Protokół dyplomatyczny

„Protokół uchodzi za liturgię i gramatykę dyplomacji „Protokół uchodzi za liturgię i gramatykę dyplomacji. Kryjąca się poza nim treść musi być dostatecznie ważna, a przekonanie o jej doniosłości dostatecznie silne, w przeciwnym bowiem razie - zewnętrzne przejawy protokołu musiałyby się wydać niezrozumiałym fetyszem lub niedorzecznością. Jako liturgia dyplomacji stanowi rytualną oprawę jej działań i tworzy jej obrzędowość, jako gramatyka dyplomacji kodyfikuje zasady budowy jej języka, słów, gestów i zachowań.” Edward Pałyga

Protokół dyplomatyczny oznacza kodeks uprzejmości, który łączy dyplomatyczne formy, ceremonię i etykietę. Protokół reguluje formy stosunków między państwami i ich przedstawicielami. Ceremoniał służy organizacji uroczystości oficjalnych, szczególnie państwowych, Etykieta jest przestrzeganiem sposobu zachowania i ubioru w sytuacjach publicznych.

„Zawsze nabijałem się z protokołu „Zawsze nabijałem się z protokołu. Wydawał mi się dowodem, że cała praca dyplomatyczna to bzdury, skoro tyle czasu poświęca się drobiazgom: kto gdzie siedzi, jak gdzie się ubrać, gdzie stanąć. Bardzo szybko jednak zorientowałem się, że drobiazgowe normowanie tego wszystkiego ma swoje znaczenie. Przede wszystkim pozwala uniknąć nadmiernych dąsów osobistych tego, czy innego przedstawiciela wielkiego mocarstwa: skoro coś jest załatwione z góry, motywy osobiste nie grają żadnej roli.” Jerzy Putrament

Diploma (okres hellenistyczny)

"A kiedy cesarz (basileus) wstępuje do Horologionu, zasłona zostaje podniesiona i przechodzi on do metatorionu, gdzie przebiera się w szaty ceremonialne, a następnie przechodzi z patriarchą przez srebrne drzwi wchodząc do głównej nawy (...). Wtedy arcykapłan intonuje modlitwę nad koroną, a gdy ją zakończy, podnosi koronę i umieszcza ją na głowie władcy, a obecni wznoszą trzykrotnie okrzyk: "Święty, Święty, Święty! Chwała Bogu na wysokościach a na ziemi pokój!" a następnie "O wielki Imperatorze! Żyj po wieczne lata!" (...). Władca w koronie na głowie siada na tronie, a wtedy wchodzą dygnitarze i padając na twarz całują kolana władcy" Konstantyn VII Porfirogeneta O ceremoniach dworu bizantyńskiego (953 rok)

„Przed tronem cesarza wznosiło się drzewo z pozłacanego żelaza, którego gałęzie pełne były ptaków różnego autoramentu (...). Sam tron był tak przemyślnie zrobiony, że w jednym momencie wydał mi się niskim, a już w następnej chwili wyniósł się do znacznej wysokości. Strzegły go z każdej strony ogromne lwy z pozłacanego metalu lub też drewna, biły ogonami w posadzkę i ryczały rozgłośnie z otwartymi paszczękami, w których poruszały się im jęzory. Do tej sali, prowadzony przez dwóch eunuchów, zostałem przywiedziony przed oblicze cesarza. A gdym padłszy na posadzkę, po raz trzeci podniósł głowę, ujrzałem, jak cesarz, któregom był wpierw dostrzegł siedzącego niewiele ponade mną, unosi się niemal pod sklepienie sali...” Liutprand z Cremony

„Przed tronem stała we wspaniałym ordynku kompania honorowa „Przed tronem stała we wspaniałym ordynku kompania honorowa... Moje metr siedemdziesiąt pięć nikło wśród szeregów czarnych dryblasów o wzroście metr dziewięćdziesiąt do dwóch. Na dobitek w hallu pałacu stały dwa szeregi lokajów w atłasowych ciemnoniebieskich frakach i białych perukach, odcinających się ostro od czarnych twarzy. W sali tronowej świta z premierem na czele, cesarz i... pieski. Nadworny fotograf tak zrobi zdjęcie w chwili wręczania listów, że podobizna przypomina potem Matejkowski Hołd Pruski – cesarz góruje nad mizernym dyplomatą, stojącym o parę stóp niżej i łaskawie się nachyla, by przyjąć dużą, zapieczętowaną kopertę...” J. Drohojowski

Średniowieczny podręcznik manier „Hofzucht” (Maniery dworskie) zalecał: Nim siądziesz sprawdź, czy siedzenie nie jest zapaskudzone; Jedząc, wspomnij ubogich. Bóg ci to wynagrodzi; Jeśli musisz poskrobać się w kark, zrób to grzecznie, używszy do tego kołnierza płaszcza; Niegrzecznie jest pozdrawiać kogoś, kto akurat oddaje mocz; Bardzo niegrzecznie jest trzymać hełm na głowie usługując damie.

Nie pluj nad stołem, ani na stół – Anglia, 1463 Odwróć głowę, gdy plujesz, aby ślina nie padła na kogo –Erazm z Rotterdamu, 1530 Należy się powstrzymać od plucia, jeżeli jest to tylko możliwe – Włochy, 1558 Częste spluwanie jest rzeczą nieprzyjemną. W domach osób poważanych spluwać należy w chusteczkę – Liege, 1714 Splunąwszy w chusteczkę złóż ją na dwoje, nie patrząc na nią, a potem schowaj ją do kieszeni – La Salle, 1729 Plucie to we wszelkich okolicznościach zwyczaj wielce naganny – Anglia, 1859

Kongres wiedeński (1814-1815) Prawa ambasadorów („protokół dyplomatyczny” -  Aneks XVII do Aktu Końcowego) : prawo do tytułu ekscelencji prawo do baldachimu w sali audiencyjnej prawo do nakrycia głowy w obecności monarchy prawo do jazdy powozem sześciokonnym prawo do odbierania honorów wojskowych przysługujące małżonce ambasadora prawo taboretu

Mauzoleum sułtana Mulaja Ismaila (Meknes)

Źródła protokołu Konwencja wiedeńska z 1961 roku o stosunkach dyplomatycznych zwyczaj międzynarodowy kurtuazja międzynarodowa regulacje krajowe obyczaje i tradycje

Organizacja Protokołu w RP Protokół Dyplomatyczny jest wyspecjalizowanym departamentem MSZ z Dyrektorem Protokołu Dyplomatycznego na czele Pięć zespołów: 1. Prezydialny 2. Protokolarny 3. Przywilejów i Immunitetów 4. Nieruchomości 5. Wizyt oficjalnych

Organizacja Protokołu w Wielkiej Brytanii Protokół dyplomatyczny znajduje się w strukturze organizacyjnej Zarządu Dworu Królewskiego (The Royal Household) Urząd Lorda Szambelana (The Lord Chamberlain's Office) Departament Mistrza Dworu (The Master of the Household's Department) Marszałek Korpusu Dyplomatycznego (Marshall of the Diplomatic Corps)

Organizacja Protokołu w USA Biuro Protokołu Dyplomatycznego Departamentu Stanu (Office of Protocol - 1928) Szef Protokołu Białego Domu (Chief of Protocol for the White House - 1946) Prezydent USA i First Lady – „makers of manners”  - podstawą protokołu są dekrety (orders) prezydenta

Organizacja Protokołu Watykańskiego Prefektura Domu Papieskiego (Prefettura della Casa Pontificia) z Prefektem na czele Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych (Maestro delle celebrazioni liturgiche dei sommo pontefice)