Ograniczone prawa rzeczowe przepisy ogólne

Pojęcie i ogólna charakterystyka ograniczonych praw rzeczowych Prawa na rzeczy cudzej, obciążają prawo własności (względnie u.w.) a nie osobę właściciela, Uprawnionemu przysługuje tylko ściśle określony przez ustawę zakres uprawnień względem cudzej rzeczy, uprawnienia te zwykle przysługują właścicielowi (ograniczony zakres uprawnień) Wyposażone w cechę skuteczności ega omnes + możliwość dodatkowej, umownej regulacji stosunków (w zakresie dopuszczalnym przez przepisy) w przedmiocie sposobu wykonywania uprawnień Numerus clausus

ograniczone prawa rzeczowe „ciężar” po stronie właściciela, przejawiający się w np.: niemożności używania rzeczy objętej prawem własności, obowiązku znoszenia działań właściciela nieruchomości władnącej, konieczności znoszenia egzekucji „korzyść” po stronie uprawnionego, przejawiająca się w np.: możliwości używania cudzej rzeczy, korzystania z cudzej nieruchomości w ramach przejazdu, czerpania wody, egzekucji z rzeczy obciążonej

Zasadniczo przedmiotem ograniczonych praw rzeczowych są rzeczy (art Zasadniczo przedmiotem ograniczonych praw rzeczowych są rzeczy (art. 45 KC), z mocy przepisów szczególnych możliwe jest obciążenie innego prawa majątkowego (formy uboczne) Dopuszcza się: użytkowanie praw, zastaw na prawach, hipotekę na użytkowaniu wieczystym, hipotekę na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, hipotekę na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką

prawa rzeczowe ograniczone samoistne akcesoryjne

Powstanie i wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych

Wygaśnięcie: Powstanie: poprzez zrzeczenie się, Umowne, poprzez konfuzję (wyjątek art. 325 § 2 KC), z upływem terminu końcowego, wraz ze śmiercią uprawnionego (wyjątkowo, art. 266 KC, 299 KC), ex lege (wyjątkowo, art. 255 KC i 293 KC) decyzja administracyjna dot. wywłaszczenia orzeczenie sądu (art. 294 i 295 KC) Powstanie: Umowne, ex lege, orzeczenie sądu, decyzja administracyjna,

Katalog ograniczonych praw rzeczowych Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie służebność zastaw spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu hipoteka poszerzenie/zawężenie powyższej listy wymagałoby zmiany ustawy

Zagadnienie pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych Zasady pierwszeństwa określa ustawodawca, tworząc tzw. hierarchię praw, Regulacja KC + KWU Odnosi się do sytuacji kolizji ograniczonych praw rzeczowych i ewentualnego uszczerbku w ich wykonywaniu

Regulacja kodeksowa– odnosi się do pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych obciążających rzeczy ruchome oraz pierwszeństwa niewpisanych do księgi wieczystej ograniczonych praw rzeczowych obciążających nieruchomości Regulacja ustawy o księgach wieczystych i hipotece – odnosi się do kolizji między obciążającymi nieruchomości ograniczonymi prawami rzeczowymi wpisanymi do k.w. oraz między prawami wpisanymi a niewpisanymi

KWU Art. 11. Ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości, ujawnione w księdze wieczystej, ma pierwszeństwo przed takim prawem nieujawnionym w księdze. Art. 12. 1. O pierwszeństwie ograniczonych praw rzeczowych wpisanych do księgi wieczystej rozstrzyga chwila, od której liczy się skutki dokonanego wpisu. 2. Prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie mają równe pierwszeństwo.

Co do art. 12 ust. 1 KWU należy pamiętać, że na podstawie art Co do art. 12 ust. 1 KWU należy pamiętać, że na podstawie art. 29 wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o dokonanie wpisu, a w wypadku wszczęcia postępowania z urzędu – od chwili wszczęcia tego postępowania. Szczególną instytucją jest zastrzeżenie pierwszeństwa Art. 13. 1. Ustanawiając ograniczone prawo rzeczowe, które ma być wpisane w księdze wieczystej, właściciel może zastrzec pierwszeństwo przed tym prawem lub równe z tym prawem dla innego prawa. 2. Zastrzeżenia można dokonać także po ustanowieniu prawa, za zgodą osoby, której to prawo przysługuje. 3. Do zastrzeżenia pierwszeństwa ograniczonego prawa rzeczowego niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.

Regulacja KC Zasada pierwszeństwa wg pierwszeństwa w czasie, chwila powstania Prawo powstałe później nie może być wykonywanie z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej Zasada ta nie uchybia przepisom regulujących kwestię w sposób odmiennych, tj. np. art. 310 KC

Zmiana pierwszeństwa – art. 250 KC Skutkiem zmiany pierwszeństwa prawo umiejscowione dotychczas niżej w hierarchii uzyskuje pierwszeństwo „wyższe”, wstępując w miejsce prawa ustępującego pierwszeństwa na podstawie zawartej umowy (+ ew. wpisu do k.w. -> jeśli konieczny to art. 31 KWU !) Obowiązuje swoboda umów z tym zastrzeżeniem, że nie może nastąpić pogorszenie pozycji praw „pośrednich” -> art. 250 § 1 zd. 2 KC

Służebności

służebność służebność gruntowa służebność przesyłu służebność osobista

Służebność gruntowa Pełni funkcję gospodarczą poprzez zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej części (podniesienie wartości eksploatacyjnej nieruchomości władnącej) Prawo związane z własnością nieruchomości Brak konieczności bezpośredniego sąsiedztwa Definicja art. 285 § 1 KC Przybiera postać służebności czynnej lub biernej

służebność - polegają na uprawnieniu właściciela jednej nieruchomości (władnącej) do korzystania w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości (obciążonej), np. służebność drogi koniecznej, wypasu bydła, służebność korzystania z cudzych urządzeń wodociągowych, itd.. Służebności czynne (pozytywne): - właściciel nieruchomości obciążonej nie może wykonywać uprawnień względem nieruchomości władnącej, płynące z treści, wykonywania i ochrony prawa własności (znoszenie) - właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań przyznanych mu prawem własności (obowiązek powstrzymania się od działań „u siebie” z uwagi na służebność) Służebności bierne (negatywne):

Orzeczenie sądu (konstytutywne) Powstanie służebności Czynność prawna (przede wszystkim umowa) Orzeczenie sądu (konstytutywne) Decyzja administracyjna zasiedzenie

Umowa: z/bez zastrzeżenia warunku lub terminu na czas oznaczony/nieoznaczony odpłatna/nieodpłatna* forma aktu notarialnego dla oświadczenia woli właściciela nieruchomości obciążonej deklaratoryjny wpis do księgi wieczystej nabycie następuje solo consensu na mocy umowy zobowiązująco-rozporządzającej możliwość doprecyzowania sposobu wykonywania prawa * służebność drogi koniecznej jest zawsze odpłatna (art. 145 KC)

Orzeczenie sądowe właściwe dla ustanowienia: służebności drogi koniecznej służebności budynkowej zniesienia współwłasności

Zasiedzenie służebności gruntowej Art. 292 KC -> tylko taka służebność gruntowa, która polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia (tj. obiektu będącego wynikiem świadomej i celowej aktywności człowieka, sztuczną konstrukcją; efekt ludzkiej działalności uzewnętrzniony w trwałej postaci – wykonany w celu umożliwiania lub ułatwienia korzystania z cudzej nieruchomości w sposób odpowiadający służebności; przykłady: most, przepust, utwardzenie drogi), Odpowiednio przepisy dot. zasiedzenia nieruchomości, Posiadanie służebności -> art. 352 KC,

Służebność drogi koniecznej może powstać na podstawie umowy lub orzeczenia sądu (postępowanie nieprocesowe, art. 626 KPC) roszczenie o ustanowienie powstaje z mocy prawa (właściciel, użytkownik wieczysty), przesłanką jest brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub zabudowań gospodarczych -> nie jest konieczny zupełny brak dostępu ustanowienie z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu wraz z najmniejszym obciążeniem gruntu, przez który droga ma prowadzić, a także z uwzględnieniem interesu społeczno-gospodarczego

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych. Ostatnia większa nowelizacja – ustawa z dnia 14 czerwca 2007 roku -> zakaz tworzenia przez spółdzielnie mieszkaniowe własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu Istniejące wcześniej współdzielcze własnościowe prawa do lokalu nie zostały „skasowane”

Tytuł prawny do lokalu Odrębna własność lokalu Uprawniony do korzystania jest właścicielem lokalu Spółdzielcze własnościowe prawo Uprawniony do korzystania nie jest właścicielem lokalu, ma jedynie „własnościowe” ograniczone prawo rzeczowe. Właścicielem lokalu jest spółdzielnia Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu Uprawniony do lokalu ma wyłącznie obligacyjne prawo do lokalu.

Na podstawie art. 172 . 1. ustawy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji. Jest ono ograniczonym prawem rzeczowym Prawo bezwzględne wyposażone w przymiot skuteczności erga omnes Uprawnionemu przysługuje prawo do używania przydzielonego lokalu, zgodnie z jego przeznaczeniem, jeśli jest to lokal mieszkalny może on korzystać z niego dla zaspokojenia swoich osobistych i rodzinnych potrzeb mieszkaniowych

Umowa zbycia w formie aktu notarialnego, notariusz obowiązany jest niezwłocznie do przekazania aktu spółdzielni Brak ścisłego powiązania ograniczonego prawa ze stosunkiem członkowstwa w spółdzielni (TK z dnia 30 marca 2004 roku, niezgodność art. 17² ust. 2 ustawy z art. 64 ust. 1 Konstytucji RP) Można obciążyć je hipoteką Może mieć odrębnie urządzoną KW, choć formalnie nie stanowi odrębnej własności

Na pisemne żądanie członka lub osoby niebędącej członkiem spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, spółdzielnia mieszkaniowa jest obowiązana zawrzeć umowę przeniesienia własności lokalu W tym celu konieczna jest : - spłata przypadających na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową ( w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami) - oraz spłaty zadłużenia z tytułu opłat związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości

Spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego może być ustanowione w budynku stanowiącym własność lub współwłasność spółdzielni – spółdzielnia, która jest jedynie posiadaczem budynku nie może skutecznie ustanowić tego ograniczonego prawa rzeczowego (wyrok SN z dnia 21 lipca 2004 roku) W razie wygaśnięcia (zrzeczenie się/konfuzja) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową lokalu, z potrąceniem niewniesionej części wkładu budowlanego/kredytu z odsetkami, wartość ta nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia uzyska od osoby obejmującej lokal w wyniku przetargu przeprowadzonego przez spółdzielnię

W przedmiocie uzyskania członkowstwa w spółdzielni (fakultatywne przy spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu) -> ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze + statut Wg art. 16 w/w ustawy, warunkiem przyjęcia na członka jest złożenie deklaracji - w formie pisemnej pod rygorem nieważności Podpisana przez przystępującego do spółdzielni deklaracja powinna zawierać jego imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania, a jeżeli przystępujący jest osobą prawną nazwę i siedzibę, ilość zadeklarowanych udziałów, dane dotyczące wkładów, jeżeli statut ich wnoszenie przewiduje, a także inne dane przewidziane w statucie

Członek spółdzielni: os. fizyczna (nawet przy braku zd. do czynności prawnych albo przy ograniczeniu zd.) os. prawna *oboje małżonkowie, choćby spółdzielcze prawo do lokalu albo prawo odrębnej własności lokalu przysługiwało tylko jednemu z nich

Na podstawie art. 17 ¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, spółdzielnia nie może odmówić przyjęcia w poczet członków nabywcy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, jeżeli odpowiada on wymaganiom statutu. Dotyczy to również spadkobiercy, zapisobiorcy i licytanta.