Przygotowały: Dagmara Kojtych, Patrycja Ringwelska, Monika Wiśniewska Rodzaje systemów wyborczych Przygotowały: Dagmara Kojtych, Patrycja Ringwelska, Monika Wiśniewska

Co to jest system wyborczy? System wyborczy jest to procedura ustalania wyników wyborów poprzez przeliczanie liczby oddanych głosów na poszczególne partię (lub kandydatów) w uzyskane przez nie mandaty. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy wyborcze: - większościowy - proporcjonalny

Zasady prawa wyborczego

Zasada powszechności Każdy obywatel posiadający czynne prawo wyborcze (ukończone 18 lat) ma prawo do udziału w wyborach. Jedynie prawomocnym wyrokiem sądu obywatel może być pozbawiony tego prawa.

Zasada równości Każdy oddany głos ma równą wartość, a więc jest równy głosowi oddanemu przez innego wyborcę. Liczba głosów przysługujących obywatelom jest równa (nie tylko pod względem formalnym, ale także i pod względem siły danego głosu).

Zasada bezpośredniości Wyborca bezpośrednio oddaje swój głos na wybranego przez siebie kandydata. Nie ma więc żadnych ogniw pośrednich.

Zasada tajności Wybory powinny odbywać się w odpowiednich warunkach, aby zapewnić wyborcom możliwość anonimowego oddania głosów.

System większościowy Mandaty otrzymuje ten, kto uzyskał większość głosów w danym okręgu. W systemie tym okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe. Występuje on w dwóch postaciach : - system wyborczy większości bezwzględnej – warunkiem wyboru jest otrzymanie przez kandydata ponad połowy głosów w okręgu wyborczym - system wyborczy większości względnej – mandat otrzymuje ten kandydat, który uzyskał większą liczbę głosów niż inni.

System wyborczy większości bezwzględnej

System wyborczy większości względnej

System proporcjonalny Stosowany jest w okręgach wielomandatowych. Podział mandatów między partie jest dokonywany odpowiednio (proporcjonalnie) do liczby głosów zebranych przez każdą z nich. Podział mandatów ustalany jest według różnorodnych metod matematycznych np. Metoda d'Hondta, Saint-Lague.

Rodzaje systemów proporcjonalnych

1. System d'Hondta www.systemywyborcze.blog.pl

System d'Hondta to popularny w Europie sposób przeliczania głosów na mandaty uzyskane w wyborach, jest to jedna z tzw. formuł największych średnich. Jest bardziej korzystny dla dużych partii, zwłaszcza gdy okręgów wyborczych jest niewiele i istnieje tak zwana "klauzula zaporowa". Klauzula zaporowa jest to próg mniejszościowy, wyznaczenie poziomu minimalnego liczby głosów, które partia startująca w wyborach musi zdobyć w skali kraju, aby brana była pod uwagę przy rozdziale mandatów w poszczególnych okręgach wyborczych. Klauzulę zaporową stosuje się w celu uniknięcia dużego rozdrobnienia sceny politycznej w kraju, gdzie ordynacja wyborcza wprowadza proporcjonalny system wyborczy. Klauzula zaporowa stosowana jest w praktyce ustrojowej m.in.:Turcji – 10%, Szwecji – 3%, w Polsce – 5%, Niemczech – 5%. Formuła d'Hondta jest stosowana w Holandii, Belgii, Austrii, Finlandii, Portugalii, Hiszpanii i Grecji, a także w Polsce w wyborach do sejmu i wyborach do rad gmin liczących więcej niż 20 000 mieszkańców.

Sposób obliczania : Ilość głosów, jakie uzyskało ugrupowanie polityczne w danym okręgu wyborczym jest dzielona poprzez następujące po sobie liczby całkowite. Mandaty przypadają tym komitetom wyborczym, które uzyskały najwyższe ilorazy.

Liczba głosów Dzielniki A B C D 1 650 500 350 200 2 325 250 175 100 3 217 167 117 67 4 162 125 87 50 5 130 70 40

2. System Sainte-Laguë

Jest to metoda, w proporcjonalnym systemie wyborczym Jest to metoda, w proporcjonalnym systemie wyborczym. Jedna z kilku matematycznych metod ustalania podziału mandatów między konkurujące listy wyborcze. Sainte-Laguë to metoda, którą posługują się państwa skandynawskie. Zastosowano ją także w Polsce w wyborach samorządowych w 1990 w gminach powyżej 40 tys. mieszkańców oraz w wyborach do Sejmu w 1991 i 2001. Metoda Sainte-Laguë generuje wyniki lepiej odzwierciedlające poglądy wyborców, podczas gdy metoda d'Hondta sprzyja większym partiom.

Jak go stosować? Liczba głosów uzyskanych przez poszczególne listy dzielona jest przez kolejne liczby całkowite nieparzyste (1, 3, 5, 7 itd.), co prowadzi do powstania tabeli ilorazów, mandaty przydziela się poszczególnym listom stosownie do kolejnych największych ilorazów przez nie uzyskanych. Zmodyfikowana Sainte-Lague metoda różni się od oryginalnej wersji jedynie tym, że pierwszym dzielnikiem nie jest 1, lecz liczba 1,4. Praktycznym skutkiem stosowania tej metody jest to, że ogranicza ona nieco, w porównaniu zjawisko nadreprezentacji partii dużych.

Dzielniki Liczba głosów A B C D 200 350 500 650 1,4 143 250 357 464 3 67 167 217 5 40 70 100 130 7 28 50 71 93

3.System STV

Jest to inny rodzaj systemu proporcjonalnego; umożliwia on wyborcy wyrażenie swoich preferencji personalnych w dużo szerszym zakresie niż w przypadku systemu list partyjnych. Celem STV, jak podkreśla się w literaturze irlandzkiej, jest elekcja zespołu jak najbardziej preferowanych kandydatów przez możliwie największą część elektoratu. System STV, jak każdy system proporcjonalny, może być stosowany tylko w okręgach wielomandatowych, choć, jak się podkreśla, w stosunkowo małych, bo liczących przeciętnie 5 mandatów. Wyborca musi w trakcie głosowania uszeregować poszczególnych kandydatów w kolejności od najbardziej do najmniej preferowanego, podobnie jak w systemie głosowania alternatywnego. Dla każdego okręgu dokonuje się obliczenia ilorazu wyborczego wg formuły: liczba oddanych głosów + 1 liczba mandatów + 1

Dystrybucja mandatów jest dokonywana w następujący sposób: Jeżeli po obliczeniu przez kandydatów „pierwszych miejsc” żaden z nich nie przekroczy ilorazu wyborczego, eliminuje się kandydata z najniższa liczbą głosów, a jego głosy rozdziela się między pozostałych wg uzyskanych przez nich „drugich miejsc”, Jeżeli jeden z kandydatów przekroczy określoną przez iloraz wyborczy liczbę głosów, wówczas uzyskuje mandat, a nadwyżkę (czyli różnicę między liczba uzyskanych przez niego głosów a ilorazem wyborczym) rozdziela się między pozostałych odpowiednio według liczby uzyskanych drugich miejsc. Ten sposób „przenoszenia” pojedynczych głosów jest specyficzną cechą omawianego systemu. Stosując przedstawione sposoby postępowania dąży się do obsadzenia wszystkich mandatów przypadających na dany okręg wyborczy. System STV jest uznawany za stosunkowo najwierniej odwzorowujący preferencje wyborcze. Do jego zalet zalicza się również znaczny zakres swobody wyborcy, natomiast o wad – możliwość osłabienia spójności partii politycznych.