzieć na zwiększoną potrzebę dochodów Muszą być uzupełnione o usługi

Reformy emerytalne w Niemczech, Anglii, Szwecji Niemcy – ewolucja w kierunku modelu liberalnego Szwecja – podobnie Wlk. Brytania – ewolucja w kierunku modelu uniwersalnego *Systemy emerytalne w zmieniającym się państwie opiekuńczym – „jedynie” zapobieganie ubóstwu w wieku starszym

Wnioski Konieczna rewizja koncepcji ryzyka utraty dochodów z powodu starszego wieku Potrzebne zróżnicowanie ryzyka nie jedynie wg wieku Nie wszyscy mogą pracować w starszym wieku nie wszyscy muszą odchodzić z pracy – miejsce na inwestycje społeczne w kontekście systemów emerytalnych W podnoszenie/zmianę kwalifikacji W opiekę długoterminową