Grupa 3,4 NSP Zajęcia nr 2 iwona.dys@uwr.edu.pl System źródeł prawa Grupa 3,4 NSP Zajęcia nr 2 iwona.dys@uwr.edu.pl

Konstytucja Konstytucja- constituere – ustanawianie, urządzanie, nadawanie określonej formy Konstytucja utożsamiana jest ze sposobem organizacji życia politycznego i społecznego, a więc z formą państwa czy też systemem rządów Akt prawny posiadający pewne cechy szczególne: Najwyższa moc prawna ( moc prawna określa wzajemny stosunek pomiędzy aktami prawnymi i łączy się z siłą derogującą danego aktu 1.1. nadrzędna pozycja konstytucji w systemie źródeł prawa Zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją ( zarówno co do treści jak i co do trybu ) Nakaz wydawania aktów prawnych rozwijających postanowienia konstytucji Przysięga na wierność konstytucji ( np. art. 130 konstytucji )

1.2. uchwalanie Konstytucji Szczególny tryb, różny od innych aktów prawnych. W zależności od trybu uchwalania Konstytucji możemy wyróżnić: konstytucja oktrojowaną – nadaną przez monarchę traktowanego jako podmiot władzy, np. Karta Konstytucyjna Ludwika XVIII z 1814r. Konstytucjonalizm europejski XIX wieku Uchwalanie konstytucji przez naród w formie referendum konstytucyjnego ( postulat J. J. Rouseau Uchwalanie konstytucji przez przedstawicieli wybranych przez naród. Suweren ( naród wybiera przedstawicieli do powołanego organu i powierza mu uchwalenie konstytucji)

1.3. zmiana konstytucji Pojęcie zmiany Konstytucji – uchylenie lub nadanie odmiennej treści wszystkim lub tylko niektórym postanowieniom konstytucji, a także wydanie nowych norm konstytucyjnych w przewidzianym dla zmiany konstytucji trybie Zmiana całkowita : zmiana formalna: uchwalenie całkiem nowego aktu ( np. zastąpienie Konstytucji marcowej z 1921r. Konstytucją kwietniową z 1935r. zmiana materialna – zmiana jej zasad naczelnych, zastąpienie dotychczas obowiązujących najbardziej istotnych postanowień konstytucji nowymi i w konsekwencji zmiana charakteru państwa bez formalnego uchwalania nowego aktu Zmiana częściowa ( nowelizacja): taka zmiana tekstu, która nie obejmuje zasad naczelnych

Tryb zmiany Konstytucja RP nie odróżnia zmiany całkowitej od częściowej jeżeli chodzi o tryb zmiany Art. 235 Konstytucji reguluje tryb jej zmiany w drodze ustawy uchwalonej w szczególnym trybie

1.4. szczególna nazwa konstytucji : żaden inny akt prawny nie powinien nosić takiej samej nazwy 2. TREŚĆ KONSTYTUCJI Dotyczy podstawowych zasad ustroju państwowego, podmiotu władzy w państwie i sposobu jej sprawowania oraz gwarancji praw i wolności jednostki, jej obowiązku oraz jej statusu w państwie 3. FORMA I SYSTEMATYKA KONSTYTUCJI Systematyka –wewnętrzny sposób uporządkowania treści ( podział na części oraz przepisy ) Systematyka nie jest tylko zagadnieniem technicznym ale odzwierciedla sposób interpretacji treści konstytucyjnych i ma znaczenie w procesie stosowania konstytucji

Funkcje Konstytucji Zespół skutków społecznych, które w danej społeczności, w określeniu do określonej sfery rzeczywistości wywołane są istnieniem konstytucji Rola odgrywana prze konstytucje w rzeczywistości społeczno- politycznej państwa Badając funkcje konstytucji można stwierdzić, jak oddziałuje ona na system prawny i życie społeczne

Funkcja prawna Lex fundamentalis całego systemu prawnego Założenie bezpośredniego obowiązywania konstytucji Pozaparlamentarny system kontroli konstytucyjności ustaw i innych aktów prawnych Ustanowienie instytucjonalnych gwarancji zgodności działalności organów państwa z konstytucją Nadrzędność konstytucji w systemie źródeł prawa 2. Funkcja stabilizacyjna ( petryfikująca ) Wynika z zasady stabilności samej konstytucji Konstytucja zawiera podstawowe zasady całego systemu prawa Chroni określony w niej układ stosunków politycznych, społecznych i ekonomicznych 3. Funkcja programowa ( dynamiczna ) Konstytucja ma być zorientowana na przyszłość

Konstytucja wyznacza cele działalności państwa i życia społecznego Główna realizacja ten funkcji należy jednak do ustawodawcy 4. Funkcja integracyjna Stymulowanie identyfikacji obywateli z państwem Konstytucja powinna być wyrazem konsensusu społecznego 5. Funkcja organizatorska Określa zasady organizacji, funkcjonowania państwa oraz jego struktury wewnętrznej 6. Funkcja wychowawcza Konstytucja formułuje pewien program na przyszłość, tworzy idee i dąży do ich realizacji poprzez wpływanie na świadomość członków społeczeństwa

Ustawa Ustawa w sensie materialnym – akt zawierający normy abstrakcyjne i generalne Ustawa w sensie formalnym – akt wydany w szczególnych trybie Współcześnie do podstawowych cech ustawy zaliczamy: Najwyższa po Konstytucji moc prawna 1.1. obowiązek realizacji Konstytucji 1.2. zakaz naruszania Konstytucji 1.3. żaden akt o randze podustawowej nie może być sprzeczny z ustawą Wynika z art. 87 Konstytucji. Wśród norm Konstytucji można wyróżnić takie, które: Zawierają nakaz wydania ustaw i mają w tym zakresie wiążący charakter dla ustawodawcy np. art. 216, 217 Zalecenia dla ustawodawcy, niewiążące, np. art. 17 Regulacje określające granice ustaw, których nie wolno ustawodawcy przekraczać np. art. 31 ust. 3

2. Uchwalanie przez parlament ( zasada wyłączności ustawodawczej parlamentu ) Wynika z zasady podziału władz i powierzenia sprawowania władzy ustawodawczej parlamentowi Wyjątek: rozporządzenie z mocą ustawy, ale tylko w wypadkach określonych w Konstytucji Nie wyklucza istnienia delegacji ustawodawczej - w Polsce nie występuje 3. Specjalna procedura uchwalania Tryb ustawodawczy Ma odzwierciedlać wolę zbiorowego podmiotu suwerenności 4. Charakter ogólny Normy prawne o charakterze generalnym ( kierowane do pewnej klasy adresatów wyróżnionych ze względu na określoną cechę ) Normy prawne o charakterze abstrakcyjnym ( ustanawiają pewne wzory zachowań )

„Konsekwencją abstrakcyjności normy jest jej powtarzalność – to że nie ulega umorzeniu lub skonsumowaniu przez jednorazowe zastosowanie” – TK z dnia 21 listopada 1994r., K. 6/94 Trwałość ustawy – traci moc gdy sama to określa lub gdy zostanie uchylona w sposób przewidziany prawem ( przez parlament lub sąd konstytucyjny) lub dorozumianie przez akt randze ustawowej ( lex posterior derogat legi priori ) Odnośnie treści ustaw można sformułować następujące wnioski : Można w ustawie normować każde zagadnienie, jeżeli Konstytucja tego nie zabrania. Zakaz taki zawiera np. at. 61 ust. 4, 112, 123 ust. 2 Ustawodawca powinien unormować pewne sprawy w formie ustawy, jeżeli Konstytucja nakazuje takie działanie ( np. art. 215 ) Ustawodawca powinien normować w ustawie sprawy, które w przeszłości były przedmiotem regulacji ustawowej Ustawodawca powinien uregulować w ustawie sprawy, które zastrzeżone są co kompetencji ustawowej ( zasada wyłączności ustawy ):

Budżet ( art. 219 ) Status jednostki w państwie ( prawa, wolności i obowiązki, patrz ogólna klauzula limitacyjna art. 31 ust. 3 ) Podstawowe kompetencje i zasady organizacji i funkcjonowania organów państwowych

Rozporządzenie Koncepcja rozporządzenia J.J. Rousseau: akt pochodzący od władzy wykonawczej, nie jest przejawem woli powszechnej ale woli partykularnej. Powinno dłużyć realizacji norm ustawowych i zawierać normy powszechnie obowiązujące Do cech rozporządzenia dzisiaj zaliczamy: Akt powszechnie obowiązujący ( nie myl z zarządzeniem! ), w hierarchii źródeł prawa poniżej ustaw i ma wobec nich charakter wykonawczy. Zawiera normy generalne i abstrakcyjne podobnie jak ustawa, nie może naruszać norm hierarchicznie wyższych Wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie ( art. 92 ). Upoważnienie musi być szczegółowe w 3 aspektach:

Aspekt podmiotowy: wyraźne wskazanie organu spośród wymienionych w Konstytucji, który może wydać rozporządzenie. Upoważnienie nie może być domniemane. Zakaz subdelegacji – art. 92 Podmioty konstytucyjne mogące uzyskać upoważnienie do wydania rozporządzenia: Prezydent – art. 142 ust. 1 Rada Ministrów – art. 146 ust6. 4 pkt. 2 Prezes Rady Ministrów – art. 148 pkt. 3 Ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej oraz przewodniczący komitetów, o których mowa w art. 147 ust. 4 ( art. 149 ust. 2 i 3 ) KRRiTV ( art. 213 ust. 2 ) Jest to katalog enumeratywny – zob. orzeczenie TK z dnia 28 czerwca 2000r. K 25/99

b. Aspekt przedmiotowy – wskazanie wyraźnie zakresu spraw przekazanych do uregulowania c. Aspekt treściowy – wskazanie wyraźnie wytycznych dotyczących treści rozporządzenia Ogłaszanie: ogłaszane w tym samym organie publikacyjnym, co ustawa, której wykonaniu służą - Dzienniku Ustaw RP.

Akty prawa miejscowego Cechy aktów prawa miejscowego: Stanowione zarówno przez organy administracji rządowej jak i organy samorządu terytorialnego Obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły Wydawane na podstawie i w graniach upoważnień ustawowych. Upoważnienia te mogą być szczegółowe – określa organ, zakres spraw i wytyczne dotyczące treści lub generalne – określa organ i przesłanki wydania aktu. Podział na: Akty organów samorządu terytorialnego Akty wojewody i organów administracji niezespolonej