Badanie ankietowe dotyczące szkoleń dla nauczycieli z zakresu integracji uczniów imigranckich w polskich szkołach Valentina Todorovska-Sokolovska Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

Szkoła wobec trudności w edukacji i integracji dzieci imigrantów Wiele krajów UE doświadcza trudności w edukacji i integracji dzieci z imigranckich rodzin Żródła: Eurydice (Europejska sieć informacji o edukacji) - Eurydice 2004. Integrating Immigrant Children into Schools in Europe - Eurydice 2009. Integrating Immigrant Children into Schools in Europe: Measures to foster communication with immigrant families and heritage language teaching for immigrant children

Szkoła wobec trudności w edukacji i integracji dzieci imigrantów (c.d) nieznajomość lub słaba znajomość języka kraju przyjmującego trudności w nauce trudności z nawiązaniem kontaktu emocjonalnego z tymi dziećmi trudności w akceptacji odmienności (obustronne) jednakowe podejście do każdego dziecka-cudzoziemca niezależnie od pochodzenia trudne relacje z rodzicami dzieci z powodu stereotypów i bariery językowej trudności w przygotowaniu materiałów edukacyjnych dla dzieci imigrantów, w organizowaniu egzaminów, itd. niedostateczna wiedza co do potrzeb dzieci imigrantów niewystarczająca znajomość innych tradycji, obyczajów niedostateczne przygotowanie nauczycieli i szkół do edukacji dzieci cudzoziemskich

W tym celu, konieczne jest przeprowadzenie diagnozy stanu Czy nauczyciele w polskich szkołach doświadczają podobnych trudności w pracy z uczniami pochodzącymi z innych kultur? W tym celu, konieczne jest przeprowadzenie diagnozy stanu omawianego problemu na podstawie informacji o: liczbie uczniów z imigranckich rodzin uczęszczających do szkół na terenie całego kraju, potrzebie wsparcia zgłaszanej przez nauczycieli pracujących z tymi uczniami, ofercie dotyczącej form szkolenia i doskonalenia nauczycieli nastawionych na budowanie spójności i integracji społecznej, specjalistach zajmujących się prowadzeniem form doskonalenia w zakresie integracji uczniów z imigranckich rodzin w polskich szkołach.

Badanie ankietowe W maju i czerwcu 2009 r. za pomocą ankiety zostało przeprowadzone badanie dotyczące szkoleń doskonalących kompetencje nauczycieli w zakresie integracji uczniów imigrantów w polskich szkołach Ankieta była skierowana do ośrodków doskonalenia nauczycieli (ODN) i ich oddziałów na terenie całego kraju Wysłano ankiety do 56 ODN-ów, otrzymano odpowiedzi z 28 ODN-ów ze wszystkich województw z wyjątkiem województwa opolskiego i świętokrzyskiego Efektem przeprowadzenia ankiety są aktualne informacje na temat rodzaju oferty szkoleniowej dla nauczycieli. Na ich podstawie można się zorientować w specyfice problematyki w poszczególnych regionach i dokonać analizy realizowanych szkoleń.

Badanie ankietowe Otrzymaliśmy 28 ankiet: 4 ankiety z woj. mazowieckiego i śląskiego, 3 ankiety z woj. łódzkiego 2 ankiety z woj. małopolskiego, warmińsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego, podkarpackiego, podlaskiego, lubelskiego 1 ankieta z woj. zachodniopomorskiego, pomorskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, lubuskiego. ODN-y z opolskiego i świętokrzyskiego nie odpowiedziały na naszą ankietę

Liczba uczniów-cudzoziemców Liczba uczniów-cudzoziemców w polskich szkołach w roku szkolnym 2006/2007 wynosiła 3618 co stanowi 0,06% w stosunku do całej populacji szkolnej (źródło MEN). Najwięcej dzieci cudzoziemców uczyło się w szkołach podstawowych w województwie mazowieckim (961) i podlaskim (247), a najmniej w województwie świętokrzyskim (18). Podobnie jak w szkołach podstawowych, najwięcej uczniów, którzy pochodzą z innych krajów uczyło się w gimnazjach w województwie mazowieckim (326), a najmniej w województwach lubuskim (6) i świętokrzyskim (2). Najwięcej uczniów-cudzoziemców w szkołach ponadgimnazjalnych uczyło się w województwie mazowieckim (175), a najmniej w województwach świętokrzyskim (9), lubuskim (8) oraz w opolskim, gdzie do szkoły uczęszczał tylko jeden uczeń z innego kraju. Procentowo, ze wszystkich uczniów-cudzoziemców w roku szkolnym 2006/2007, aż 44,7 % (1618 uczniów) uczęszczało do szkół w województwie mazowieckim.

Badanie ankietowe Na jakie trudności napotykają nauczyciele w pracy z uczniami z innych kultur w polskich szkołach? Z uzyskanych odpowiedzi (otwarte pytanie z ankiety) wynika, że przede wszystkim są to trudności związane z: - barierą i adaptacją językową, - programami nauczania, - opuszczaniem zajęć szkolnych, nie respektowaniem obowiązku szkolnego przez ich rodziców i trudnościami związanymi z nawiązywaniem kontaktu z rodzicami, - konfliktami rówieśniczymi, zachowaniami nietolerancyjnymi, - słabą integracją z polskimi dziećmi, - różnicami kulturowymi, - zaburzeniami emocjonalnymi.

Na jakie trudności napotykają nauczyciele w pracy z uczniami z innych kultur w polskich szkołach? Bariery językowe w integracji dzieci z imigranckich rodzin zgłosiły ODN-y z województwa mazowieckiego i śląskiego. Trudności z powodu konfliktów rówieśniczych oraz zachowań nietolerancyjnych pojawiają się najczęściej w województwie podlaskim. Różnice kulturowe w zachowaniu oraz słabą integrację z polskimi dziećmi zgłosiły ośrodki z województwa śląskiego. Trudności z nawiązaniem kontaktów z rodzicami tych dzieci pojawiają się w woj. wielkopolskim (dot. Romów).

Czy ODN-y organizują szkolenia w zakresie integracji uczniów odmiennych kulturowo W dwunastu ODN-ach z dwudziestu siedmiu, które odesłały ankietę, organizowane są szkolenia w zakresie integracji uczniów odmiennych kulturowo. Rodzaj oferty tematycznej ośrodków doskonalenia nauczycieli, które prowadzą takie szkolenia to: konferencje, kursy doskonalące, warsztaty, projekty w zakresie: - wielokulturowości w edukacji, roli edukacji międzykulturowej w kształtowaniu postaw uczniów, - tolerancji i humanizmu, - kultury mniejszości narodowych, - popularyzacji problematyki innych kręgów kulturowych, - umiejętności psychospołecznych: sposobów reagowania w sytuacjach zagrożenia niedostosowania społecznego, rozwiązywania konfliktów, - kształcenia tożsamości regionalnej, narodowej i europejskiej we współczesnej szkole, - stereotypów i uprzedzeń kulturowych i etnicznych, - praw ucznia, dziecka, człowieka. Inst. Zarz. Resort. zdrowia: lokalne służby promocji zdrowia, funkcjonariusze ds. zdrowia w urzędzie miejskim, pielęgniarki środowiskowe, higienistki, itp.. Rodzice: przekazywać uczniom informacje związane z tematyka zdrowotną, pomagać w koordynacji działań pro-zdrowotnych, brać udział w projektach dotyczących zdrowie, itp..

Analiza ankiety (1) Szkolenia nauczycieli w zakresie edukacji o mniejszościach narodowych i etnicznych w Polsce oferowane są w czterech województwach (małopolskim 1, podlaskim 1, warmińsko-mazurskim 1 i wielkopolskim 1), szkolenia dotyczące wielokulturowości, przełamywania stereotypów i uprzedzeń w stosunku do innych narodów i kultur – w siedmiu ośrodkach doskonalenia nauczycieli z województwa lubuskiego 1, mazowieckiego 1, podlaskiego 1, śląskiego 2, warmińsko-mazurskiego 1 oraz wielkopolskiego 1, szkolenia w zakresie praw człowieka oferowane są tylko w dwóch ośrodkach w województwie łódzkim i śląskim, szkolenia w zakresie umiejętności psychospołecznych – w dwóch ośrodkach w woj. dolnośląskim i śląskim.

Analiza ankiety (2) W kilku województwach (w kujawsko-pomorskim, lubelskim, podkarpackim, zachodniopomorskim) szkolenia z zakresu integracji uczniów z innych kultur i innych krajów nie są uwzględnione w ofercie szkoleniowej ośrodków doskonalenia pomimo tego, że na terenie tych województw (wg danych z MEN za rok szkolny 2006/2007) uczą się uczniowie-cudzoziemcy: - 109 – w województwie kujawsko-pomorskim, - 185 – w województwie lubelskim, - 81 – w województwie podkarpackim, - 157 – w województwie zachodniopomorskim. Uczestnicy byli zgodni, że szkoły są odpowiednio wyposażone, aby taką współpracę podjąć i mają osoby do tego przygotowane (pracownie Internetowe, dostęp do Internetu)

Analiza ankiety (3) Na podstawie analizy ankiet można stwierdzić, że niewielu jest specjalistów w ośrodkach doskonalenia nauczycieli zajmujących się omawianą problematyką. Na poziomie krajowym tylko w dziewięciu placówkach na 28, z których otrzymaliśmy odpowiedzi na ankietę, zatrudnieni są specjaliści, którzy zajmują się wsparciem i szkoleniami doskonalącymi kompetencje nauczycieli w zakresie integracji uczniów z innych kręgów kulturowych w polskich szkołach (w woj. warm.mazurskim, małopolskim, łódzkim, mazowieckim, lubuskim, śląskim, podlaskim). Brak w strukturach ośrodków stanowiska konsultanta, który zajmowałby się wyłącznie diagnozowaną problematyką, opisywane zagadnienia realizowane są pojedynczo w treściach kształcenia jako moduły innych zajęć.

Podsumowanie W procesie integracyjnym, szkoła i inne instytucje edukacyjne mogą odegrać bardzo ważną rolę. Szkoła może być ważnym środowiskiem promującym wielokulturowość i otwartość, niezastąpionym w procesie włączania dzieci z innych kultur oraz we wspieraniu ich w osiąganiu awansu społecznego.

Podsumowanie c.d. Dla poszczególnych szkół i nauczycieli prowadzenie zajęć w jednej klasie dla uczniów, którzy pochodzą z różnych kultur, stanowi ważne edukacyjne i pedagogiczne wyzwanie. Aktywne włączanie dzieci imigrantów w środowisko szkolne najlepiej osiąga się poprzez systemowe przygotowanie nauczycieli, jak i wspieranie ich w bezpośredniej pracy. W tym celu, niezbędne są szkolenia dla nauczycieli w tym zakresie ponieważ: Tylko odpowiednio wyedukowani nauczyciele mogą pomóc dzieciom z innych kręgów kulturowych, w procesie integracji jednostki z grupą (z klasą). Nauczyciele rozumiejący istotę i znaczenie tego zagadnienia są w stanie wykształcić u uczniów (zarówno polskich jak i cudzoziemskich) oczekiwane umiejętności psychospołeczne, tak niezbędne w edukacji międzykulturowej - w uczeniu się, aby żyć wspólnie, we wzajemnym szacunku i akceptacji, poszanowaniu innych kultur i religii, w przełamywaniu stereotypów i uprzedzeń, z myślą o przeciwdziałaniu społecznemu wykluczeniu.

Dziękuję za uwagę