Rachunek kosztów standardowych

Systemy rachunku kosztów konstrukcja postulowanych kosztów bezpośrednich i pośrednich Rachunek kosztów rzeczywistych Rachunek Kosztów normalnych Rachunek kosztów planowanych Rachunek kosztów standardowych Koszty bezpośrednie rzeczywiste stawki kosztów bezpośrednich * rzeczywista ilość planowane stawki kosztów bezpośrednich standardowe zużycie dla rzeczywistej ilości Koszty pośrednie rzeczywiste stawki kosztów pośrednich kosztów pośrednich rzeczywiste zużycie

Koszt standardowy koszt niezbędny ustalony na jednostkę wytwarzanego produktu w indywidualnych warunkach działania przedsiębiorstwa, przy uwzględnieniu warunków produkcyjnych, technologicznych oraz warunków wynikających z funkcjonowania jednostki w określonym otoczeniu zewnętrznym przewidywany jednostkowy koszt produkcji ustalany ex ante, koszt postulowany w warunkach efektywnej organizacji produkcji

Analiza odchyleń ujmowanie w systemie ewidencyjnym kosztów: w rozbiciu na koszty standardowe i odchylenia - funkcjonowanie systemu rachunku kosztów standardowych rzeczywistych i rozliczanie odchyleń poza systemem ewidencyjnym przez porównanie ze standardami – funkcjonowanie standardów kosztowych w obu wariantach możliwa analiza odchyleń

Metody wyznaczania standardów na podstawie danych historycznych przyjęcie za standard danych o wielkości zużycia lub cenach z poprzedniego okresu wada: zawieranie efektów słabej lub dobrej efektywności z poprzednich okresów metoda studiów technicznych przyjęcie za standard wyników szczegółowej analizy operacji technologicznych wykonywanych w celu wytworzenia produktu zaleta: metoda bardziej obiektywna kontrola i weryfikacja standardów (raz do roku) dla odzwierciedlenia zmian warunków działania, zmian technologii, struktury asortymentowej (menedżerowie, służby księgowe)

Metody wyznaczania standardów dla kosztów bezpośrednich materiały bezpośrednie określenie ilości, jakości, parametrów technicznych materiałów potrzebnych do produkcji w normalnych warunkach działalności z uwzględnieniem ubytków (technolog) oszacowanie bieżących cen zakupu, skorygowanie ich o spodziewane zmiany, rabaty (dział zaopatrzenia) płace bezpośrednie określenie rodzaju obróbki , której poddawany jest produkt i normatywnego czasu obróbki na sztukę wyrobu (technolog, nadzór produkcji) wycena godzin pracy pracowników obejmująca wynagrodzenie i wszystkie koszty związane z zatrudnieniem pracownika (dział płac)

Metody wyznaczania standardów dla kosztów pośrednich nie można ich odnieść na jednostkę produktu, ustalanie preliminarzy (budżetów) kosztów pośrednich (koszty pośrednie uznane za uzasadnione w danych warunkach techniczno-organizacyjnych) dla planowanej wielkości produkcji wyprowadzenie stawki kosztów pośrednich (ogółem lub z podziałem na zmienne i stałe) przy planowanej wielkości produkcji standardowa stawka zmiennych kosztów pośrednich (brak możliwości odniesiona bezpośrednio na jednostkę produkcji)  rozliczenie na przyjętą wielkość działalności (bazę rozliczeń): ilości roboczogodzin, maszynogodzin, płac bezpośrednich  pomnożenie przez standardową wielkość miary działalności na jeden produkt (rh/szt) standardowa stawka stałych kosztów pośrednich - kwota ogółem nie zależy od wielkości działalności, rozliczenie na produkt (jak przy zmiennych) dla oszacowania jednostkowego kosztu wytworzenia

Schemat funkcjonowania rachunku kosztów standardowych i analizy odchyleń monitorowanie standardów i dokonywanie odpowiedniej zmiany standardowego zużycia badanie przyczyn odchyleń i podejmowanie działań korygujących porównanie kosztów standardowych z rzeczywistymi Analiza i raportowanie odchyleń Standardowe koszty Koszty rzeczywiste

Korzyści i ograniczenia stosowalności metody rachunku kosztów standardowych umożliwienie sprawniejszego niż w tradycyjnym rachunku pozyskiwania informacji do zarządzania operacyjnego przedsiębiorstwem usprawnienia organizacji procesu produkcyjnego poprzez weryfikację technologii, norm zużycia ułatwienie kontroli prawidłowości ustalonych norm ułatwienie obliczania efektów ekonomicznych w wyniku realizacji postępu technologicznego ułatwienie wykrywania rezerw produkcyjnych poprawa jakości kalkulacji kosztu rzeczywistego warunek stosowalności metody – powtarzalność procesu produkcyjnego (produkcja masowa, wielkoseryjna jedno lub wielofazowa)

Analiza odchyleń odchylenia kosztów rzeczywistych w stosunku do standardowych dotyczą: kosztów bezpośrednich (materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia) kosztów pośrednich (zmiennych i stałych) dla obliczenia różnych typów odchyleń – istotna dana rzeczywista (faktyczna) wielkość produkcji w normatywnym dozwolonym czasie przyczyna odchyleń zmiany: ilości zużycia czynników produkcji cen (stawek) czynników produkcji działania korygujące w stosunku do odchyleń istotnych (kilka % od kosztów standardowych)

całkowite odchylenie kosztów odchylenie kosztów bezpośrednich odchylenia kosztów materiałów bezpośrednich odchylenia stawki odchylenia zużycia odchylenia zmiany struktury zużycia odchylenia wydajności zużycia odchylenia kosztów płac bezpośrednich odchylenia wydajności pracy odchylenie kosztów pośrednich odchylenia pośrednich kosztów zmiennych odchylenia budżetowe odchylenia wydajności odchylenia pośrednich kosztów stałych odchylenia wykorzystania potencjału

Odchylenia kosztów O = 𝑶 𝒒 +Op Oq = 𝒒 𝒓 ps−qs ps =(qr- qs)ps Oq – odchylenie zużycia Op – odchylenie ceny O = 𝑶 𝒒 +Op Odchylenie zużycia Oq przy założeniu stałej ceny qs– zużycie wymagane według standardu (normy) qr – zużycie rzeczywiste ps – cena według standardu (normy) Oq = 𝒒 𝒓 ps−qs ps =(qr- qs)ps Odchylenie ceny Op przy założeniu stałego zużycia qr– zużycie rzeczywiste pr – rzeczywista cena nabycia ps – cena według standardu (normy) Op = 𝒒 𝒓 pr−qr ps =(pr- ps)qr Odchylenie łączne O =Oq+Op=(qr ps− qsps )+ (qr pr−qrps)= qr pr - qs ps

Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki odchylenie łączne kosztów O>0 – odchylenie niekorzystne O<0 – odchylenia korzystne O =Oq+Op= qr pr - qs ps Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste zużycie * stawka standardowe standardowa rzeczywiste rzeczywista qsps qrps qrpr - odchylenie zużycia - odchylenie stawki - odchylenie łączne kosztów O =Oq+Op=(qr ps− qsps )+ (qr pr−qrps)

Odchylenia kosztów bezpośrednich – materiały bezpośrednie Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste zużycie * stawka standardowe standardowa rzeczywiste rzeczywista qsps qrps qrpr - odchylenie zużycia materiałów - odchylenie stawki materiałów - odchylenie łączne dla materiałów

Odchylenia kosztów bezpośrednich – robocizna bezpośrednia Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste zużycie(czas) * stawka standardowe standardowa rzeczywiste rzeczywista qsps qrps qrpr - odchylenie czasu pracy - odchylenie stawki godzinowej - odchylenie łączne dla robocizny bezpośredniej

Odchylenia zmiennych kosztów pośrednich Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste zużycie(rh)  stawka standardowe standardowa rzeczywiste - odchylenie wydajności zmiennych kosztów - odchylenie budżetowe kosztów zmiennych różnica pomiędzy rzeczywistymi a standardowymi godzinami dla rzeczywistej produkcji zmiana standardowej stawki zmiennych kosztów pośrednich lub zużycia na faktyczną produkcję - odchylenie łączne kosztów

Odchylenia stałych kosztów pośrednich * faktyczne wykorzystanie zdolności produkcyjnych Odchylenia stałych kosztów pośrednich koszty dla rzeczywistego wykorzystania zdolności produkcyjnej wg standardowej stawki standardowe (normalne) koszty stałe dla wytworzonej produkcji standardowe koszty stałe (planowane) rzeczywiste koszty stałe zużycie(rh)  stawka rzeczywiste* standardowa rzeczywiste standardowe - odchylenie rozmiarów produkcji - odchylenie budżetowe kosztów stałych - odchylenie wydajności kosztów stałych - odchylenie niewykorzystania zdolności produkcyjnych

Odchylenie rozmiarów produkcji (niewykorzystania zdolności produkcyjnych)- przyczyny odchylenie wydajności –zwiększenia (odchylenie korzystne) lub zmniejszenia (odchylenie niekorzystne) efektywności pracy (jeśli podstawa rozliczenia czas pracy pracowników bezpośrednio-produkcyjnych – różnica pomiędzy standardowym a rzeczywistym czasem pracy dla rzeczywistej produkcji) odchylenie niewykorzystania zdolności produkcyjnych (czasu pracy) – funkcjonowanie powyżej (korzystne) lub poniżej (niekorzystne) wykorzystania normalnych zdolności produkcyjnych

Przykład Wydział przedsiębiorstwa stosuje rachunek kosztów standardowych. na wytworzenie jednej sztuki wyrobu: dane standardowego zużycia materiały bezpośrednie - 3 kg po 20 zł/kg robocizna bezpośrednia: 5 rh pracy wg stawki 40 zł/rh budżet kosztów pośrednich: koszty zmienne 5h/szt 50zł/h koszty stałe 39 900 zł/miesięcznie. dane rzeczywistego zużycia zasobów. materiały bezpośrednie - 1300 kg po 18 zł/kg robocizna bezpośrednia - 1 800 rh po 41 zł/kg Koszty pośrednie zmienne – 55 zł/h  1800 h = 99 000 zł, koszty stałe 42 000 zł. Przeprowadź przyczynową analizę odchyleń Kosztów materiałów i płac Stałych i zmiennych kosztów pośrednich. standardowe koszty odpowiadają normalnemu wykorzystania zdolności produkcyjnych  420 sztuk. w rozpatrywanym okresie wytworzono 400 sztuk

Wyznaczenie odchyleń 𝒑 𝒔 = 𝟑𝟗 𝟗𝟎𝟎𝒛ł 𝟒𝟐𝟎𝒔𝒛𝒕×𝟓𝒉/𝒔𝒛𝒕 =19 zł/h budżet kosztów pośrednich dla normalnych zdolności produkcyjnych – 420 sztuk: koszty zmienne 5h/szt 50zł/h koszty stałe 39 900 zł/miesięcznie podstawa rozliczenia kosztów pośrednich – ilość roboczogodzin standardowa stawka kosztów pośrednich stałych dla normalnych zdolności produkcyjnych 𝒑 𝒔 = 𝟑𝟗 𝟗𝟎𝟎𝒛ł 𝟒𝟐𝟎𝒔𝒛𝒕×𝟓𝒉/𝒔𝒛𝒕 =19 zł/h

Odchylenia zmiennych kosztów pośrednich Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste zużycie(rh) * stawka standardowe standardowa rzeczywiste qsps qrps 200050=100 000 1 80050=90 000 99 000 100 000-90 000=10 000 odchylenie wydajności zmiennych kosztów korzystne 99 000-90 000=9 000 odchylenie budżetowe kosztów zmiennych niekorzystne zmiana standardowej stawki zmiennych kosztów pośrednich lub zużycia na faktyczną produkcję różnica pomiędzy rzeczywistymi a standardowymi godzinami dla rzeczywistej produkcji 10 000-9 000=1 000 odchylenie łączne kosztów zmiennych korzystne

Odchylenia stałych kosztów pośrednich * faktyczne wykorzystanie zdolności produkcyjnych Odchylenia stałych kosztów pośrednich standardowe (normalne) koszty stałe dla wytworzonej produkcji koszty dla rzeczywistego wykorzystania zdolności produkcyjnej wg standardowej stawki standardowe koszty stałe (planowane) rzeczywiste koszty stałe zużycie(rh) * stawka rzeczywiste standardowa rzeczywiste* standardowe - odchylenie rozmiarów produkcji (wykorzystania zdolności produkcyjnych) - odchylenie budżetowe kosztów stałych - odchylenie wydajności kosztów stałych - odchylenie niewykorzystania czasu pracy

Odchylenia stałych kosztów pośrednich standardowe koszty stałe dla wytworzonej produkcji koszty dla rzeczywistego wykorzystania zdolności produkcyjnej wg standardowej stawki standardowe koszty stałe (planowane) rzeczywiste koszty stałe zużycie(rh)  stawka rzeczywiste standardowa standardowe 2 00019=38 000 1 80019=34 200 39 900 42 000 34 200-38 000= - 3 800 odchylenie wydajności kosztów stałych korzystne 39 900-34 200=5 700 odchylenie niewykorzystania czasu pracy niekorzystne 42 000-39 900=2 100 odchylenie budżetowe kosztów stałych niekorzystne 5 700 – 3 800= 1 900 odchylenie niewykorzystania zdolności produkcyjnych produkcji niekorzystne

Analiza odchyleń kosztów pośrednich w różnych przekrojach odchylenia budżetowe: zmienne : 9 000 zł (N) stałe : 2 100 zł (N) odchylenia z tytułu wydajności zmienne: 10 000 zł (K) stałe: 3800 zł (K) z tytułu niewykorzystania czasu pracy stałe: 5700 zł (N) odchylenia kosztów zmiennych budżetowe: 9 000 zł (N) wydajność pracy: 10000 zł (K) odchylenia kosztów stałych budżetowe 2 100 zł (N) wydajności pracy: 3 800 zł (K) niewykorzystania czasu: 5 700 zł (N) 11 100 zł (N) 1 000 zł (K) 13 800 zł (K) 4 000 zł (N) 5 700 zł (N) Łącznie: N – K= 11100+5700-13800=3000zł (N) Łącznie: N – K= 4000-1000=3000zł (N)