Rozbieżności pomiędzy teorią a praktyką – rozważania na tle definicji wypadku przy pracy mgr Jakub Murszewski doktorant na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

Wypadek przy pracy - definicja Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. W art. 3 ustawodawca wskazał, że definicją przy pracy jest …. Definicja wypadku przy pracy została wypracowana przez praktykę i na podstawie obserwacji została wprowadzona legalna definicja do ustawy. Niemniej jednak w zakresie uznawania zdarzeń jako wypadków przy pracy legalna definicja jest różnorako interpretowana, co w konsekwencji prowadzi do niejednolitego orzecznictwa w tym zakresie.

przyczyna zewnętrzna zdarzenia związek zdarzenia z pracą Wypadek przy pracy W świetle przytoczonej definicji, do uznania danego zdarzenia jako wypadku przy pracy muszą być spełnione jednocześnie następujące przesłanki w postaci: 1) nagłość zdarzenia; 2) powodującego uraz lub śmierć; 3) przyczyny zewnętrznej zdarzenia; 4) związku zdarzenia z pracą. Brak którejkolwiek z tych przesłanek nie pozwala uznać określonego zdarzenia jako wypadku przy pracy w rozumieniu ustawy wypadkowej. przyczyna zewnętrzna zdarzenia związek zdarzenia z pracą nagłość zdarzenia uraz lub śmierć

Dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy nie wymaga się jednoczesnego wystąpienia przyczyny i skutku. (wyrok SN z dnia 11 stycznia 2013 r., II UK 162/12) …. Przechodząc do elementów def wyp przy pracy

Wypadek jako zdarzenie nagłe Zdarzeniem nagłym jest takie zdarzenie które, przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy. (wyrok SN z 30 czerwca 1999 r., II UKN 24/99) Nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie, którego następstwa chorobowe występują po okresie znacznie przekraczającym jedną dniówkę roboczą. (wyrok SN z 18 marca 1999 r., II UKN 523/98) Przesłanka nagłości zdarzenia przesądza o tym, czy zostanie ono zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, czy też uznane za chorobę zawodową lub zdarzenie o innym charakterze. Potocznie za nagłe zdarzenie uważa się takie zdarzenie, które wywołane zostało działaniem niespodziewanym i jednorazowym, trwającym przez krótki czas. Wypadek ma zdarzać się w dniu pracy, a nie „zdarzać się” przez kilka dni. W doktrynie przyjmuje się, że cecha nagłości dotyczy samego zdarzenia, a nie nastąpienia jego skutku, co wymaga podkreślenia ze względu na niejednolitość interpretacji. SN wskazał, że nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie, którego następstwa chorobowe występują po okresie znacznie przekraczającym jedną dniówkę roboczą.

Wypadek jako zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną Przyczyną zewnętrzną zdarzenia jest każdy czynnik pochodzący z zewnątrz, którego działanie może wywołać szkodę na zdrowiu pracownika lub spowodować śmierć. Zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny - w istniejących warunkach – wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym. (wyrok SN z 18 sierpnia 1999 r, II UKN 87/99,) Warunkiem uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy jest ustalenie, że nastąpiło ono wskutek zaistnienia przyczyny zewnętrznej. Ustawodawca nie wyjaśnia co oznacza zewnętrzność przyczyny wypadku, niemniej jednak w doktrynie uznaje się, że do uznania określonego zdarzenia za wypadek przy pracy niezbędne jest, aby zdarzenie to wywołane zostało przyczyną zewnętrzną, a więc przyczyną pochodzącą spoza organizmu pracownika. Brak jest ustawowej definicji zewnętrznej przyczyny wypadku. Powszechnie przyjmuje się jednak, że może nią być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego pracownika, mogący wywołać szkodliwe skutki, w tym także doprowadzić do pogorszenia się stanu zdrowia chorego pracownika, np. urazy powstałe wskutek działania maszyn, pojazdów czy innych osób. Czynnikiem zewnętrznym mogącym spowodować wypadek jest także oddziaływanie takich elementów: jak energia elektryczna, wysoka lub niska temperatura, hałas lub wstrząsy. Ponadto czynnikiem zewnętrznym może być także działanie sił przyrody. Wskazuje się tu np. na ukąszenie przez kleszcza powodujące zachorowanie na boreliozę.

Wypadek jako zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną Wykonywanie typowych czynności, choćby wymagających dużego wysiłku fizycznego, przez pracownika, który doznał zawału serca w czasie i miejscu świadczenia pracy, nie może być uznane za zewnętrzną współprzyczynę wypadku przy pracy. (wyrok SN z 16 września 2009, I PK 79/09) Nadmierny wysiłek podczas pracy, który z największym prawdopodobieństwem, wespół z samoistnym nadciśnieniem tętniczym wywołał u pracownika udar mózgu, stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku. (wyrok SN z 29 stycznia 1997 r., II UKN 70/96, OSNAP 1997/18/357)

Wypadek jako zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną Wykonywanie zwykłych (typowych, normalnych), choćby wymagających dużego wysiłku fizycznego, czynności (obowiązków) przez pracownika, który doznał urazu (zawału serca) w czasie i miejscu wykonywania pracy, nie może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy gdyż "sama praca" nie może stanowić zewnętrznej przyczyny w rozumieniu definicji wypadku przy pracy, ale może nią być dopiero określona nadzwyczajna sytuacja związana z tą pracą, która staje się współdziałającą przyczyną zewnętrzną. (postanowienie SN z dnia 22 października 2012 r., I PK 137/12)

Wypadek jako zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną Śmierć pracownika podczas wykonywania w czasie pracy zwykłych czynności, wskutek urazów doznanych wskutek upadku z wysokości spowodowanego atakiem padaczki jest wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. (wyrok SN z dnia 4 marca 2013 r., I UK 505/12)

Wypadek jako zdarzenie pozostające w związku z pracą Wypadek ma związek z pracą, jeżeli nastąpił podczas wykonywania przez pracownika obowiązków wynikających ze stosunku pracy lub w czasie wykonywania innych czynności, podjętych nawet dobrowolnie przez pracownika, lecz w interesie i na rzecz pracodawcy. Następną przesłanką, która musi był spełniona, aby można było zakwalifikować dane zdarzenie jako wypadek przy pracy jest związek tego zdarzenia z pracą.

Wypadek jako zdarzenie pozostające w związku z pracą Samo fizyczne stawienie się w miejscu pracy nie wyczerpuje treści obowiązku świadczenia pracy, jeżeli pracownik nie jest gotowy do jej wykonywania. Świadczenie pracy w rozumieniu ustawy wypadkowej nie może być rozumiane jako samo przebywanie w zakładzie pracy, fizyczna tam obecność pracownika, ale pozostawanie pracownika w dyspozycji pracodawcy. Warunkiem pozostawania w dyspozycji pracodawcy jest gotowość pracownika do pracy – subiektywny zamiar wykonywania pracy i obiektywna możliwość jej świadczenia. (wyrok SN z dnia 7 marca 2006 r., sygn. akt I UK 127/05) Następną przesłanką, która musi był spełniona, aby można było zakwalifikować dane zdarzenie jako wypadek przy pracy jest związek tego zdarzenia z pracą.

Wypadek jako zdarzenie pozostające w związku z pracą Nie można uznać zdarzenia za wypadek przy pracy, jeśli pracownik wykonuje czynności nie związane z jego obowiązkami służbowymi, nawet gdy czyni to na terenie zakładu pracy i w godzinach pracy. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26 czerwca 1996 r., II APr 8/96, Apel. - Lub. 1997/2/9) Pobicie pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych (także w przebieralni czy łaźni) wystarczy do przyjęcia związku zdarzenia z pracą. (wyroku SN z 8 listopada 2012 r., II PK 80/12) Następną przesłanką, która musi był spełniona, aby można było zakwalifikować dane zdarzenie jako wypadek przy pracy jest związek tego zdarzenia z pracą.

Wypadek jako zdarzenie powodujące uraz lub śmierć Uraz to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby. Pojęcie urazu zdefiniowane zostało w ustawie wypadkowej w art. 2. Ustawodawca w tej samej ustawie umieścił legalną definicję ciężkiego wypadku, a także śmiertelnego i zbiorowego wypadku przy pracy. Są to jedyne ustawowe określone elementy wypadku przy pracy. Pozostałe elementy zostały wyprowadzone z doktryny i orzecznictwa.

Dziękuję za uwagę! W mojej opinii legalna definicja wypadku przy pracy żyje swoim życiem a praktyka i orzecznictwo żyje swoim życiem. Dlatego też uważam, że obecne unormowanie powinno być znowelizowane przy uwzględnieniu ważnych orzeczeń SN, które szerzej interpretują definicję wypadku przy pracy.